تهران: آیت‌الله رشاد: اگر انقلاب نمی‌شد چیزی به نام معرفت‌شناسی در کشور نداشتیم

به گزارش حلقه وصل، دومین  همایش قرآن و معرفت‌شناسی با حضور آیت‌الله محمود محمدی‌عراقی عضو مجلس خبرگان رهبری، آیت‌الله علی‌اکبر رشاد رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حسین سلیمی رئیس دانشگاه علامه طباطبایی(ره)، حجت‌الاسلام علیرضا قائمی‌نیا دبیر علمی همایش، عبدالله نصری استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی(ره) پیش از ظهر امروز (دوشنبه 25 بهمن) به همت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و با همکاری دانشگاه علامه برگزار شد.

آیت‌الله رشاد با بیان اینکه  اگر انقلاب نمی‌شد چیزی به نام معرفت شناسی، فلسفه ذهن و معرفت شناختی... تا این حد در کشور مطرح نبود، گفت: بسیاری از مسائل جدیدی که در کشور مطرح می‌شود تحت تأثیر فضای انقلاب است و اگر انقلاب نمی‌شد و چنین شرایطی برای مطرح کردن موضوعات مختلف پیش نمی‌آمد.

وی اظهار داشت: بحث حجیت در ابواب مختلف دانش اصول فقه مطرح می‌شود و یکی از این فصول جایی است که احکام را به دو بخش وضعی و تکلیفی مطرح می‌کنند. ذیل احکام وضعیه، احکامی را ذکر می‌کنند که یکی از آنها بحث حجیت است.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی عنوان داشت: از آنجا که فقه، محور علوم حوزوی و نظام‌نامه و معیشت‌نامه مسلمانان است حجیت هم اهمیت والایی پیدا می‌کند.

وی ابراز داشت: مرحوم محقق اصفهانی می‌گوید: علم اصول که منطق، فهم دین است باید بر محور حجیت قلمداد شود. همچنین شاگرد ایشان آیت‌الله بروجردی(ره) نیز این نظریه را به این نحو مطرح می‌کند اما آیت‌الله سیستانی این موضوع را به صورت جدی‌تر و با تفصیل بیشتری بیان کرده است.

آیت‌الله رشاد ادامه داد: آیت‌الله سیستانی آورده است که علم اصول، منطق فهم دین و منطق معرفت اسلامی با دو الگو صورت‌بندی می‌شود؛ یکی اینکه علم اصول را حول حجت و دوم اینکه علم اصول را حول اعتبار بدانیم. اگر بخواهیم علو اصول را حول محور اعتبار لحاظ کنیم این نگاه پر از اشکال خواهد بود و بنده یازده اشکال آیت‌الله سیستانی گرفته‌ام اما پیشنهاد اول، قابل دفاع است.

وی تصریح کرد: موضوع حجیت در اصول بسی فراتر از این است که بخواهیم جایگاه آن را تنها در یک فصل بدانیم و حتی فقه نیز به شدت تحت تأثیر این موضوع است. حالا باید بحث شود حجت‌ها حیث معرفت شناسی دارند یا سبب جعل حکم جدید هستند؟ به عقیده ما همه اینها حیث معرفت شناسی دارند که یا کاشف تام و یا کاشف ناقص هستند.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی عنوان داشت: به عقیده ما یقینیات کاشف هستند، اماره نیز حیث کاشفی دارد، اصول عملیه عقلیه نیز حیث کاشفیت دارد و حیث معرفت شناختی دارد. مجموعه همه طرق، حجج و ادله که در فهم دین کاربرد دارد دارای حیث و سرّ معرفت شناختی دارد، حتی اصول عملیه در حالی که مشهور است کاشف نیست ولی به عقیده ما فطرتاً کاشف است. آیاتی از قرآن نیز همین مطالب را مطرح می کند.

تأکید آیت‌الله جوادی آملی بر برگزاری همایش در گستره ملی

در بخش دیگری از این همایش، حجت‌الاسلام علیرضا قائمی‌نیا دبیر علمی دومین همایش قرآن و معرفت شناسی نیز با ارائه گزارشی از فعالیت های مقدماتی این همایش گفت: بررسی حوزه مطالعات قرآنی و معرفت‌شناسی از مهمترین مباحث فکری امروز است و در گذشته این موضوع در فلسفه یا فلسفه اسلامی بررسی می‌شد.

وی از گروه معرفت شناسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به عنوان تنها گروه معرفت شناسی در ایران یاد کرد و ابراز داشت: معرفت‌‌شناسی تطبیقی یکی از مهمترین برنامه‌های این گروه بوده و به همین دلیل تصمیم گرفته شد تا همایشی فراملی در حوزه معرفت شناسی و مطالعات قرآنی برگزار شود.

قائمی‌نیا با اشاره به ظرفیت‌های دومین همایش قرآن و معرفت‌شناسی اظهار داشت: در اولین همایش قرآن و معرفت شناسی مقالاتی از خارج کشور به دستمان رسید ولی چون این همایش در سطح ملی تدارک دیده شده بود، از این مقالات استفاده نکردیم.

وی عنوان داشت: مقالاتی که در این همایش ارائه شده از سوی گروه معرفت شناسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی و برخی دیگر از مراکز علمی و پژوهشی است. 

این استاد حوزه گفت: آیت‌الله جوادی آملی با توجه به چالش‌های فکری این حوزه تاکید بر برگزاری این همایش در گستره بین‌المللی داشتند.

کتاب شهید مطهری نقطه عطفی در تاریخ فلسفه اسلامی است

عبدالله نصری استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی(ره) از کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم استاد شهید مرتضی مطهری به عنوان نقطه عطفی در تاریخ فلسفه اسلامی یاد کرد.

وی اظهار داشت: متأسفانه این کتاب در حوزه و دانشگاه کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد ولی شهید مطهری بر آنتولوژی و هستی شناسی در لابلای مسائل فلسفی توجهی ویژه داشت.

این استاد فلسفه افزود: توجه به معرفت شناسی در فلسفه غرب مورد عنایت بسیاری از اندیشمندان همچون کانت و دکارت بوده ولی فیلسوفان اسلامی به طور مستقل به این بحث نپرداختند و بیشتر به مسائلی همچون وجودشناسی و هستی شناسی می‌پرداختند.

وی به دانشجویان رشته‌های فلسفه و علوم قرآنی پیشنهاد کرد تا دیدگاه‌های شهید مطهری درباره معرفت از دیدگاه قرآن را موضوع رساله‌های خود قرار دهند و گفت: علامه طباطبایی سرسلسله این حلقه است و اندیشمندانی همچون شهید مطهری، علامه محمد تقی جعفری و علامه جوادی آملی تحقیقات گسترده‌ای در این زمینه دارند.

نصری همچنین گفت: این چهار فیلسوف و قرآن شناس برجسته مباحث مهمی در این حوزه دارند و موضوع تحقیق و پژوهش برای دانشجویان بررسی نسبت معرفت شناسی فلسفی و معرفت شناسی قرآنی این فیلسوفان است.

وی افزود: البته نوع نگاه آیت‌الله جوادی آملی با مرحوم علامه طباطبایی اختلافی دارد و خوب است رساله‌ای در این زمینه به نگارش درآید و بررسی شود که این اختلافات چیست.