تهران: امیری‌اسفندقه: اهل‌بیت(ع) سوره‌ای برای تلاوتند نه سوژه‌ای برای سرودن/ شهرت در اشعار شاعران آیینی جایی ندارد

به گزارش حلقه وصل، امیری اسفندقه در دومین جلسه از حلقه شعر و تصنیف آئینی «ریّان» درباره شعر آیینی گفت: شعر پارسی از همان ابتداشعر آئینی و دینی است که یا بصورت تصریح و یا بصورت تلمیح آورده شده است که به طور کلی شعر آئینی است.

اسفندقه درخصوص اشعار آیینی حافظ گفت: اگر به اشعار حافظ نگاه کنیم در می‌یابیم که حافظ اشعار آئینی زیادی دارد و جز شعر مشهور «رندان تشنه لب» که در قدیم به نام «حریه» تدریس می‌شد؛ اشعار بسیاری در این حوزه گفته‌است 

حافظ غزلی در رسای ابالفضل العباس(ع) این طور می‌سراید:

در وفای عشق تو مشهور خوبانم چو شمع
شب نشین کوی سربازان و رندانم چو شمع
روز و شب خوابم نمی‌آید به چشم غم پرست
بس که در بیماری هجر تو گریانم چو شمع
رشته صبرم به مقراض غمت ببریده شد
همچنان در آتش مهر تو سوزانم چو شمع
گر کمیت اشک گلگونم نبودی گرم رو
کی شدی روشن به گیتی راز پنهانم چو شمع
در میان آب و آتش همچنان سرگرم توست
این دل زار نزار اشک بارانم چو شمع
در شب هجران مرا پروانه وصلی فرست
ور نه از دردت جهانی را بسوزانم چو شمع
بی جمال عالم آرای تو روزم چون شب است
با کمال عشق تو در عین نقصانم چو شمع

کوه صبرم نرم شد چون موم در دست غمت
تا در آب و آتش عشقت گدازانم چو شمع
همچو صبحم یک نفس باقیست با دیدار تو
چهره بنما دلبرا تا جان برافشانم چو شمع
سرفرازم کن شبی از وصل خود ای نازنین
تا منور گردد از دیدارت ایوانم چو شمع
آتش مهر تو را حافظ عجب در سر گرفت
 آتش دل کی به آب دیده بنشانم چو شمع

و یا شعر مشهور این شاعر در خصوص اهل بیت(ع) بدون هیچ تعصبی می‌توان گفت این شعر در رثای اهل بیت عصمت و طهارت(ع) سروده شده است: 

خستگان را چو طلب باشد و قوت نبود
گر تو بیداد کنی شرط مروت نبود
ما جفا از تو ندیدیم و تو خود نپسندی
آنچه در مذهب ارباب طریقت نبود
خیره آن دیده که آبش نبرد گریه عشق
تیره آن دل که در او شمع محبت نبود
دولت از مرغ همایون طلب و سایه او
زان که با زاغ و زغن شهپر دولت نبود
گر مدد خواستم از پیر مغان عیب مکن
شیخ ما گفت که در صومعه همت نبود
چون طهارت نبود کعبه و بتخانه یکیست
نبود خیر در آن خانه که عصمت نبود
حافظا علم و ادب ورز که در مجلس شاه
 هر که را نیست ادب لایق صحبت نبود

مرتضی امیری‌اسفندقه حافظ را شاعری طناز خواند و گفت: حافظ با همه واژه‌هایی که در دین و سنت مقدس بوده است بازی و طنازی کرده است اما همیشه احترامی ویژه به قرآن ، محرم و عاشورا داشته است؛آنچه شعر حافظ را تا به امروز نگه داشته است همین اشارت‌های آیینی است.شعر حافظ تغزل، توسل  و ترجمه را توأمان دارد.

وی با اشاره به برخی از اشعار این شاعران به بررسی وجوه مضمونی شعر آیینی در این اشعار پرداخت. اسفندقه به عنوان نمونه شعر: 

گر بدین سان زیست باید پست
من چه بی شرمم اگر فانوس عمرم را به رسوائی نیاویزم
بر بلند کاج خشک کوچه بن بست
 
گر بدین سان زیست باید پاک
من چه ناپاکم اگر ننشانم از
ایمان خود، چون کوه
یادگاری جاودانه بر تراز بی بقای خاک!

