به گزارش حلقه وصل، همزمان با چهلمین سالگرد آغاز دفاع مقدس و سالروز آغاز عملیات «کربلای ۵»، از جلد دوم کتاب چهل و ششم روزشمار جنگ ایران و عراق با عنوان «بازتاب جهانی عملیات کربلای ۵» توسط مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس رونمایی شد.
روزشمار چهل و ششم؛ شامل موضوعات مهم حوزه نظامی و سیاسی
«حجت‌الله کریمی» مدیر گروه روزشمار مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، در مراسم رونمایی از این کتاب که به‌دلیل شیوع ویروس کرونا بدون حضور رسانه‌ها برگزار شد، اظهار داشت: با توجه به اینکه موضوعات بسیار مهمی چه در حوزه نظامی و چه در حوزه سیاسی را در مقطع زمانی - که جلد چهل و ششم شامل آن می‌شود - شاهد بودیم، تصمیم بر این شد که در دو جلد کتاب ۱-۴۶ با عنوان «عملیات کربلای ۵» و کتاب ۲-۴۶ با عنوان «بازتاب جهانی عملیات کربلای ۵» منتشر شود.
وی در خصوص جلد دوم روزشمار چهل و ششم جنگ ایران و عراق، گفت: دوره زمانی این کتاب از چهارم بهمن سال ۱۳۶۵ تا ۳۰ بهمن سال ۱۳۶۵ است که بخش نظامی آن را «ابوالقاسم حبیبی» تدوین کرده است، اما در بخش غیرنظامی، در جلد اول دکتر «همتی» بخش سیاسی را تدوین کرده و در جلد دوم نیز «سعید حصاری» متقبل تدوین بخش غیرنظامی شده است.
کریمی با بیان اینکه غلبه مباحث در جلد دوم روزشمار چهل و ششم با مسائل سیاسی است، تصریح کرد: عملیات «کربلای ۵» یکی از مهم‌ترین و سرنوشت‌سازترین عملیات‌های دوران دفاع مقدس است و اساساً تأثیرات و پیامدهای آنی و آتی در این دوران بسیار حائز اهمیت است؛ به‌همین دلیل در کتاب «بازتاب جهانی عملیات کربلای ۵» نویسندگان در حوزه به‌طور کامل به آن پرداخته‌اند.
وی در رابطه با محتوای روزشمار «بازتاب جهانی عملیات کربلای ۵»، گفت: در بخش نظامی این کتاب، به ادامه عملیات «کربلای ۵» و تلاش رزمندگان برای حرکت به سمت کانال «زوجی» و نزدیک‌تر شدن نیروهای ایران به «بصره» پرداخته‌شده است.
مدیر گروه روزشمار مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس ادامه داد: جنگ شهرها و بازتاب‌های آن از دیگر موضوعات مطرح‌شده در این روزشمار است. همچنین مواضع و اقدامات دولت‌ها، شخصیت‌های نظامی، سیاسی و بین‌المللی در مورد جنگ و رویدادهای داخلی و خارجی دو کشور، در این کتاب آمده است.
وی به موضوعات سیاسی جلد دوم روزشمار چهل و ششم جنگ ایران و عراق اشاره و عنوان کرد: در بُعد سیاسی آن‌چیزی که بیشتر موردتوجه رسانه‌ها قرار گرفت و در این کتاب هم آمده است؛ متوقف شدن رزمندگان پشت دروازه‌های «بصره» و نگرانی از پیروزی نهایی ایران است.
کریمی تأکید کرد: ازجمله مواردی که رسانه‌های بیگانه به آن توجه می‌کنند و در این کتاب به‌عنوان بازتاب عملیات به آن توجه شده است، آمار بالای تلفات ایران است که سعی می‌کنند این موضوع را برجسته کنند.
مدیریت گروه روزشمار مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس افزود: موضوع دیگری که در جلد دوم به آن پرداخته‌شده است، بحران گروگان‌گیری در لبنان است؛ دولت‌های غربی بر این باور بودند که جمهوری اسلامی ایران در لبنان نفوذ دارد و با توجه به این نفوذ، می‌خواستند استفاده کنند و گروگان‌هایی که در لبنان بودند را آزاد کنند، به‌همین دلیل در این کتاب شاهد هستیم حتی فرانسه که از تأمین‌کننده‌های اصلی سلاح‌های عراق در طول جنگ است، سعی می‌کند که روابطش را با جمهوری اسلامی ایران بهبود ببخشد تا به این مقصود برسد.
وی بیان کرد: در رابطه با مناسبات خارجی، سفر وزیر خارجی جمهوری اسلامی به مسکو و دیدار با سران کشور شوروی موردتوجه است. روابط ایران با آلمان غربی، هم به‌خاطر برخی از مسائل ازجمله پخش یک برنامه طنزی که به حضرت امام خمینی (ره) اهانت کرده بود، با مخاطراتی مواجه می‌شود.
