چین از جنوب آسیا عقب نشینی نمی کند

به گزارش حلقه وصل، کانال تلگرامی مطالعات پژواک خرد معاصر به نقل از رِک گراسمن نویسنده یوروآتلانتیک نوشت: نفوذ چین در جنوب آسیا رو به افزایش گذاشته و به نگرانی هند افزوده است. کشورهای مهمی که به‌طور سنتی دهلی‌نو را ترجیح داده و در مدار راهبردی هند قرار داشتند (ازجمله بنگلادش، مالدیو، نپال و سریلانکا)، به‌طور فزاینده‌ای به پکن به‌عنوان قدرت جایگزین گرایش پیدا کرده و آن را تأمین‌کننده نیازهای خود قلمداد می‌کنند. چین برای تضمین منافع ملی خویش هوشمندانه ابزار امنیتی، اقتصادی و سیاسی برای تعمیق همکاری را به کار گرفته و به جلب نظر کشورهایی پرداخته است که منافع ژئواستراتژیک چین را تأمین می‌کنند.

لی که چیانگ، نخست‌وزیر چین، ژوئیه 2019 از بنگلادش دیدار کرده و با شیخ حسینه، نخست‌وزیر، ملاقات کرد. بحث آن‌ها به لزوم توسعه اقتصادی بنگلادش از طریق طرح جاده و کمربند چین متمرکز بود. احتمالاً چین به دنبال استفاده از اهرم توسعه طرح جاده و کمربند در آینده به‌عنوان نیرویی برای دست‌یابی به دسترسی به بندر «پایرا» خواهد بود. نیروی دریایی چین سال 2016 برای اولین بار و سپس در سال 2017 از بندر «چیتاگونگ» بازدید کرده است. ماه ژوئن، پس از یک توافق 250 میلیون دلاری برای ساخت فرودگاه در بنگلادش بازار چین به روی 97 درصد از محصولات بنگلادش باز شد. همچنین، در ماه اکتبر، شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین، از عزم خود برای رساندن روابط چین-بنگلادش به قله‌های جدید خبر داد.

پس از نتیجه غافلگیرکننده انتخابات اواخر 2018، مرد قدرتمند مطلوب چین در مالدیو یعنی عبدالله یامین شکست خورد. بااین‌حال، روابط چین- مالدیو تحت ریاست جمهوری ابراهیم محمد سولیح همچنان گرم ماند هرچند که اولویت ماله بار دیگر به‌طرف دهلی‌نو گرایش پیدا کرد. مشکل هند این است که مالدیو به خاطر مشارکت در طرح جاده و کمربند بدهی زیادی بالا آورده است. از همه مهم‌تر، تکمیل «پل دوستی چین-مالدیو» به همراه چند پروژه دیگر، ازجمله توسعه فرودگاه، مالدیو را به‌طور بالقوه در موقعیت مخاطره‌آمیز و غیرقابل‌دفاع قرار داده است. طبق یک برآورد، ماله 53 درصد از درآمد دولتی سال 2021 را مدیون پکن خواهد بود. با توجه به اینکه مالدیو در مسیر خطوط مواصلات دریایی در اقیانوس هند قرارگرفته است که محل عبور حدود 80 درصد از واردات انرژی و 50 درصد از کالاهای تجاری است، حفظ مالدیو در محفل هند برای آینده حیاتی است.

علاوه براین، هند در مورد نپال نیز نگرانی فزاینده‌ای دارد. پس از دومین نشست غیررسمی بین رئیس‌جمهور چین و نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، در [شهر] چنای در سال 2019، شی جین پینگ مستقیماً به کاتماندو رفت و به اولین رئیس‌جمهور چین طی 23 سال گذشته تبدیل شد که از نپال دیدار کرده است. وی 20 موافقت‌نامه با نپال به امضا رساند تا ارتباطات چین با این کشور از طریق طرح جاده و کمربند، به‌ویژه از طریق «شبکه مواصلاتی چندبعدی ترانس هیمالیا» را بهبود بخشد. این دو کشور همچنین تأکید کردند که [مسائل مربوط به] تبت، جزو «امور داخلی چین» است. در همین اواخر نیز، چین و نپال سرانجام در مورد ارتفاع قله اورست به‌اتفاق نظر رسیدند که در بحبوحه تنش‌های جاری چین-هند در مورد راستای خط واقعی کنترل در هیمالیا، به‌طور نمادین از همفکری چین-نپال حکایت دارد. در کنار این، روابط دفاعی چین- نپال نیز افزایش یافته است. وزیر دفاع چین اواخر ماه گذشته از کمک به حفظ حاکمیت ارضی نپال خبر داد که موضعی واضح نسبت به مناقشه فزاینده و دیرینه مرزی هند- نپال است.

و بالاخره در سریلانکا، بازگشت برادران راجاپاکسه (گوتابایا به عنوان رئیس ‌جمهور و ماهیندا به‌عنوان نخست ‌وزیر) احتمالاً برای هند چالش‌برانگیز خواهد بود. در گذشته، برادران راجاپاکسه، پکن و به‌ویژه سرمایه‌گذاری چین در زیر ساخت‌ها را بر دهلی‌نو ترجیح می‌دادند. در واقع، آن‌ها در طرح جاده و کمربند به پیشبرد پروژه بندر کلمبو پرداخته و بدهی عظیمی برای سریلانکا به وجود آوردند. این امر باعث مالکیت چین بر بندر هامبانتوتا در جنوب در راستای خطوط حساس دریایی در اقیانوس هند شده است. پس از انتشار گزارش‌ها در مورد احتمال تمایل برادران راجاپاکسه به مذاکره مجدد در موردتوافق مربوط به بندر هامبانتوتا، ماهیندا در مصاحبه‌ای اختصاصی با رسانه‌های دولتی چینی اعلام کرد که مضمون اظهارات وی تحریف‌شده و چنین برنامه‌ای در کار نیست. علیرغم نشست مجازی گوتابایا و مودی در سپتامبر برای تقویت روابط، ظاهراً برادران راجاپاکسه تلاش برای توسعه طرح جاده و کمربند را دوچندان کرده‌اند.

همه این تحولات نشان می‌دهد که چین به این زودی از جنوب آسیا عقب‌نشینی نمی‌کند بلکه برعکس، نفوذ این کشور در این منطقه در حال افزایش است. از این‌ رو، هند باید برای مهار موفقیت چین در این منطقه، در کنار دیگر شرکای همفکر نظیر استرالیا، ژاپن و آمریکا (شاید در قالب ائتلاف چهارجانبه) بیش‌ازپیش تلاش کند.