را ترجمه‌ای آزاد از «هَیْهَاتَ مِنَّا الذِّلَّة» خواند و گفت: بسیاری از اشعار معاصر با گونه‌های مختلف و شاعرانی که نام و زندگی آن ها دینی نبوده است، باطنی آیینی دارند.

اسفندقه رسیدن به معنای اشعار را از اولویت‌های مورد نیاز برای تشخیص شعر آیینی دانست و تصریح کرد: عرفان داشتن، معرفت نسبت به ائمه اطهار (ع) است و شاعران باید در شعر آیینی با دیدگاه عرفانی خود به وقایع نگاه ویژه داشته باشند

امیری اسفندقه با اشاره به اینکه حماسه و سوگ در شعر آیینی بدون عرفان بی‌معناست، عنوان کرد: بر اساس آموزه‌های عرفان که مقدمات مورد نیاز شعر آیینی است، شعر آیینی باید آیینه‌ای برای معرفی امام و اولیا خدا باشد؛ نه شاعر. به همین علت، منیت و شهرت در اشعار شاعران آیینی جایی ندارد و باید بدانند شاعر هرچه دارد از خدا و اهل بیت است.

وی ادامه داد:مفاهیم الهی و مدح و منقبت پیامبران و اهل بیت عصمت و طهارت سوژه‌ای برای سرودن اشعار نیستند بلکه آنها سوره‌ای هستند برای تلاوت چراکه آنها فقط می توانند دست گیری کنند و اجازه سرودن را به شاعر می‌دهند.

امیری با تاکید بر اینکه اهل بیت (ع) جایگاه بسیار والایی نزد خداوند به خود اختصاص داده‌اند، تصریح کرد: شاعر آیینی معتقد به اخلاق اهل بیت (ع) در حوزه رمزگشایی عرفان باید مراقب باشند که به بهانه عرفان نباید توحید کلمه را خدشه‌دار کنند و مراتب را رعایت کنند.

امیری اسفندقه رسیدن به عرفان واژگانی را از ویژگی‌های مورد نیاز برای شاعران آیینی دانست گفت: شاعران مامور به تشخیص هویت واژه‌ها هستند. به همین علت باید نسبت به رعایت معرفت کلام اهتمام جدی داشته باشند؛ چرا که برخی واژه‌ها و حروف در ذهن افکار عمومی هویت مثبتی ندارد و واژگان در دوره‌های مختلف، بارهای مثبت و منفی مختلفی را به خود اختصاص داده‌اند و باید تلاش کرد تا بتوانیم این تشخیص را بهتر بدهیم. شاعر آیینی دنبال واژگان مد شده نیست و شان واژه را مورد توجه قرار می‌دهد؛ چرا که برخی از واژه‌ها شانیت ورود به شعر اهل بیتی را ندارند.

امیری اسفندقه با بیان اینکه روضه از ادبیات آیینی قابل حذف نیست، گفت: معرفت نسبت به ائمه اطهار (ع) سبب می‌شود که شاعران از برخی کلمات نادرست که مفاهیم‌ منفی را به مخاطبان انتقال می‌دهند، در شعر اهل بیت (ع) پرهیز کنند. شاعر نباید از واژه‌هایی که در حوزه شعر اهل بیت (ع) دارای شانیت مورد نیاز نیست، استفاده کند؛ چرا که واژگان باید توسط شاعران مورد واکاوی قرار داده شود.

این شاعر کشورمان تزکیه را مقدمه مورد نیاز تعلیم دانست و تصریح کرد: شاعران آیینی باید قبل از بیان اشعار در مورد ائمه اطهار (ع) آموزه‌های مورد نیاز حوزه شعر آیینی را فرا گرفته تا در انتقال مفاهیم و محتوا به مخاطبان با مشکل مواجه نشوند.

 این استاد شعر و ادبیات با اشاره به اینکه شاعران برجسته تاریخ نسبت به استفاده از منابع دینی اهتمام جدی داشته‌اند، اضافه کرد: بر اساس فرمایشات رهبر انقلاب ، ترجمه ادعیه ائمه اطهار (ع) و مناجات در حوزه شعر آیینی نباید مورد بی‌توجهی قرار گیرد.

جلسه حلقه شعر و تصنیف آئینی «ریّان» جمعه صبحها در محل باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا» برگزار می‌شود.