‏‏«حکمت عبادات»‏‏ از نگاه آیت‌الله جوادی آملی

سرویس پرونده: به مناسبت فرا رسیدن ماه مبارک رمضان پایگاه خبری تحلیلی حلقه وصل در نظر دارد هر  روز یک کتاب از نویسندگان برتر انقلاب اسلامی را به مخاطبین عزیز معرفی کند تا از این فرصت معنوی نهایت استفاده را داشته باشند.

آیت‌الله‌العظمی جوادی آملی به عنوان مفسر بزرگ قرآن و حکیم متأله، ابعادی از اسرار و لطایف و طرایف احکام الهی را در کتابی با نام «حکمت عبادات» مورد بررسی قرار داده و در آن به بیان بخشی از دریای معارف حقایق والای عبادات الهی پرداخته است.

این کتاب شامل 10 بخش است که هریک از بخش‌ها به نوع خاصی از عبادت پرداخته و اسرار و حکم آن را بیان می‌کند. مولف در بخش اول از عبادات و حکمت آن سخن می‌گوید و در بخش دوم به نیت و راز و رمز آن می‌پردازد. در بخش سوم از حکمت طهارت چون وضو و تیمم سخن می‌گوید و بخش چهارم را به بحث درباره باطن نماز و اسرار و حکمت‌های نهفته در آن اختصاص می‌دهد. آیت‌الله جوادی آملی در بخش پنجم، پرده از برخی اسرار روزه برمی‌گیرد و در بخش ششم از عبادت اعتکاف رازگشایی می‌کند. «حکمت تلاوت و رمز قرائت در کنار حکمت دعا و همچنین تولی و تبری همراه با ذکر» عناوین باقی فصل‌های این کتاب ارزشمند و مفید است.

ساختار بندی کتاب

این کتاب شامل یک مقدمه با عنوان حکمت عبادت و ثمره آن است و شامل 10 بخش به شرح زیر:

1- بخش اول: عبادات و حکمت آن

2- بخش دوم: نیت و حکمت آن

3- بخش سوم: طهارت و حکمت آن

4- بخش چهارم: نماز و حکمت آن

5- بخش پنجم: روزه و حکمت آن

6- بخش ششم: اعتکاف و حکمت آن

7- بخش هفتم: تلاوت قرآن و حکمت آن

8- بخش هشتم: دعا و حکمت آن

9- بخش نهم: تولی و تبری و حکمت آن

10- بخش دهم: ذکر و حکمت آن؛

در انتهای کتاب فهرست آیات و روایات، اشعار، منابع و فهرست تفضیلی آورده شده است و این کتاب در سال 1367 به چاپ رسیده و توسط حجة الاسلام حسین شفیعی تنظیم و ویرایش گردیده و در سال 1383 توسط مرکز نشر اسراء در قم منتشر شده است.

در فصل «روزه و حکمت آن» می‌خوانیم:

«ماه رمضان ماه آزاد شدن است هر روز که می‌گذرد یک بند از بندهایی که با دست خود تنیده‌ایم، باید بگسلد تا آزاد شویم. بهترین راه برای ازاد شدن و پی بردن به حکمت های عبادات است…در بعضی از روایات آمده است که روزه بگیرید برای آنکه طراوت و خرمی و شادابی غیر ماه مبارک را از دست بدهید؛ زیرا آنها نشاط کاذب و زودگذر است. وقتی انسان روزه گرفت و به آن دل بست کم کم به باطن روزه پی می‌برد. باطن روزه انسان را به لقای حق می‌کشاند که خدای سبحان فرمود: روزه مال من است و من شخصا به آن جزا می‌دهم. این تعبیر فقط درباره روزه وارد شده است…ارحام را مورد صله و دیدن قرار داده و زبانتان را حفظ کنید، نه تنها هنگام روزه که روزه هستید، بلکه در طول ماه، این امور را رعایت کنید. چون اینها آداب روزه نیست، آداب ماه روزه است…امام صادق(ع) از اجداد گرامي‌شان از رسول‌الله (ص) نقل فرموده‌اند که: برای این که انسان مواظب دهان باشد و هر حرفی نزند، معرفت خدا لازم است. کسی که خدا را بشناسد و او را بزرگ بشمارد، در پیشگاه خدای عظیم، هر حرفی نمی‌زند و شکم را هم با هر غذا، آلوده نمی‌کند. کسی که خدا را شناخت کنار هر سفره‌ای نمی‌نشیند…یکی از نصیحت‌طلبان به اباذر نوشت که مرا نصیحت کن. اباذر هم در جواب مرقوم فرمود:«به عزیزترین دوستانت ستم نکن.»

دوباره آن شخص نوشت که این مطلب روشنی بود. انسان که به دوست عزیزش جفا نمی کند. اباذر در جواب نوشت: عزیزترین افراد نسبت به آدم خود «او» است. فرمود: جان خود را نیازار، چون هر گناهی که انسان مرتکب می‌شود، فشاری است که بر جان خود وارد می کند.

کسی که تنها مواظب باشد هر حرفی نزند، پرخوری نداشته باشد یا هر غذایی نخورد، روزه‌اش را بگیرد، نمازش را بخواند، چنین کسی از مومنان معمولی است نه اولیای خدا. اولیای الهی اهل تامل و تفکر و تعمق هستند. حرف می‌زنند ولی حرف آنان یاد حق است. به مومن معمولی می‌گویند: حرف نزن، به مومن عارف می‌گویند: مرتب سخن بگو، مردم را هدایت و به یاد حق متذکر کن…»