کریمی با بیان اینکه در این دوره به‌شدت جنگ شهرها در قسمت‌های مختلف کشور جریان دارد، افزود: بمباران‌های شهرها و مناطق نظامی ایران از سوی عراق در این مقطع تشدید می‌شود؛ طی آماری از خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، در گزارشی که از جنگ شهرها تهیه‌کرده است؛ از ۱۹ دی سال ۱۳۶۵ تا ساعت ۱۲ روز پنج‌شنبه ۳۰ بهمن سال ۱۳۶۵ یعنی دقیقاً آخرین روز این کتاب به مدت ۴۵ روز، درمجموع ۶۶ شهر و بخش بمباران شدند، حداقل ۳ هزار و ۵۰ شهید و ۱۱ هزار و ۱۶۳ نفر مجروح را در مناطق غیرنظامی داریم که بیشترین تلفات هم در شهرهای سنندج و ارومیه بوده است؛ این در حالی است که برخی از رسانه‌های غربی تلاش می‌کردند تا اعلام کنند که این آمار و ارقام کمتر از میزان واقعی است.
روزشمار چهل و ششم؛ پاسخ به پرسش‌هایی درباره عملیات «کربلای ۵»
«ابوالقاسم حبیبی» پژوهشگر و نویسنده بخش نظامی روزشمار چهل و ششم که خود راوی عملیات «کربلای ۵» با بیان اینکه جلد دوم روزشمار چهل و ششم در ادامه جلد اول این کتاب است، اظهار داشت: در این کتاب گزارش‌های منحصربه‌فردی آورده شده که در هیچ منبعی نمی‌توانید بخوانید و همچنین، گزارش‌هایی از عملیات «کربلای ۵» مطرح‌شده که در پاسخ به بسیاری از پرسش‌ها به‌عنوان یک مرجع و منبع مهم محسوب می‌شود.
«سعید حصاری» پژوهشگر و محقق، که نویسنده بخش غیرنظامی جلد دوم روزشمار چهل و ششم است، با بیان اینکه کتاب روزشمار «بازتاب جهانی عملیات کربلای ۵» یک دوره ۲۷ روزه از بهمن سال ۱۳۶۵ را شامل می‌شود، به برخی از اتفاقات مهم غیرنظامی در این دوره اشاره کرد و اظهار داشت: در این مقطع، مهم‌ترین موضوع بحث جنگ شهرها و بمباران مناطق مسکونی است. بمباران هوایی تقریباً هر روز در شهرهای بسیاری انجام و تعداد زیادی از افراد غیرنظامی شامل کودکان و زنان را به شهادت رسانده و عده‌ای را مجروح می‌کرد؛ علاوه بر منازل مسکونی نقاط دیگری مانند مدارس بیمارستان‌ها مساجد و کتب آثار تاریخی هم هدف این حملات بود و خسارات زیادی وارد می‌شد.
وی با اشاره به اینکه بازتاب عملیات «کربلای ۵» در رسانه‌های بین‌المللی از موضوعات مهم این کتاب است، افزود: میزان موفقیت این عملیات تلفات جانی آن و نقش تسلیحات آمریکایی در این عملیات موضوعات موردتوجه رسانه‌ها بوده است.
این پژوهشگر و محقق، به دیگر موضوعات روزشمار «بازتاب جهانی عملیات کربلای ۵» اشاره کرد و گفت: اجلاس سران کشورهای اسلامی در کویت که تلاش می‌کند به جنگ پایان دهد، در این دوره برگزار شده است؛ در این اجلاس، سران دولت‌های اسلامی در اجلاس کویت با وجود هیاهوی بسیار نتوانستند توفیقی به دست آوردند. عدم حضور جمهوری اسلامی ایران در این اجلاس باعث شد که نتایج و اهداف این اجلاس راه به‌جایی نبرد؛ چراکه قطعنامه پایانی این اجلاس به شکل آشکار در حمایت از عراق بود.
حصاری با اظهار به اینکه افشای جزئیات ماجرای «مک فارلین» در این مقطع زمانی باعث ایجاد جنجال وسیعی در آمریکا شد، گفت: در این دوره، رسانه‌ها جهان سعی دارند بر نقش تسلیحاتی که در جریان «مک فارلین» به ایران داده شده و تأثیرش بر این عملیات تأکید کنند. با افشای این جزئیات، دولت ایالات‌متحده در توجیه این رسوایی تلاش بسیار کرد. این ماجرا بسیاری از هم‌پیمانان آمریکا را در صداقت ادعاهای این کشور دچار شک و تردید کرد. نقش اسرائیل و انگیزه کاخ سفید از این ماجرا، موردتوجه رسانه‌های بین‌المللی قرار داشت.
