تهران: اصول راهبری رسیدن به نظام فکری مطلوب نزد امام خمینی(ره) چیست؟

به گزارش حلقه وصل، کتاب «منظومه فکری امام خمینی(ره)» یکی از آثار پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است که در قالب نظریه نظام‌های بینشی(جهان بینی)، ارزشی و رفتاری، و کنشی(نظامهای اجتماعی و اهداف اجتماعی) تدوین شده است. این کتاب به همت عبدالحسین خسروپناه و جمعی از نویسندگان تهیه شده و سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی آن را به چاپ رسانده است.

برخی از پرسشهای این تحقیق که قرار است با مطالعه مجموعه مکتوبات، منشورات، بیانیه‌ها و سخنرانی‌‌های امام خمینی(ره) به آنها پاسخ داده شود، عبارت است از:

1. نظام فکری مطلوب نزد امام خمینی در عرصه بینش، ارزش و کنش چیست؟

2. اصول راهبری رسیدن به این نظام چیست؟

3. نهادهای مرتبط با نظام‌های بینشی، ارزشی و کنشی برای تحقق نظام جامعه مطلوب دارای چه وظایف اساسی هستند؟

این اثر نشان می‌دهد که منظومه فکری امام خمینی(ره) بیانگر گفتمان و جریان فکری-فرهنگی ویژه‌ای است که هم ادامه دهنده گفتمان علمای گذشته، همچون شیخ مفید، شیخ طوسی، خواجه نصیر، صاحب جواهر، سید عبدالحسین لاری و دیگران است و هم با رویکرد اجتهادی به مسائل معاصر می‌پردازد و از جریان‌ها و گفتمان‌های معاصری همچون: جریان سنتی بی توجه به دغدغه‌های انسان معاصر، جریان روشنفکری غرب زده و شرق زده، جریان روشنفکری دینی التقاطی، جریان تجددستیزی و سنت‌گرایی و جریان اخباری نوین و ضد عقلانی متمایز است.

کتاب دارای دو فهرست اجمالی و تفصیلی و یک پیشگفتار و شامل چهار بخش و 24 فصل به شرح زیر است:

• مقدمه/ عبدالحسین خسرو پناه جمعا 33 صفحه

• بخش اول: نظام‌های بینشی و نگرشی(جهان بینی اسلامی)  شامل  7 فصل به قلم 7 نویسنده

• بخش دوم: نظام‌های منشی و رفتاری اسلام  شامل 4 فصل به قلم 4 نویسنده

• بخش سوم: نظام‌های اجتماعی اسلام  شامل 8 فصل به قلم 8 نویسنده

• بخش چهارم: اهداف اجتماعی اسلام شامل 5 فصل به قلم 7 نویسنده(دو مقاله به قلم دو نویسنده)

• جمع‌بندی

در مقدمه کتاب ضرورت این پژوهش چنین مطرح شده است(ص 37):

اندیشه امام و رهبری یکی از منابع اصلی و بالادستی برای شناخت مسیر انقلاب است. شناخت منظومه‌ای این دو شخصیت، نگرش جامعی به مسئولان نظام می‌دهد تا بر اساس آن بتوانند نقشه راه را ترسیم کنند و بر آن مبنا به پیشرفت کشور اسلامی کمک نمایند.

پیاده کردن کامل اندیشه امام و رهبری در ابعاد خرد و کلان و در همه عرصه‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی و ... بدون درکی کامل و جامع از منظومه امام و رهبری غیر ممکن است.

مجموعه فرمایشات امام و رهبری را می‌توان مانند همه گزاره‌های دینی به دو دسته اخباری و انشایی تقسیم‌ کرد.(ص 44)

گزاره‌های اخباری مشتمل بر اخبار از حقیقت‌اند و به دو نوع بینشی و روشی تقسیم می‌شوند.

گزاره‌های بینشی، قضایای اخباری واقع مندند که متعلق ایمان واقع شده‌اند و بیانگر مشیت تکوینی حاکم بر جهان فرامحسوس می‌باشند.اساس نظام بینشی در منظومه امام و رهبری، توحید است.

نظام روشی یا  منطق فهم دین درصدد کشف چگونگی درک و فهم دین و حقایق و آموزه‌های دینی است.

گزاره‌های انشایی از واقع قدسی یا محسوس خبر نمی‌دهند، بلکه مشتمل بر یک حکم‌اند و خود به دو قسم اخلاقی و حقوقی تقسیم می‌شوند.

گزاره‌های انشایی اخلاقی تشکیل دهنده نظام اخلاقی هستند. موضوع این آموزه‌ها صفات یا افعال جوارحی و جوانحی اختیاری نیک یا بد انسان است که به تحقق کمال انسانی کمک می‌کند.... ضامن اجرای این گزاره ها نفس انسان است.

گزاره‌های انشایی- حقوقی و فقهی بیانگر مشیت تشریعی خداوند می‌باشند. موضوع این گزاره‌ها افعال جوارحی و جوانحی یا اشیاء متعلق افعال انسان‌ها و محمول آنها احکام و قواعد الزام آوری است که به منظور تخقق عبودیت و خلافت الهی از رهگذر تنظیم قدسی روابط (عباد - رب) و دنیاگرایی آخرت مآل و ایجاد نظم و استقرار عدالت بر زندگی اجتماعی انسان وضع شده و افزون بر ضمانت اجرای درونی دارای ضنانت اجرای برونی(مانند دولت) نیز هست.

