به گزارش حلقه وصل، اخیرا حسن روحانی رئیس جمهور که در سال های اخیر، بارها پیشرفت های کشورمان در حوزه های مختلف اقتصادی را به برجام گره زده و دستاورد این توافق خوانده بود، افتتاح سدها را هم به دستاوردهای برجام اضافه کرد.
روحانی در آیین افتتاح سد تنظیمی ملاصدرای استان فارس، در تفسیر یکی از اظهارات پیشین خود مبنی بر اینکه من یک زمانی گفتم در تحریم آمریکایی‌ها جلوی آب را گرفت اما بعضی‌ها این حرف را نفهمیدند، گفت: «یعنی اگر سدهایی را می‌خواستیم بسازیم کاهش دادند. اگر تحریم نبود ما بجای ۵۰ سد ۷۰ و یا ۸۰ سد می‌ساختیم.»
رئیس جمهور با اشاره به اینکه، اینها جلوی میلیون‌ها لیتر آب را گرفته‌اند، به نقش برجام در وضعیت سدهای کشور اشاره کرد و گفت: «تحریم مانع آب شد. برجام یکی از مسیرهایش این بود که راه‌ها را باز کرد. خیلی از سدهایی که ساخته می شود، حاصل برجام است.»
در این گزارش ضمن بررسی نقش برجام در صنعت سدسازی کشور، توضیحاتی درباره عملکرد دولت تدبیر و امید در حوزه سد سازی ارائه می دهیم تا از میزان صحت ادعای رئیس جمهور آگاه شویم.
* تامین منابع مالی ساخت سد، تنها کارکرد برجام در صنعت سدسازی
ساخت یک سد، در کشور مانند هر فعالیت زیرساختی دیگری نیازمند، دانش فنی، مصالح مورد نیاز و سرمایه است. روند ساخت سدهای عظیم در کشور نظیر سد کرخه و سد گتوند، به وضوح مشخص می‌کند، دانش فنی و مصالح بومی کشور به راحتی توان ساخت به روزترین سد و نیروگاه‌های برق‌آبی کشور را دارا است و تنها عامل محدود کننده در این حوزه مسئله سرمایه‌گذاری و تامین منابع مالی است. به نظر می‌رسد تنها نقطه اشتراک پدیده‌ای با نام برجام و صنعت سدسازی کشور نیز همین مسئله تامین مالی است. به عبارت دیگر، تنها کارکرد برجام در صنعت سدسازی کشور، تسهیل شرایط استفاده از سرمایه‌گذاری خارجی به منظور تسریع فرآیند احداث سدها بوده است.
* عملیات اجرایی، هیچ یک از ۴۰ سد افتتاح شده پس از برجام، قبل از این توافق آغاز نشده است
بر اساس اطلاعات مدیریت منابع آب کشور، پس از تاریخ اجرای برجام یعنی ۲۶ دی ماه سال ۹۴، ۴۰ سد در کشور افتتاح شده است. افتتاح این ۴۰ سد پس از تاریخ اجرای برجام با افتتاح سد سیمره در استان ایلام در تاریخ ۲۰ اسفند سال ۹۴ آغاز شد و با افتتاح سد تنظیمی ملاصدرا در تاریخ ۲۱ بهمن ماه سال ۹۹ به پایان رسیده است.
نکته قابل توجه درباره جزئیات ساخت این ۴۰ سد بهره‌برداری شده، آن است که فرآیند ساخت تمامی این سازه‌ها، سال‌ها پیش از تاریخ امضای برجام آغاز شده است. به عنوان مثال آغاز عملیات اجرایی سد ملاصدرای شیراز که آخرین سد بهره‌برداری شده در کشور است، به تاریخ ۳۱ شهریور سال ۸۶ با استفاده از منابع مالی داخلی باز می‌گردد و تا تاریخ امضای برجام، بیش از ۱۰۰ ماه از آغاز فرآیند اجرایی خود را پشت سر گذاشته است.
فهرست سدهای افتتاح شده کشور پس از دی ماه ۹۸
*سرمایه‌گذاری چینی‌ها در سد رودبار ارتباطی به برجام ندارد
در همین ارتباط، سیما غفاری کارشناس حوزه انرژی با اشاره به این نکته که تمامی سدهای افتتاح شده در کشور بعد از برجام به جز یک سد از منابع مالی داخلی استفاده کرده‌اند، گفت:« تنها سدی که از منابع خارجی برای تامین مالی مرحله ساخت بهره برده و تاکنون افتتاح شده است، سد رودبار لرستان بود که با استفاده از منابع مالی کشور چین ساخته شد.»
این کارشناس حوزه انرژی در تبیین این نکته که آغاز عملیات اجرایی سد رودبار به سال ۱۳۹۳ باز می‌گردد، گفت:«حتی تامین مالی این سد نیز پیش از برجام انجام شده و این قرارداد تاثیری در جذب سرمایه‌گذاری چینی‌ها نداشته است. البته که در آن مقطع زمانی برخی از شرکت‌های داخلی نیز برای تامین مالی اقدام کردند اما دولت استفاده از سرمایه چینی‌ها را به سرمایه بومی ترجیح داد.»
*پیشرفت فیزیکی اکثر سدهای اجرا شده پس از برجام کمتر از ۱۰ درصد است
براساس این گزارش، علاوه بر سدهای افتتاح شده پس از دی ماه ۹۴ یعنی زمان اجرای توافق‌نامه برجام، عملیات اجرایی ۱۴ سد کشور پس از تاریخ مذکور آغاز شده است. بر همین اساس، پیشرفت فیزیکی ۵ سد از ۱۴ سد اجرا شده پس از برجام صفر درصد برآورد می‌شود و درصد پیشرفت فیزیکی ۶ سد دیگر نیز کمتر از ۱۰ درصد محاسبه شده است. نکته قابل توجه آنکه هیچ یک از ۱۴ سد اجرا شده پس از برجام از تامین مالی خارجی استفاده نکرده‌اند و تمامی منابع مالی مذکور از داخل کشور تامین شده است.
فهرست سدهای اجرا شده کشور پس از دی ماه ۹۸
*برجام تاثیری در سیر صعودی صنعت سدسازی کشور ندارد
در همین راستا، نگاه به روند توسعه سدسازی کشور مشخص کننده آن است که مسیر طی شده به منظور توسعه زیرساخت های آبی کشور بیش از آنکه مرتبط با مسئله برجام و سیاست خارجی باشد مربوط به استفاده از توان داخلی و توجه به دانش فنی بومی است. در واقع، برجام هیچ نقش مثبتی در این مسیر ایفا نکرده زیرا منجر به تامین منابع مالی خارجی برای تسریع در روند اجرای این پروژه‌ها نشده است.
نمودار روند تعداد افزایش تعداد سد و ظرفیت مخزن کشور
