به گزارش حلقه وصل، طرح جامع مدیریت پسماند شهر تهران با چشم‌اندازی بیست ساله و با هدف اصلاح سیستم مدیریت پسماند شهر تهران و ارائه برنامه‌های عملیاتی یکپارچه برای مدیران و ذینفعان مختلف و با رویکردی استراتژیک توسط مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران تعریف شده است.
طرح جامع پیش‌بینی تهران در این وسعت در سال ۱۳۷۶ برای سازمان بازیافت و تبدیل مواد شهر تهران توسط یک شرکت تدوین شده بود. مهمترین دستاورد این طرح را می‌توان تشکیل سازمان مدیریت پسماند شهر تهران و همچنین ارائه پیش‌نویس قانون مدیریت پسماند برشمرد که در سال ۱۳۸۳ منجر به تصویب قانون در مجلس شورای اسلامی شد.
تهران نیازمند طرح جامعی برای مدیریت پسماند
کلان‌شهر تهران نیازمند طرح جامعی برای مدیریت پسماند بود. این طرح در شهرداری تهران تهیه و به شورای اسلامی شهر تهران ارسال شد. قرار است در این طرح تهران دارای مدیریت پسماند هوشمند، نوآورانه، مشارکتی و پایدار با کمترین تولید پسماند و بیشترین بازیابی منابع باشد.
خروجی‌های طرح جامع مدیریت پسماند شهر تهران
برنامه عملیاتی شناسایی پسماندهای عادی، مسکونی و غیرمسکونی، برنامه عملیاتی تفکیک از مبدأ، ذخیره‌سازی و جمع‌آوری، برنامه عملیاتی ایستگاه‌های انتقال، برنامه عملیاتی مجتمع پردازش و دفع آرادکوه، برنامه عملیاتی نحوه واگذاری خدمات به پیمانکاران، برنامه عملیاتی وضع و اخذ بهای خدمات مدیریت پسماند، برنامه عملیاتی جلب مشارکت و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، برنامه عملیاتی برنامه آموزش، اطلاع‌رسانی و جلب مشارکت عمومی، برنامه عملیاتی هوشمندسازی، برنامه عملیاتی ساماندهی عوامل غیررسمی، برنامه عملیاتی پسماندهای فضای باز، برنامه عملیاتی پسماندهای پزشکی بی‌خطرسازی‌شده، برنامه عملیاتی مدیریت کاهش از مبدأ، برنامه عملیاتی مدیریت جزء ویژه پسماندهای عادی از جمله خروجی‌های طرح جامع مدیریت پسماند شهر تهران است.
هزینه‌های پیش‌بینی شده برای اجرای طرح در پنج سال ابتدایی، برابر۳۰۳۵ میلیارد تومان است
همچنین مجموع هزینه‌های پیش‌بینی شده برای اجرای طرح در پنج سال ابتدایی، برابر۳۰۳۵ میلیارد تومان است و البته هزینه‌های ارایی طرح به تفکیک برنامه‌های پیشنهادی هم مورد نظر قرار گرفته است.
در کلان‌شهر تهران روزانه بیش از ۵ هزار تن زباله تولید می‌شود. موضوع تفکیک زباله از مبدأ سالیان سال است که مطرح است و در این زمینه اقدامات کلیدی صورت نگرفته است. حال با تدوین طرح جامع مدیریت پسماند قرار است اقداماتی در زمینه پسماند صورت گیرد و دیگر از انجام کارهای سلیقه‌ای جلوگیری خواهد شد.
با مجید نوربخش معاون هماهنگی و ارزیابی مناطق سازمان پسماند شهر تهران در این‌باره به گفت‌وگو نشستیم.
طرح جامع مدیریت پسماند در شهرداری تهران تهیه و به شورای اسلامی شهر تهران ارائه شده است. در خصوص این طرح توضیحاتی ارائه کنید؟
در حوزه مدیریت پسماند هم مانند سایر حوزه‌های مدیریت شهری یک بخشی از کارتوسط شهروندان و بخشی از کار هم باید توسط شهرداری تهران انجام شود. مدیریت پسماند یک روند سیستمی است و از شروع چرخه تا پایان آن باید برنامه مشخصی وجود داشته باشد.
