
محمد زندی: نمایشگاه کتاب؛ نخستین چالش را میتوان در همین دو کلمه پیدا کرد زیرا آنچه این روزها همانند سالهای گذشته برگزار می شود، بیشتر از اینکه نمایشگاه باشد، یک فروشگاه بزرگ است.
این مسئله تقریبا سال هاست بحث می شود که آیا مانند نمایشگاه های بزرگ کتاب در دنیا همچون نمایشگاه فرانکفورت، میخواهیم محلی برای نمایش تازه ترین آثار نشر باشیم یا اینکه محلی برای خرید کتاب توسط مردم؟.
دومین چالش که میتوان در ادامه مسئله نخست آن را ارزیابی کرد، قربانیشدن کیفیت در پیش پای کمیت است. به دلیل همان نگاه فروشگاهی که در بازار کتاب وجود دارد، نمایشگاه! کتاب مملوء از انتشارات هایی است که اساسا برای گذران ساعاتی در کنار همکارانشان در نمایشگاه حاضر شده اند زیرا به خوبی می دانند پتانسیل جذب خواننده برای کتاب هایشان وجود ندارد. این مسئله در حوزه کتاب اهمیت زیادی دارد زیرا وقتی تبلیغات و توصیه های زیای برای خواندن کتاب در جامعه وجود دارد، با حجم زیادی از کتاب های گاها بیهوده روبرو می شویم که وقتی به سراغشان می رویم، چیستی و فلسفه مطالعه را زیر سوال می برند!
در چنین وضعیتی نمایشگاه کتاب دیگر به عنوان جایگاه و محل رجوع کتابخوان های حرفه ای، مطرح نیست، بلکه همچون هر رویداد دیگری که وجه سرگرمی آن غالب است، مردم برای گذراندن ساعاتی و احتمالا به آرشیو بردن کتاب های خریداری شده، به نمایشگاه می آیند.
البته آنچه گفته شد به این معنی نیست که عموم مردم از فرآیند نمایشگاه حذف شوند. اگر نگاهی به مسیری که آمده ایم و همچنین سرانه مطالعه بیاندازیم، متوجه می شویم برخلاف ظاهر مردمی این فروشگاه بزرگ، نه مردم ثمره ای از کتاب ها می برند و نه سرانه مطالعه، که سال هاست پایین نمودار جا خوش کرده است، تکانی می خورد.
«فروشگاه» رنگارنگ و جذاب کتاب که عنوان بینالمللی را نیز یدک میکشد، باید به یک «نمایشگاه»حرفهای کتاب برای کتابخوانهای حرفهای تبدیل شود. بدون شک کشاندن مردم تهران به خارج از تهران آن هم با این فاصله زیاد، هیچ اثری روی آن احساس علاقهمندی به کتاب، در ایشان نخواهد گذاشت؛ کتاب را باید میان مردم و در سطح شهر برد و همین جذابیت ده روزانه را به جذابیتی 365 روزه آن هم در وسط شهر تبدیل کرد.
خواستم درباره جبهه فرهنگی انقلاب و نقش آن در نمایشگاه کتاب هم بنویسم اما فقط کافی است یک سَری به نمایشگاه شلوغ کتاب که برای خیلی از دخترها و پسرهای نوجوان و جوان محل یک قرار آن هم از نوع فرهنگی! است، بزنید تا متوجه شوید اساساً کار فرهنگی کردن در این بازار بیهوده است. تا زمانی که نتوان این فروشگاه را به یک نمایشگاه تبدیل کرد و این فروش فلهای کتاب را به سمت یک مارکتینگ حرفهای سوق داد، نمیتوان انتظار داشت جبهه فرهنگی انقلاب در آن اثرگذار ظاهر شود. البته در این میان برخی همینکه چند جلد کتاب توضیحالمسائل بفروشند، در روزمهشان درج میکنند کار فرهنگی آن هم از نوع جبهه فرهنگی انقلاب!