تهران: سیار: آقای شکارسری خواهش می‌کنم نیمایی بسرایید/ توکلی: شکارسری اشعارش را دلی می‌سراید

به گزارش حلقه وصل، عصری با کتاب اختصاص به نشست کتاب «چه تنهاست ماه» سروده حمیدرضا شکارسری داشت. در این نشست، زهیر توکلی و محمدمهدی سیار  و ابراهیم اکبری دیزگاه حضور داشتند.

* توکلی: شکارسری اشعارش را دلی می‌سراید

زهیر توکلی در این نشست با بیان اینکه ایراد مهمی که در این اثر دیدم این است که شکارسری درگذر سالیان، نیمایی‌ها را جمع کرده و احتمالاً با پیشنهاد ناشر آن را اینگونه منتشر کرده گفت: حدسم این است به خاطر همین موضوع این مجموعه فراز و فرودهایی دارد، چرا که حیف است برخی اشعار در کنار برخی دیگر که به لحاظ قوت و ضعف با هم یکسان نیستند با هم در یک مجموعه بنشینند. 

وی افزود: شعری که برای مرحوم شامل در این اثر آمده هر دو خوب است و هیچ نکته خاصی ندارد، اما شعر دیگر به نظرم شعر نیست بلکه دلنوشته‌ای بیش نیست که کمی کار این مورد را با تأسف همراه می‌کند. 

وی افزود: متأسفم ناشر باید به عنوان مشاور امین تذکر بدهد که این شعر در این مجموعه نباید بنشیند، هر چند خود آقای شکارسری استاد و حرفه‌ای هستند. 

توکلی با پیشنهاد اینکه نباید شعر را دسته‌بندی کرد و به عنوان مذهبی، عاشورایی، آیینی، سیاسی و... در قالب‌های مختلف و دسته‌های مختلف نام برد، گفت: شکارسری اشعارش را دلی می‌سراید. من این روزها با پدیده (شعر مضاف) شعرِ مذهبی مشکل دارم و آن را نمی‌پذیرم. شعر حافظ که در 700ـ800 سال پیش سروده شده، حتی با مذهبی‌ها هم مأنوس است، حتی علامه طباطبایی بارها به آن اشاره می‌کنند، اما من با اینکه شعر را مثلاً سیاسی بنامند مشکل دارم. شما نمی‌توانید به شعر حافظ انگ سیاسی، عاشقانه، مدح یا موعظه بزنید. به نظر من یکی از جذابیت‌های شعر حافظ این است که از این انگ‌ها به در می‌رود. 

به گفته وی، شاعران انقلاب هم در گذشته اینگونه شده بودند، برخی تنها شعر مذهبی می‌گفتند و برخی شاعر هیأت شده بودند. حتی می‌توان این موضوع را دست گرفت و با این مدل پول هم دریافت کرد، اما از نظر ماهیت ادبیات، ادبیات باید آزادتر از این حرف‌ها باشد، هر چند کمی از استعدادهای شعر انقلاب هم به این راه رفتند، اما چرا شاعران خود را محدود می‌کنند؟ 

توکلی در ادامه با بیان اینکه اگر جهان‌شناسی شاعر قوی باشد، اینگونه نخواهد شد، گفت: خوبی آقای شکارسری این است که خود را به یک جنس از موضوعات شعری محدود نکرده است. اوج شعر او اشعار مذهبی است که فاصله زیادی با سایر اشعارش دارد.

وی تأکید کرد: به نظر من، از این نظر موضوعات متنوع، ضعف ندارد، اما سطح کیفی با اشعار مذهبی است و این اشعار یک سر و گردن بالاتر از سایرین هستند. 

* دیزگاه: نگاه آقای شکارسری را در زیست 20 ساله می‌توان رصد کرد

دیزگاه از دیگر منتقدان این نشست با بیان اینکه یک ماه پیش توفیق دست یافت که چهار مجموعه شعر سپید شکارسری را ببینیم، بخوانم و لذت ببرم، اظهار داشت:‌ ولی وقتی با این کتاب مواجه شدم، تجربه جدیدی دریافت کردم، تصورم این بود این اشعار در راستای شعرهای سپید ایشان باشد.

وی با بیان اینکه شاخصه شکارسری موضوعی است و شاعر پژوهشی شاعرانه می‌کند و دراختیار مخاطبانش قرار می‌دهد، گفت: «چه تنهاست ماه» در 7 موضوع به صورت موجز به آن می‌پردازم، اولین مسئله در باره شعر شکارسری اینکه اشعار از تاریخی شروع و در تاریخی به انجام می‌رسد. اشعار، تاریخ و تطور دارد. نگاه آقای شکارسری را در زیست 20 ساله می‌توان رصد کرد. 