نبود نظام سیستمی در مدیریت پسماند/کاهش پسماند در دستور کار
برنامه‌ریزی‌های مشخص و بودجه‌ریزی‌ها و ابزارها باید مشخص شده باشد. مشکلی که از گذشته در زمینه مدیریت پسماند مطرح شده است، نبود نظام سیستمی بوده است و کارها به صورت مقطعی و سلیقه‌ای انجام می‌شده است. در همه جای دنیا در حوزه مدیریت پسماند، یک چرخه اصلی کاهش پسماند وجود دارد و از ابتدا برنامه‌ریزی صورت می‌گیرد، چرا که اگر تولید پسماند کم شود، کار بهتر انجام می‌شود و زباله‌ها قابل تفکیک خواهد بود.
از دفن زباله تا تعیین تکلیف برای زباله های ریجکتی
اگر در مبدأ، زباله خشک از تر جدا شود، راحت‌تر کمپوست انجام شده و همچنین ریجکتی‌ها هم سوزانده و تبدیل به انرژی می‌شود و دیگر زباله‌ای دفن نخواهد شد.
با اجرای طرح مدیریت پسماند از چه زمان دیگر دفن زباله در آرادکوه انجام نمی شودئ؟ این در حالی است که در حال حاضر روزانه بخشی از زباله‌ها در آرادکوه دفن و تمام زباله‌های بیمارستانی هم با توجه به شرایط کرونا دفن می‌شوند. چه زمان دفن در تهران به صفر می‌رسد؟
تقریباً در یک برنامه پنج‌ساله کمتر از یک‌هزار تن از زباله‌ها را در آرادکوه دفن می کنیم
اقداماتی انجام شده است و به مدلی رسیده‌ایم که طرح جامع مدیریت پسماند تدوین شد و اقدامات باید در یک برنامه بیست ساله از صفر تا صد انجام شود. مصوبات و بودجه‌های لازم مشخص و پتانسیل لازم هم وجود دارد و می‌توانیم با مشارکت بخش خصوصی، تقریباً در یک برنامه پنج‌ساله کمتر از یک‌هزار تن از زباله‌ها را در آرادکوه دفن کنیم.
جمع آوری پسماندهای پزشکی جزو وظایف مدیریت شهری نیست
ما برای تمامی مراحل تولید زباله از ابتدا تا انتهای در طرح جامع برنامه داریم. برای پسماندهای ساختمانی، پسماندهای حجیم و همچنین برای پسماندهای پزشکی هم برنامه‌ریزی صورت گرفته است، این در حالی است که پسماندهای پزشکی جزو وظایف مدیریت شهری نیست، اما برای سلامت شهروندان این اقدامات صورت می‌گیرد.
یکی از طرح‌هایی که بارها درباره آن صحبت شده، اجرای طرح کاپ (کاهش پسماند) در شهرداری تهران است. این در حالی است که برخی معتقدند با طرح کاپ هم تغییری در تولید پسماند ایجاد نشده است.
اجرای طرح کاپ در شش محور/هوشمندسازی مدیریت پسماند/ آموزش و فرهنگسازی‌ها در دستور کار
ببینید! ما بخشی از طرح جامع پسماند را به صورت عملیاتی اجرایی کردیم که طرح کاپ بخشی ا ز آن است. در این دو سال زیرساخت‌ها فراهم شده است و طرح کاپ در شش محور مخازن، فرهنگسازی، شیرابه، تفکیک از مبدأ، موضوعات محیط زیستی، پسماندهای حجیم و... اجرایی شده است.
قبلاً روزانه ۷ هزار و ۵۰۰ تن زباله در تهران تولید می‌شد که تقریباً ۳ تا ۴ هزار تن آن دفن می‌شد
ما به دنبال هوشمندسازی مدیریت پسماند هستیم و همچنین باید آموزش و فرهنگسازی‌ها انجام شود. در حال حاضر در آرادکوه بهبود وضعیت کمپوست را داریم و همچنین میزان دفن زباله هم کم شده است و تأثیرات آن را در کاهش تولید زباله دیده‌ایم. قبلاً روزانه ۷ هزار و ۵۰۰ تن زباله در تهران تولید می‌شد که تقریباً ۳ تا ۴ هزار تن آن دفن می‌شد، اما در حال حاضر روزانه ۵ هزار و ۷۰۰ تن زباله در تهران تولید می‌شود و این روند نشان از کاهش تولید زباله است.