وی خاطرنشان کرد: تشکیل سپاه یک‌صد هزارنفری حضرت مهدی برای عزیمت به جبهه، موضوع دیگری این کتاب است؛ چراکه در این راستا هرروز عده زیادی از مناطق مختلف کشور عازم جبهه بودند.
استفاده از منابع آشکار، محرمانه و منابع اختصاصی
«یعقوب نعمتی وروجنی» ناظر علمی و محتوایی روزشمار «بازتاب جهانی عملیات کربلای ۵» نیز با بیان اینکه در وهله اول برای یک ناظر اهمیت دارد که تمامی اخبار مهم و اصلی که باید در روزشمار درج شوند، گردآوری‌شده باشند، اظهار داشت: هیچ خبر روزشماری نباید جا بیافتد و همه اخبار مهم در ارتباط با موضوعات روزشمار جنگ ایران و عراق، حتماً باید ثبت و ضبط و گردآوری شوند.
وی افزود: بدین‌منظور طیف گسترده‌ای از منابع اعم از منابع آشکار و محرمانه و نیز منابع اختصاصی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس مورد بررسی و فیش‌برداری قرار می‌گیرند؛ منابعی از قبیل روزنامه‌های کثیرالانتشار، بولتن‌های خبری گوناگون مانند نشریه گزارش‌های ویژه خبرگزاری جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، بولتن مطبوعات جهان، برخی بولتن‌های اطلاعاتی و همچنین بعضی آثار مقالات و کتاب‌های پژوهشی مرتبط با آن دوره از روزشمار و منابع اختصاصی مرکز، اعم از اسناد نظامی، گزارش عملیات دفاتر راویان جنگ و امثال آن، به‌طور کامل بررسی و فیش‌های لازم تهیه می‌شود.
نعمتی، درباره علمی و محتوایی بودن جلد دوم کتاب چهل و ششم روزشمار جنگ ایران و عراق، بیان کرد: مسئله مهمی که باید در ثبت و ضبط اخبار رعایت شود، صحت و دقت است؛ یعنی باید اخبار به‌صورت صحیح و دقیق ثبت شوند و اسامی اشخاص آمار ارقام و دیگر که در روزشمار ثبت می‌شود، صحت و دقت با حساسیت و وسواس زیاد مدنظر قرار می‌گیرد.
وی با بیان اینکه پس از مرحله ثبت و ضبط دقیق و صحیح اخبار، در مرحله تدوین روزشمار انسجام‌بخشی به اخبار و ترکیب صحیح آن‌ها، اهمیت زیادی دارد، گفت: در مرحله پیش، طیف گسترده‌ای از اخبار گردآوری‌شده است و ازاین‌رو لازم است که به این اخبار و رویدادهای متنوع و متکثر و متعدد نظم و انتظام و انسجام داده شود. محور اصلی در این انتظام‌بخشی، موضوع اخبار است؛ یعنی اخباری که در یک حوزه موضوعی قرار دارند، در کنار هم قرار داده می‌شوند و درواقع ترکیب می‌شوند تا یک گزارش شکل بگیرد.
نعمتی با اظهار به اینکه پیامدهای افشای ماجرای «مک فارلین» روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران و برخی تلاش‌های بین‌المللی برای برقراری صلح جزو مهم‌ترین مباحث سیاسی دوره زمانی این روزشمار به شمار می‌آید، گفت: به‌منظور پرداختن به ابعاد گوناگون رخدادها، از تمامی منابع معتبر داخلی و خارجی آشکار و محرمانه که در دسترس بودند، استفاده شد و نویسنده تلاش بسیار زیادی کرد که هیچ‌یک از ابعاد مختلف رویدادها مغفول واقع نشود.
وی افزود: ازاین‌رو ممکن است در جای‌جای کتاب ادعاهایی از سوی منابع خارجی مطرح‌شده باشد که با گفتمان رسمی داخلی، در تعارض قرار داشته باشد؛ ولی ازآنجایی‌که اصل، بر بی‌طرفی علمی و جامعیت و توجه به ابعاد گوناگون رویدادها در روایت تاریخ جنگ است و از سوی دیگر با توجه به حقانیت جمهوری اسلامی ایران در کلیت این واقعه مهم تاریخی، امانت‌داری کامل در توصیف رخدادها و استفاده از منابع گوناگون انجام‌شده است.
ناظر علمی و محتوایی جلد دوم کتاب چهل و ششم، تأکید کرد: در واقع «دقت در گزینش اخبار»، «استفاده از منابع اصلی و معتبر» و «نگارش هنرمندانه وقایع»، سه مؤلفه اصلی در ممانعت از طول‌وتفصیل‌های بی‌مورد به شمار می‌آید. بااین‌همه، روایت صحیح و دقیق و جامع و کامل وقایع، مهم‌ترین اصلی است که در تدوین روزشمار مدنظر قرار می‌گیرد، حتی اگر منجر به افزایش حجم کتاب شود.