دیزگاه همچنین با بیان اینکه در این مجموعه مشخص می‌شود تعلقات شاعر به حضرت زهرا(س) بسیار است، گفت: برخی اشعار به لحاظ زبانی و معانی دچار اغراق هستند، اما به لحاظ معنای زبانی پخته می‌شود و اشعر یک مسیری را با شیب تند به سمت بالا می‌رود، اما قابل تأمل است. 

این منتقد در ادامه با بیان اینکه اولین شعر این مجموعه در سال 70 سروده شده، اما با سیر در این اثر، پختگی شاعر نمایان می‌شود، ابراز داشت: شعر فاطمی مجموعه به شدت سرآمد نیست، من امروز درباره حمیدرضا شکارسری صحبت می‌کنم که سال 70 از نقطه A شروع شده و ناپختگی‌ها عیان است، اما رفته رفته زبان و بیانش پخته می‌شود. 

دیزگاه همچنین به موضوع سوگ و نگاه به گذشته در اشعار شکارسری اشاره و توضیح داد: اشعار دهه 70 نگاه به گذشته دارد و اشعار دهه 80 از یک منظر نگاه به آینده، یعنی به امام زمان(عج) می‌پردازد. دوره ناپختگی با نگاه به گذشته و دوره پختگی، نگاه به آینده دارد. 

وی افزود: در بین اشعار فاطمی او، شعری دیدم در صفحه 18 که بسیار قابل تأمل است، این شعر آیینی است، هم به لحاظ فرم، هم معنا. به لحاظ فرمی، نزدیک‌ترین فرم به قرآن «شعر نیمایی» است. تصورم این است شاعرانی که نیمایی می‌سرایند باید احترام بیشتری به آنها گذاشت و آنها را سوق داد به سمت چهار جزء آخر قرآن، چرا که شاعرانگی بیشتری دارد. 

وی با این مطلب که نیمایی‌های آقای شکارسری قابل توجه است، گفت: او شعری در صفحه 22 دارد که درباره مادر است، این شعر مرا متأثر کرد، گویی شاعر با تصویر حرف می‌زند و بنابراین فکر می‌کنم مدرن‌ترین شعر این مجموعه، همین شعر است که با این مطلع آغاز می‌شود: حیات از صدای من پر است. 

وی افزود: سه شعر در مورد جانبازان در این اثر دیده می‌شود که خوب و متفاوت‌اند، هر چند اشعار خوبی تاکنون درباره جنگ شنیده‌ام، اما این شعر برای من موضوعات جدیدی داشت. 

دیزگاه با بیان اینکه من شکارسری را خیلی کم شاعر مرگ‌اندیش نمی‌یافتم، ولی در این نیمایی‌ها ماجرا جدی است، گفت: هر چه به اشعار آخر نزدیک می‌شویم، ظاهراً شعر شاعر بیشتر می‌شود و به مرگ بیشتر می‌اندیشد و این در این اثر دیده می‌شود، که آنچه برای من در این اشعار جالب بود، اندیشه‌های فلسفی است، شاعر ما فیلسوف نیست، شعر فلسفی هم نمی‌کوید ولی اندیشه‌های فلسفی دارد، یعنی خیره شدن به هستی، به جهان و دریافتی از این نوع نگاه کلی.

وی به موضوع قصه‌سرایی اشاره و گفت: نیما اغلب در اشعارش روایت دارد و قصه می‌گوید و فکر می‌کنم بخشی از شعر نیمایی آمیخته به قصه گفتن است. 

* سیار: آقای شکارسری خواهش می‌کنم نیمایی بسرایید

محمدمهدی سیار در ادامه این نشست به عنوان آخرین منتقد سخن گفت و در یک جمله با مخاطب قرار دادن شکارسری گفت: آقای شکارسری خواهش می‌کنم نیمایی بسرایید. 

این شاعر با بیان اینکه توفیق داشتم قبل از چاپ اشعار ببینم، پس از چاپ هم خوانده بودم و برای این جلسه نیز خوانده بودم، گفت: اما برای صحبت در این نشست به دقت اشعار را مرور کردم، نتیجه‌ای که گرفتم این است که بگویم خواهش می‌کنم نیمایی بسرایید، هر کسی مجموعه را بخواند، به توانایی جناب شکارسری در این قالب اذعان می‌کند. 

وی با بیان اینکه با مطالعه این اشعار هم به توانمندی و ظرفیت قالب نیمایی برای حرف‌های جدی در شعر و اندیشه امروز می‌رسیم، گفت: این دو ظرفیت نباید از هم جدا بماند، باید توقع داشته باشیم آقای شکارسری این مسیر را جدی‌تر دنبال کند. فکر می‌کنم اگر این تجربیات شعر سپید در نیمایی هم اتفاق افتد، به شعر و شاعر کمک می‌کند. 