جلوگیری از اقدامات سلیقه ای با اجرای طرح جامع مدیریت پسماند
با اجرای طرح جامع مدیریت پسماند، دیگر کارها به صورت سلیقه‌ای انجام نمی شود و باید مدیران سال به سال براساس برنامه فعالیت‌ها را انجام دهند تا به دفن زباله به زیر یک‌هزار تن برسیم. البته باید پایش‌ها انجام و مشکلات احصاء شود.
فقط مطالعات کتابخانه ای نبود بخشی از کار را اجرا کردیم
ما فقط در طرح جامع پسماند کار مطالعاتی و کتابخانه‌ای انجام نداده‌ایم،بلکه سعی کرده‌ایم بخشی را اجرا کنیم تا مشکلات هم احصاء شود.
در حال حاضر با توجه به کاهش تولید پسماند، روزانه چقدر زباله در آراد کوه دفن می‌شود؟
دفن روزانه ۲۵۰۰ تن زباله در آراد کوه/تمام زباله های بیمارستانی به دلیل شرایط کرونا دفن می شود
در حال حاضر روزانه حدود ۲ هزار و ۵۰۰ تا ۲ هزار و ۶۰۰ تن زباله دفن می‌شود و البته با توجه به شرایط کرونا، تمامی زباله‌های بیمارستانی دفن می‌شوند.
برخی کارشناسان معتقد هستند که باید محل دفن زباله در آرادکوه تغییر کند، آیا این موضوع در طرح جامع دیده شده است؟
مشکلی در جابه جایی محل دفن زباله نیست/آرادکوه ۵۰ سال پیش ایجاد شد
ببینید! در خصوص جابجایی آرادکوه باید بگویم که این محل ۵۰ تا ۶۰ سال پیش ایجاد شده است و زباله‌های تهرانی‌ها در این محل انباشت شده است. اگر مدیران معتقدند که باید زباله‌ها در جای دیگر دفن شوند، شرایطش را فراهم کنند، ما هم مشکلی در جابجایی نداریم.
کاهش شیرابه زباله/آبیاری درختان با تصفیه شیرابه ها
ببینید ما در آرادکوه سایت کمپوست داریم که استانداردها رعایت می‌شود و همچنین هوادهی و خشکشدن زباله‌ها هم در آنجا انجام می شود. با ایجاد طرح کاپ شیرابه زباله‌ها هم کم شده است و با اجرای طرح کاپ، بخشی از شیرابه‌ها تصفیه و برای آبیاری درختان مورد استفاده قرار می‌گیرد که حدود ۳۰۰ مترمکعب است. اگر برنامه‌ها تداوم داشته باشد، ما در آرادکوه مشکلاتمان کمتر می‌شود.
نباید فقط به فکر تغییر محل آلودگی باشیم/باید راهکارهایی برای کم کردن آلودگی ایجاد کنیم
ما فقط نباید به فکر تغییر محل آلودگی باشیم، بلکه باید راهکارهایی ایجاد کنیم که آلودگی کم شود. به جای اینکه هزینه‌های گزاف برای جابجایی آرادکوه کنیم، بهتر است که رویکردها را تغییر دهیم. اما تأکید می‌کنم که ما مقاومتی برای جابجایی نداریم، اما توصیه ما این است که بهتر است برنامه‌ریزی کنیم تا آلودگی کم شود.
همچنین تلاش می کنیم با شیوه های مدرن که در دنیا هم انجام شده است و با اجرای طرح جامع مدیریت پسماند میزان دفن زباله را به حداقل برسانیم و از پسماندها هم برای تولید کمپوست یا انرژی استفاده کنیم و البته اقداماتی صورت گرفته است.
