تهران: شاعر آیینی، دنبال واژگان مد شده نیست

به گزارش حلقه وصل، مرتضی امیری اسفندقه، بعدازظهر جمعه هفتم آبان در پنجمین دوره آموزش شعر «کلک خیال» که با محوریت شعر آیینی در سالن جلسات مجتمع آموزشی فرهنگی یاوران مهدی (عج) برگزار شد، ‌ با بیان اینکه شعر به صورت کلی آیینی است، اظهار کرد: هنر به صورت کلی، روحانی و معنوی است و هنرمندان در عرصه‌های مختلف هنری نمی‌توانند در خارج از این اصل هنری را ارائه کنند.

وی با تاکید بر اینکه اشعار غیرآیینی از یادها رفته است، اضافه کرد: اشعار غیرآیینی که از گذشتگان مانده در شیوه زندگی جامعه بشریت جایگاهی ندارد؛ چرا که اشعار ماندگار با فکر و فرهنگ افراد منطبق است و در زندگی روزمره افراد به شیوه مطلوبی مشاهده می‌شود.

خالق کتاب «رستاخیز حرکات» از شعر مذهبی به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های شعر آیینی نام برد و اضافه کرد: هر فرد شاعر بر اساس آیین خود، ابیات را تنظیم می‌کند؛ به همین علت اشعار غیرآیینی نمی‌تواند به گروه خاصی از شاعران محدود شود.

وی رسیدن به معنای اشعار را از اولویت‌های مورد نیاز برای تشخیص شعر آیینی دانست و تصریح کرد: عرفان داشتن، معرفت نسبت به ائمه اطهار (ع) است و شاعران باید در شعر آیینی با دیدگاه عرفانی خود به وقایع رمزی و سمبلیک نگاه ویژه داشته باشند.

نیت در اشعار شاعران آیینی جایی ندارد

امیری با اشاره به اینکه حماسه و سوگ در شعر آیینی بدون عرفان بی‌معناست، عنوان کرد: بر اساس آموزه‌های عرفان که مقدمات مورد نیاز شعر آیینی است، شعر آیینی باید آیینه‌ای برای معرفی امام باشد؛ نه شاعر. به همین علت، منیت در اشعار شاعران آیینی جایی ندارد.

وی با بیان اینکه شعر آیینی و کربلایی از دوره‌های گذشته همراه با شعر پارسی بوده است، اضافه کرد: فارس‌زبان‌ها با مسلط شدن به آموزه‌های زبان عرب توانستند آثار مطلوبی را در حوزه شعر و ادبیات ماندگار سازند که این آثار مورد توجه شاعران عرب زبان قرار گرفته است.

این استاد شعر و ادبیات، رسیدن به اخلاق نیکو را نتیجه معرفت دانست و خاطرنشان کرد: شاعران شعر مذهبی در دوران حیات، خود را شاعر اهل بیت (ع) معرفی نمی‌کردند و اشعار مرتبط با اهل بیت (ع) را پنهان می‌ساختند؛ چرا که این افراد نگران اخلاق خود بودند، اما بعد از فوت از اشعار آنها به شیوه مطلوبی استقبال شده است.

شاعران به بهانه عرفان نباید توحید کلمه را خدشه‌دار کنند

وی با تاکید بر اینکه اهل بیت (ع) جایگاه بسیار والایی نزد خداوند به خود اختصاص داده‌اند، تصریح کرد: شاعر آیینی معتقد به اخلاق اهل بیت (ع) در حوزه رمزگشایی عرفان باید مراقب باشند که به بهانه عرفان نباید توحید کلمه را خدشه‌دار کنند.

امیری اسفندقه، اخلاق نورانی را یکی از تعاریف عرفان برشمرد و عنوان کرد: با وجود احترامی که برای میراث ادب عرفانی قائل می‌شویم، اما مراقب این مقوله هستیم که برخی از سخنان به نادرستی از زبان برخی افراد مطرح شده است.

خالق کتاب «گاهی خجالت می‌کشم از اینکه انسانم» با اشاره به اینکه شاعران باید در ابعاد مختلف نسبت به ائمه اطهار (ع) شناخت داشته باشند، اظهار کرد: شاعران آیینی با نگاه معرفتی خود معتقدند که اشعار مرتبط با ائمه اطهار (ع) به آنها هدیه داده می‌شود؛ به همین علت اشعار آنها به شیوه مطلوبی در میان مخاطبان نفوذ کرده و آنها را به سمت معارف دینی حرکت می‌دهد.