سیار در دو بخش دیدگاهش را بیان کرد و گفت: به نظر می‌رسد این کتاب یک تنوع دوست‌داشتنی دارد، هم در فرم و هم در مضمون و  حرکت شاعرانه، این تنوع حتی در کیفیت اشعار هم هست. ما در این مجموعه با شعر نیمایی شکوهمند و فاخر مواجهیم، مثل شعر تعذیه یا شعری که برای حضرت زهرا(س) سروده شده که طنین کلام مقدس را هم دارد. فکر می‌کنم بازتابی از حدیث قدسی  لولاک لَما خَلَقتُ الأفلاک هست، زیرا چرخشی در آن حدیث وجود دارد که در این شعر بدون اشاره به حدیث، فرم آن حفظ شده است. 

وی افزود: در این شعر دقیقاً در زبان، طریقه بیان و پیشبرد شعر، این مسئله دیده می‌شود. 

وی با بیان اینکه اشعار کوتاه، ساده و لحظه ناب شاعرانه‌ای را به تصویر می‌کشد، بیان داشت: از این دست اشعار هم در این مجموعه دیده می‌شو د، اشعار زیبا و دلنشین هستند. در شعر نیمایی یکی از بحث‌ها قافیه است، اما قافیه‌های پنهان در این اشعار به جای اینکه در آخر سطر و یا واژه قرار گیرد،‌در میانه واژه‌ها به گونه‌ای نشسته که خلأ قافیه را حس نمی‌کنیم. خیلی از نیمایی‌های این کتاب بی‌قافیه نیست، باید گفت بی‌نیاز از قافیه هستند. 

سیار همچنین به دسته‌ای اشعار که نه شکوهمند هستند و نه لحظه ناب و کشف شاعرانه خاص دارند، در این کتاب اشاره کرد و توضیح داد: این دسته از اشعار هنوز نارسیده‌اند و شعر کاملی نشده‌اند، نمک شاعرانه را ندارد، همه این محورها در این اثر دیده می‌شود، اما می‌شد در این کتاب حذف شوند و یا سطوری از اشعار کم شود یا مطلبی به آنها اضافه شود، به خصوص در پایان‌بندی‌ها در این دست اشعار موفق عمل نشده است.

وی به تنوع محتوایی و موضوعی در این مجموعه اشاره کرد و گفت: این تنوع موضوعی مجموعه، کتاب را برای من دلچسب کرده است، این موضوع برخلاف آثاری است که چرخش روی یک موضوع است. در این کتاب چند موضوع تکرار شده است و چند شعر هم با موضوع واحد هستند، اما شاعر با هنرمندی تمام، این اشعار را پشت هم درج نکرده تا به خوب خوانده و دیده شدن شعر کمک کند. کار خوب دیگر شاعر تاریخ‌دار بودن اشعار است، اگر تاریخ‌ها نبود، تنوع تجربه‌ها، گذر عمر و تنوع زبانی شاعر را می‌دیدیم که این یعنی زندگی.

سیار همچنین با بیان اینکه در این مجموعه شعر، زندگی مشاهده می‌شود، توضیح داد: حتی در شعر آیینی، حرف اجتماعی و سیاسی هم می‌بینیم، این طبیعت زندگی است. شعر آیینی که عمق سیاسی نداشته باشد سکولار است، شعر آیینی که مشخص نباشد در سال 80 قمری گفته شده یا 80 هجری، شعر آیینی نیست، چون آیین و اسلام ما درآمیخته با همه شئون زندگی است و آوردن دین به ساحت‌های زندگی کار درستی نیست. 

این شاعر همچنین با بیان اینکه شکارسری دائم سعی صفا و مروه بین امید و ناامیدی، گشایش و فروبستگی، آسمان و زمین دارد، گفت: من از این کتاب بسیار آموختم، بلاتکلیفی وزن و قافیه در شعر نیمایی وجود دارد و نیمایی بی‌قافیه را خیلی از دوستان نمی‌شناسند. در مورد قافیه‌بندی هم کارهای جالبی شده، گاهی قافیه به شکل میان‌واژه آمده از تکرار و معادل‌سازی به خوبی استفاده شده است این میانه‌سازی و تکرار گاهی موفق از کار درآمده است که بسیار خوب است. 

وی در پایان سخنان خود گفت: شعرهای انتظار به عمق زندگی امروز نرسیده‌اند و چیزی به دلتنگی عصر جمعه اضافه نکرده است و شعرهای ضدجنگ خوبی هم در این اثر دیده می‌شود.

* شکارسری: خیلی چیزها آموختم

شکارسری در پایان این نشست طی جمله‌ای کوتاه گفت: خیلی چیزها آموختم و برای چاپ‌های آینده اگر قرار باشد کتاب را منتشر کنم، مواردی را تغییر خواهم داد.