تهران: زندگی غرب، یک زندگی مدرن سرکوب‌گر است

به گزارش حلقه وصل، پنجمین نشست کتابنوش با محوریت نقد و بررسی کتاب‌های روانشناسی موفقیت به قلم دونالد ترامپ با حضور شهریار زرشناس و کامران صحت به همت کانون اندیشه جوان، عصر دیروز (سه‌شنبه 14 دی) در مرکز تبادل کتاب برگزار شد.

زرشناس در ابتدا به ریشه‌یابی واژه روانشناسی پرداخت و گفت: در میان واژه‌های یونانی، «روان» مدنظر نیست بلکه «جان» است؛ ما یک روح داریم و یک چیز دیگری به نام جان داریم. جان یا نفس با روح متفاوت است و اگر بخواهیم اسم دقیقی برای این دانش بگذاریم جان‌شناسی باید باشد نه روان‌شناسی! یا همان علم‌النفس.

وی عنوان کرد: بنیانگذار این دانش در ایران یعنی دکتر علی‌اکبر سیاسی در سال 1317 در کتابی تحت عنوان «علم‌النفس از لحاظ تعلیم و تربیت» نوشته است؛ علم‌النفس را لحاظ کرده است اما بعدها اصطلاح علم روانشناسی باب شد و به کار رفت اما این اصطلاح دقیق نیست.

 عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ابراز داشت: در حال حاضر، صدای انتقاد نسبت به رویکرد اشتباه روانشناسی مدرن که هدف خود را ارتقای مادی بشر قرار داده است، شنیده می‌شود و مشکل این روانشناسی آن جاست که با سبک زندگی مدرن ظرفیت‌های انسان را سرکوب کرده و اجازه آزادشدن این ظرفیت‌ها را به انسان نمی‌دهد.

وی تصریح کرد: زندگی غرب، یک زندگی مدرن سرکوب‌گر است که می‌خواهد میان انسان و محیط سازگاری ایجاد کند و لذا بسیاری از مباحث روانشناسی معنوی که در دهه‌های اخیر مطرح می‌شود، بهتر از روانشناسی مدرن است. البته باید در مفهوم موفقیت فکر کنیم و بدانیم هدف ما از موفقیت چیست. چون دنیای غرب با انتشار کتاب‌های روانشناسی موفقیت به دنبال انباشت سود، جمع‌آوری ثروت و افزودن بر دارایی خود است در حالی که ما هدف زندگی را چیز دیگری می‌دانیم.

زرشناس با بیان اینکه مشکل روانشناسی مدرن این است که انسان را با محیط سازگار می‌کند تا از اضطراب او بکاهد، گفت: بزرگترین چیزی که بشر به آن نیاز دارد، حقیقتی است که آن را فراموش کرده است. در اواخر قرن18 و اوایل قرن 19 داستان فقیر پولدار توسط سرمایه‌داری نوظهور مطرح شد و پس از موج سوم انقلاب صنعتی یعنی ظهور الکترونیک، این اندیشه رواج یافت و در نظام سرمایه‌داری و مناسبات ظالمانه افسانه فقیر پولدار ترویج می‌شد.

وی خاطرنشان کرد: هدف از انتشار کتاب‌های روانشناسی موفقیت، پولدارتر شدن انسان‌ها است؛ این کتاب‌ها به جای این که واقعیات را بیان کنند به توهم می‌پردازند چون با یادگیری نمی‌توان پولدار شد و اگر قرار بود انسان‌ها با خواندن این کتاب‌ها پولدار شوند، تاکنون باید میلیون‌ها نفر پولدارتر شده باشند در حالی که اینگونه نیست.

نویسنده کتاب روانشناسی مدرن در بوته نقد ادامه داد: دانش باید انسان را با حقیقت آشنا کند نه اینکه به توهم‌های او بیفزاید و ما معتقدیم هیچگاه اصول و آرمان‌های اخلاقی اجازه نمی‌دهد که انسان به هر قیمتی پولدار شود؛ پولدار شدن خوب است ولی نباید اصول انسانی و اخلاقی را زیر پا گذاشت و گرنه جهان به صورت جنگل خواهد شد.

وی گفت: علاوه بر اینکه کتاب‌های روانشناسی موفقیت در دنیای غرب به دنبال پولدارتر کردن انسان‌ها هستند، با استفاده از روش‌های غلط این تفکر را ترویج می‌کنند و برخی از این روش‌ها در سنت شرق دور هم وجود دارد ولی در شرق دور، آرامش و معنویت با نظام خلقت سازگار است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با تأکید بر اینکه منطق سرمایه‌داری به دنبال زنده کردن حرص در انسان است و حرص همواره به افزایش اضطراب می‌انجامد،‌اظهار داشت: اگرچه مشکلات اقتصادی مسئله‌ای غیرقابل انکار است ولی نباید گرفتار توهم شویم و هدف اصلی زندگی را نباید فراموش کنیم و از طرف دیگر بدانیم داستان فقیر ثروتمند یک افسانه است و قرار نیست همه زندگی خود را معطوف به این مسئله کنیم.

 آموزه‌های دینی درباره موفقیت برای مردم بیان نشده است

در بخش دیگری از این نشست، کامران صحت یکی از فعالان دنیای تجارت ابراز داشت: هیچ کتابی انسان را برای رسیدن به موفقیت مجبور به خواندن نمی‌کند و برخی از کتاب‌های روانشناسی موفقیت مباحثی را درباره کمال و معنویت مطرح می‌کنند.

وی اظهار داشت: این کتاب‌ها فقط برای کشورهای غربی است و بومی سازی این کتاب‌ها ضرورت دارد ولی مشکل این است که آموزه‌های دینی در این زمینه برای مردم بیان نشده است و به همین دلیل مردم تمایل به مطالعه کتاب‌های روانشناسی موفقیت پیدا می‌کنند.

صحت یادآور شد: در دوره‌ای مردم برای رسیدن به موفقیت به دنبال مدرک بودند ولی بعدها فهمیدند با گرفتن مدرک دانشگاهی نمی‌توانند موفقیت به دست آورند اما متأسفانه امروزه دانشگاه آزاد ملتمسانه به دنبال پذیرش دانشجو هستند.