تلاش برای تحمیل بارهای منفی به برخی واژگان

امیری اسفندقه رسیدن به عرفان واژگانی را از ویژگی‌های مورد نیاز برای شاعران آیینی دانست و اضافه کرد: شاعران مامور به تشخیص هویت واژگان هستند. به همین علت باید نسبت به رعایت معرفت کلام اهتمام جدی داشته باشند؛ چرا که برخی واژه‌ها و حروف در ذهن افکار عمومی هویت مثبتی ندارد و واژگان در دوره‌های مختلف، بارهای مثبت و منفی مختلفی را به خود اختصاص داده‌اند و اکنون در دوره معاصر کنونی برای تحمیل بارهای منفی به برخی واژگان تلاش می‌شود.

این کارشناس شعر و ادبیات اضافه کرد: شاعر آیینی دنبال واژگان مد شده نیست و شان واژه را مورد توجه قرار می‌دهد؛ چرا که برخی از واژه‌ها شانیت ورود به شعر اهل بیتی را ندارند.

وی با تاکید بر اینکه حساسیت مخاطبان شعر و ادبیات به واژگان نسبت به گذشته بیشتر شده است، مطرح کرد: استفاده از کلیدواژه‌ها در ادبیات آیینی به صورت ویژه مورد توجه قرار می‌گیرد.

امیری اسفندقه با بیان اینکه روضه از ادبیات آیینی قابل حذف نیست، گفت: معرفت نسبت به ائمه اطهار (ع) سبب می‌شود که شاعران از برخی کلمات نادرست که مفاهیم‌ منفی را به مخاطبان انتقال می‌دهند، در شعر اهل بیت (ع) پرهیز کنند. شاعر نباید از واژه‌هایی که در حوزه شعر اهل بیت (ع) دارای شانیت مورد نیاز نیست، استفاده کند؛ چرا که واژگان باید توسط شاعران مورد واکاوی قرار داده شود.

شاعران به تصحیح اشعار آیینی اقدام کنند

این آموزگار ادبیات یادآور شد: فقط قرآن کریم و احادیث ائمه اطهار (ع) از تصحیح مبراست؛ به همین علت شاعران می‌توانند با محوریت واکاوی برخی واژگان به تصحیح اشعار آیینی اقدام کنند.

امیری اسفندقه تزکیه را مقدمه مورد نیاز تعلیم دانست و تصریح کرد: شاعران آیینی باید قبل از بیان اشعار در مورد ائمه اطهار (ع) آموزه‌های مورد نیاز حوزه شعر آیینی را فرا گرفته تا در انتقال مفاهیم و محتوا به مخاطبان با مشکل مواجه نشوند.

این فعال فرهنگی رسانه ملی بر واکاوی اشعار آیینی تاکید کرد و گفت: اشعار آیینی باید با کیفیت بالا به مخاطبان ارائه شود تا در میان آنها تاثیرگذار باشد و سبب تحول شود؛ به همین علت شاعران آیینی باید از ارائه اشعار ضعیف پرهیز کنند.

این استاد شعر و ادبیات با اشاره به اینکه شاعران برجسته تاریخ نسبت به استفاده از منابع دینی اهتمام جدی داشته‌اند، اضافه کرد: بر اساس فرمایشات رهبر انقلاب اسلامی، ترجمه ادعیه ائمه اطهار (ع) و مناجات در حوزه شعر آیینی نباید مورد بی‌توجهی قرار گیرد.

وی با بیان اینکه برگزاری دوره‌های آموزشی برای شاعران سبب انتقال تجربیات می‌شود، اظهار کرد: این دوره‌ها بدون استمرار نمی‌تواند نتایج مورد نظر را به دنبال داشته باشد؛ به همین علت علاوه بر افزایش مدت برگزاری، استمرار این دوره‌ها نیز در طول سال باید مورد توجه قرار گیرد.

امیری اسفندقه از گستردگی شعر آیینی در حوزه‌های مختلف یاد کرد و گفت: حوزه نقد در شعر آیینی باید فعال شود و شاعران کنونی تا منتقدان، آثار شاعران آیینی گذشته را مورد بررسی و نقد قرار دهند.

این معلم ادبیات آموزش و پرورش در پایان بر استفاده از ظرفیت‌های شاعران جوان در عرصه‌های مختلف تاکید کرد و افزود: یکی از مهم‌ترین رسالت‌های انجمن‌های ادبی، شکوفایی ذوق علاقمندان در عرصه‌های مختلف هنری است و برگزاری دوره‌های آموزشی می‌تواند در تقویت استعداد شاعران جوان موثر باشد.