در خصوص آخرین اقدامات صورت گرفته در طرح کاپ توضیح دهید؟
ببینید! موضوع پسماند فقط مربوط به یک سازمان نیست، باید تمام مجموعه شهرداری اعم از مناطق، ایستگاه‌ها و... کمک کنند تا ما بتوانیم به درستی زباله‌ها را جمع‌آوری، تفکیک کنیم و البته تولید زباله را هم کاهش دهیم. باید فرهنگسازی‌های لازم هم در این بخش صورت گیرد. فقط از جهت تفکیک در یک بازه یکساله اقداماتی صورت گرفته، تیزرهایی ایجاد و همچنین اقدامات آموزشی هم انجام و شنبه‌های بدون پسماند هم ایجاد شده است.
البته همچنین تعدادی از خودروی رفت و روب به سیستم ردیاب مجهز و ساعت شروع و پایان کار و نحوه فعالیت آنها در سطح شهر به صورت هوشمند مورد بررسی قرار می گیرد و حتی کارگران هم رصد می شوند.
آیا شورای اسلامی شهر تهران در خصوص طرح جامع پسماند با شما همراه است؟
همراهی کمیسیون تخصصی شورا با طرح جامع مدیریت پسماند
خدا را شکر مشکلی وجود ندارد و کمیسیون تخصصی در این زمینه همراه است. شاید کمیسیون‌های دیگر هم مواردی را مطرح کنند که آن هم ما باید برای آنها توضیح دهیم تا موضوع کاملاً مشخص شود.
آیا با اجرای طرح جامع مدیریت پسماند، دیگر شاهد زباله‌گردی در تهران نخواهیم بود؟
زباله‌گردان اتباع خارجی و کودکان هستند/ شهرداری ضابط نیست تا با زباله گردها مقابله کند/تغییر فرم مخازن
موضوع زباله‌گردی سالیان سال است که وجود دارد، اما ما باید رویکردها را تغییر دهیم. بسیاری از زباله‌گردان اتباع خارجی و کودکان هستند. شهرداری ضابط نیست که بتواند با آنها برخورد کند، اما در طرح کاپ، ما فرم مخازن را تغییر می‌دهیم و باید هر مخزن زباله صاحب داشته باشد. با این روش می‌توانیم موضوعات را کنترل کنیم و تفکیک پسماند در مبدأ انجام می‌شود و با این روش دیگر زباله‌گردی نخواهیم داشت.
با توجه به شیوع کرونا، اما شاهدیم که تعداد زباله‌گردها همچنان زیاد است و آنها بدون ماسک و دستکش در حال جمع کردن زباله‌ها هستند.
فسخ قرارداد با پیمانکاران متخلف/تنها روش برای جلوگیری از زباله‌گردی تغییر رویکرد است
آمار دقیقی نداریم، اما تعدادشان خیلی زیاد نیست و به حداقل رسیده‌اند. اما این را هم بگویم که ما چند پیمانکار متخلف در این زمینه داشتیم که قراردادشان فسخ شده است. تنها روش برای جلوگیری از زباله‌گردی تغییر رویکرد است. ما باید مخازن را تغییر دهیم و دیگر این افراد نتوانند به زباله دسترسی داشته باشند. در حال حاضر این طرح به صورت پایلوت در پنج منطقه ایجاد شده است. اقدامات اجرایی صورت گرفته و تعداد زباله‌گردها کاهش پیدا کرده است.
البته اپلیکیشن‌ها در زمینه پسماند طوری طراحی شده که شهروندان با نصب آنها روی تلفن‌های همراه و ثبت نام در سامانه، می‌توانند زمان و مکان موردنظرشان برای تحویل دادن پسماندهای خشک را اعلام کنند و در برخی مناطق طرح اجرا شده است.
بزودی در تمامی مناطق شهر تهران طرح کاهش پسماند اجرایی شود/مشارکت شهروندان در این طرح
با توجه به دوره های آموزشی و اطلاع رسانی به شهروندان در این زمینه قرار است بزودی در تمامی مناطق شهر تهران طرح کاهش پسماند اجرایی شود.
باید رویه شهروندان را تغییر دهیم و کاهش پسماند به یک فرهنگ تبدیل شود البته نظرات شهروندان هم در زمینه کاهش پسماند گرفته و مورد بررسی قرار می گیرد تا مشارکت مردم برای اجرای طرح کاپ بیشتر شود.