تهران: چرا خداوند در برخی آیات انسان را «بنی‌‌آدم» خطاب می‌کند؟

به گزارش حلقه وصل، آیت‌الله ضیاءآبادی در درس تفسیر آیه 70 سوره مبارکه «اسراء» با اشاره به وجود مرکب‌هایی برای بشر به تشریح تفاوت نحوه خطاب قرار گرفتن انسان در آیات قرآن کریم پرداخت که در ادامه بخشی از آن را می‌خوانیم.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلًا؛ و به راستى ما فرزندان آدم را گرامى داشتیم و آنان را در خشکى و دریا [بر مرکب‌ها] برنشاندیم و از چیزهاى پاکیزه به ایشان روزى دادیم و آنها را بر بسیارى از آفریده‌‏هاى خود برترى آشکار دادیم». (اسراء/ 70)

قسمتی از نعمت‌هایی که خداوند به انسان داده است در این آیه مورد اشاره قرار گرفته شده است. اگر کسی نعمت داد انسانیت حکم می‌کند که ارزش آن نعمت را بفهمیم، عنایت منعم را درک کنیم و وظیفه خود که شکرگزاری از متنعم است را هم بدانیم. اینها حکم عقل است. قرآن می‌گوید ما «بنی‌آدم» را تکریم کردیم و به او ارزش دادیم. 

در قرآن، هم تعبیر به انسان، هم به بشر و هم بنی‌آدم داریم. تعبیر بنی‌آدم تعبیری همراه با احترام، مدح و ستایش است. خداوند می‌گوید وقتی بشر را آفریدم فرشتگان به آن سجده کردند چون از روحم به او دمیده‌ام. 

مثلاً می‌گوییم کعبه، بیت‌الله است، خدا که خانه نمی‌خواهد، بیت‌الله برای اثبات شرافت آن است. ماه رمضان شهرالله است. همه ماه‌ها ماه خداوند است، اما وقتی می‌گوید شهرالله، نشانه عظمت آن است. یا به امام حسین(ع) می‌گوییم ثارالله است، خداوند که مثل ما خون ندارد، این لقب نشانه شرافت است. جایی که مخلوقی را خداوند به خود نسبت می‌دهد، می‌خواهد بگوید این فرد منتسب به من است و شرافت می‌دهد. 

آدم مخلوقی است که خداوند می‌فرماید با دو دستم او را آفریدم. خدا که دست ظاهری ندارد. دست نشانه قدرت است که وقتی خدا می‌گوید با دو دست خودم آدم ساخته‌ام یعنی عنایت کرده‌ام به آدم که با هر دو دست (کنایه از لطف خداوند) آفریدم. 

دیگر اینکه خداوند از فرشتگان درگاهش می‌خواهد که بر او سجده کنند. مدحی که در کلمه «بنی‌آدم» است در سایه کلمات مشابه نیست. مرکب هم برای راحتی انسان قرار داده است. «وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ» مرکب‌هایی در خشکی و دریا. این نعمت‌های الهی است؛ در قرآن کریم داریم من برای شما اسب و مرکب‌هایی قرار دادم که هم برای آسایش و هم برای زینت شماست. 

مرکب‌هایی خلق خواهد کرد که شما نمی‌دانید. این مرکب‌ها، هواپیماها، سفینه‌ها و... می‌تواند باشد. به ما می‌فهماند چیزهایی می‌آید که ما نمی‌دانیم. در هر زمانی این جمله را می‌گوید که در آینده مرکب‌هایی می‌آید که شما نمی‌دانید. 

قرآن می‌گوید: باد مرکبی برای حضرت سلیمان(ع) بود. بساطی که این همه جا می‌گرفت و ایشان به باد فرمان می‌داد و حرکت می‌کرد. قبل از اینکه قرآن نازل شود، این مرکب را خداوند به حضرت سلیمان داده بود. 

بعد هم می‌فرماید که «و رزقناهم من الطیبات» به شما هم مرکب دادیم هم رزق و روزی پاکیزه. بنی‌آدم هم تکریم شده و هم تفضیل.

سؤال این است که آیا در آیه می‌خواهد بگوید که بنی‌آدم از همه مخلوقات بالاتر است؟ آیه نشان می‌دهد که گروهی از بنی‌آدم بالاتر هستند و خداوند بنی‌آدم را به بسیاری از افراد فضیلت داده است. 

گروهی که ملائکه هستند افضل به شمار می‌روند. البته در قرآن می‌خوانیم که بنی‌آدم از ملائکه افضل هستند، چون ملائکه به بنی‌آدم سجده کردند. همچنین به آدم گفتیم که بگو که ملائکه خبر ندارند. بنی‌آدم از همه مخلوقات افضل است. 

بنی‌آدم به همه افضل است. انسانی که خداوند او را تکریم و تفضیل می‌کند، چگونه فردی است؟ یعنی همین انسانی که با 2 پا راه می‌رود، 2 گوش دارد، برای شهوات خود جنایت‌ها می‌کند، اشرف و افضل است؟ انسان جانی، خائن، مفسد اشرف مخلوقات است؟ قابل باور نیست. 

قرآن می‌گوید: کشته باد این انسان. همین قرآنی که می‌گوید بنی‌آدم را تکریم کردم، می‌گوید کشته باد انسان، چقدر ناسپاس است. 

انسان، ستمگر، کافر و نمک‌نشناس است. این انسان، حریص و خودخواه است. وقتی ناراحت می‌شود، داد می‌زند و جزع می‌کند. پس معلوم می‌شود آن «بنی‌آدم» که خدا تکریم کرده، این‌ها نیستند. بنی‌آدم به آسمان و معراج می‌رود، اما در افراد بد و خوب پیدا می‌شود؛ پس نوع انسان تکریم و تفضیل شده است، اما افراد نه. 

یک انسان آنقدر از خداوند دور می‌شود که می‌شود اسفل السافلین و یک انسان هم خاتم‌النبیین که وقتی پا بالا می‌گذارد به عرش بالا می‌رسد. 

خداوند انشاالله صحت و سلامت توأم با موفقیت بدهد، و جوانان ما را از آسیب محفوظ دارد.