بر این اساس نظام‌های منومه فکری و اجتماعی و فرهنگی امام و رهبری عبارتند از:

1- نظام بینشی (نظام گزاره‌های اخباری) جهان بینی

2- نظام ارزشی و رفتاری(باید و نباید‌های ارزشی اعم از اخلاقی و تربیتی و معنوی و غیره)

3- نظام کنشی و اجتماعی در بردارنده هست‌ها و نیست‌ها و باید و نباید‌های اجتماعی ص 45

چکیده منظومه فکری امام خمینی(ره) (ص 50)

بنیاد اصلی منظومه فکری امام خمینی(ره)  خداشناسی توحیدی است که بر همه نظامهای بینشی و نگرشی و منشی و رفتاری و نظام‌های اجتماعی تأثیر می‌گذارد. ایشان معتقد به عقلانیت معرفت دینی و امکان ارزیابی آن با معیارهای عقلی و نقلی است.

در نظام منشی و رفتاری امام خمینی(ره) معنویت عامل قدرت و پیشرفت حداکثری در حوزه‌های علمی و عملی و ایمان و عمل صالح رکن آن است. از دیدگاه امام خمینی(ره) تهذیب نفس مقصد همه انبیاء الهی است که با مجاهده و پرهیز از حب دنیا قابل دستیابی است و مبتنی بر قرآن و سنت، عقل و فطرت است.

در نظام تربیتی الهی شدن، شکوفایی فطرت، پرورش فضائل روحی و معنوی، رشد جامع انسان و تجلی انسان کامل از جمله اهداف تربیتی مورد توجه امام خمینی(ره) است.

نظام عبادی در اندیشه امام خمینی(ره) از جایگاه والایی برخوردار است. عبادت در گفتمان امام خمینی(ره) به معنای خضوع و تقدیس موجودی، همراه با اعتقاد به الوهیت است.

در منظومه فکری امام خمینی(ره) نظام فرهنگ زیر بنای سایر نظام‌های اجتماعی است.

در نظام علمی امام خمینی(ره) معتقدند که دانش باید در مسیر توحید و معرفت حق تعالی قرار گیرد و همواره به کمال انسانیت و انسان‌سازی و تهذیب و تربیت اسلامی در کنار حوزه‌های مختلف علمی سوق دهد.

در نظام مدیریتی سیره امام خمینی(ره) در تصمیم‌گیری بر ارزش‌های اسلامی از قبیل مشورت، خدا محوری، قاطعیت و کسب اطلاعات استوار بود و در آن به هماهنگی، انسجام و وحدت نیروهای نظام تأکید شده است.

امام خمینی(ره) در نظام سیاسی، حکومت امری الهی  و حاکم منصوب و مجعول از سوی خدای سبحان است. امام خمینی(ره) دموکراسی حقیقی را همان حکومت عدل اسلامی به شمار می‌آورد و باب تکامل شیوه‌های رایج اداره مردم توسط حکومت اسلامی را مفتوح می‌داند. امام خمینی(ره) ضمن تفکیک‌ناپذیر بودن جمهوریت و اسلامیت معتقد به احاطه بعد الهی و اسلامی حکومت بر بعد مردمی آن است و جنبه مردمی حکومت را مقید و محصور در اسلامی بودن آن می داند.

اهداف نظام اقتصادی اسلام از دیدگاه امام خمینی(ره) در سه سطح کلان(سعادت)، میانی(عدالت، امنیت و بارور کردن استعدادهای طبیعت) و راهبردی(حاکمیت مصالح، آزادی و مسئولیت اقتصادی مردم، توزیع عادلانه ثروت و درآمد و...) قابل بررسی است.

از منظر امام خمینی(ره) دین مبین اسلام برای همه ابعاد زندگی بشر برنامه دارد. یکی از این ابعاد نظام حقوقی اسلام است که با اهداف خاص دارای مبانی و منابع مستقل بوده و نیازهای مادی و معنوی بشر را تأمین می‌کند. مهم‌ترین دستاورد حضرت امام خمینی(ره) در این راستا استقرار نظام حقوقی اسلام در ایران اسلامی است.

امام خمینی(ره) مهم‌ترین رکن تحول در نظام قضایی را اسلامی کردن آن می‌دانند. تساوی همه در برابر قانون و امنیت جان و مال مردم در سایه احکام و حدود الهی از ارکان اعتقادات امام خمینی(ره) در نظام قضایی است.

استقلال اسلامی، آزادی اسلامی، عدالت اسلامی، پیشرفت اسلامی و تمدن‌سازی اسلامی از مهم‌ترین اهداف اجتماعی در منظومه فکری امام خمینی(ره) است.

اطلاعات دیگر این کتاب عبارت است از:

حامی مالی پروژه: مرکز بررسیهای استراتژیک ریاست جمهوری

اخذ مجوز از مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)

مسئول علمی و اجرایی پروژه: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر عبدالحسین خسروپناه

دبیر اجرایی پروژه: حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی شاهرخ اصفهانی