چگونه هسته‌های مقاومت در سوریه و لبنان تشکیل شد؟

به گزارش حلقه وصل، خرداد ماه سال ۱۳۶۱ و پس از پیروزی ایران در عملیات بیت‌المقدس که منجر به آزادسازی خرمشهر شد، رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان حمله کرد.

این حمله در حالی صورت گرفت که رژیم صهیونیستی چندی پیش در توافق‌نامه کمپ دیوید با مصر به توافق رسیده و توانسته بود، این کشور را از دایره تهدیدات و دشمنان خود خارج کند.

حمله رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان با هدف حذف نیروهای مقاومت فلسطینی پناهنده شده به لبنان و توسعه فضای حیاتی استراتژیک این رژیم انجام گرفت.

این حمله موجب واکنش گسترده مسلمانان شد. شورای عالی دفاع ایران نیز تصمیم گرفت برای دفاع از شیعیان جنوب لبنان و نیروهای مقاومت فلسطینی نیروی نظامی به آن کشور اعزام کند. در همین راستا نیروهای تیپ محمد رسول الله (ص) سپاه و تیپ ذوالفقار ارتش در قالب قوای محمد رسول الله (ص) به فرماندهی احمد متوسلیان عازم سوریه شدند.

حمله رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان، فرصت مغتنمی برای صدام و رژیم بعث عراق بود. هرچند ارتباط مستقیمی بین بعثی‌ها و صهیونیست‌ها وجود نداشت، اما بسیاری معتقدند که این همکاری با دخالت عنصر سومی یعنی آمریکا انجام گرفت.

رزمندگان ایرانی با تصمیم شورای عالی دفاع و برای مقابله با حمله رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان، عازم سوریه شدند تا از آنجا راهی لبنان شوند.

عراق پس از پیروزی ایران در عملیات بیت‌المقدس، با هدف تجدید قوا و تحکیم مواضع پدافندی خود، پیشنهاد آتش‌بس مطرح کرد. ایران که به سیاست‌های صدام آشنا بود، درخواست او را نپذیرفت و به این دلیل که سازمان‌های بین‌المللی حاضر به پذیرفتن حقوق ایران و معرفی عراق به عنوان آغازگر جنگ نبودند و همچنان بخش‌هایی از سرزمین ایران در اشغال ارتش بعث عراق بود، سیاست تنبیه متجاوز را با هدف اجرای یک عملیاتِ بزرگِ پیروز و پایان دادن به جنگ در پی گرفت.

اما حمله رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان، فرصتی یکی دو ماه به صدام داد تا بتواند به تقویت نیروها و مستحکم کردن مواضع خود بپردازد و در اجرای عملیات بعدی ایران، تاخیر ایجاد کند. به اعتقاد برخی از کارشناسان جنگ ایران و عراق، اگر عملیات رمضان (اولین عملیات برون مرزی ایران) زودتر اجرا می‌شد، رزمندگان ایرانی با موانع کمتری روبرو می‌شدند و ممکن بود به موفقیت دست یابند.

امام خمینی (ره) پس از اینکه از تصمیم شورای عالی دفاع مطلع شدند و بنا بر شناختی که از ماهیت‌های رژیم بعث عراق و رژیم صهیونیستی داشتند، دستور به بازگشت نیروها دادند.

امام خمینی بی‌تفاوتی کشورهای عربی به حمله رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان را مصداق مصیبت بزرگ دانستند و پیامی را که به همین مناسبت صادر کردند را با "انا لله و انا الیه راجعون" آغاز کردند.

برخی دستور امام خمینی (ره) مبنی بر بازگشت نیروها به ایران را نشانه کم ‌اهمیتی موضوع لبنان و فلسطین در آن برهه می‌دانند! به طور مثال میرحسین موسوی سال ۸۸ در مناظره تلویزیونی با احمدی نژاد به این ماجرا اشاره کرد و دستور امام را اینگونه تعبیر کرد که "ایران باید به امور کشور خودش بپردازد و کاری به لبنان نداشته باشد."

در حالی که امام با شناختی که از ماهیت رژیم بعث و رژیم صهیونیستی داشتند و همواره در سخنان خود تاکید داشتند که آمریکا حامی اصلی اسرائیل و صدام است، حمله رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان را توطئه‌ای برای منحرف کردن ایران از جنگ با عراق دانستند. از این رو دستور به بازگشت بخشی از نیروها دادند؛ نه اینکه نسبت به موضوع شیعیان لبنان، فلسطین و مبارزه با رژیم صهیونیستی اظهار بی‌تفاوتی کنند.

امام خمینی پیش از آنکه انقلاب اسلامی به پیروزی برسد، همواره بر موضوع فلسطین تاکید داشتند. پس از پیروزی انقلاب نیز آخرین روز جمعه ماه رمضان را به عنوان «روز قدس» نامگذاری کردند.

ایشان همچنین در روز ۱۷ خرداد سال ۶۱ و در پی تجاوز رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان، پیامی صادر کردند. این پیام با عبارت قرآنی "انا للَّه و انا الیه راجعون" آغاز شده بود. این عبارت زمانی به کار می‌رود که مصیبتی بزرگ وارد شده باشد.

امام در توضیح اینکه چرا این پیام را اینگونه آغاز کرده است، نوشت: «من کلمه مبارکه استرجاع (انا للَّه و انا الیه راجعون) را نه برای جنایات اسرائیل و آسیب مردم مسلمان جنوب لبنان، و نه برای آواره شدن هزاران فلسطینی و نه برای شهادت جمعی از هم‌وطنان در جریان بمباران رژیم بعث عراق می‌‏گویم گرچه این موارد استرجاع هم دارد، بلکه برای بی‏تفاوتی کشورهای اسلامی یعنی حکومت‌‏های آن‌ها استرجاع می‏کنم و ای کاش فقط بی‌تفاوتی بود.»

حال چگونه امام که برای بی‌تفاوت بودن کشورهای اسلامی، عبارت قرآنی "انا للَّه و انا الیه راجعون" به کار می‌برد، خود می‌تواند در برابر تجاوز رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان بی‌تفاوت باشد؟

منصور کوچک‌محسنی دومین فرمانده نیروهای اعزامی به سوریه گفت:  «خود حاج احمد (متوسلیان) به من گفت که حضرت امام گفته بودند به‌هیچ‌وجه نباید این کار (اجرای عملیات) بشود. ولی حالا رفته‌اید، یک سری نیروهای کارکشته در آنجا بمانند و کار فرهنگی و آموزش و تربیت و بسیج نیروها را در لبنان انجام بدهید.»

امام خمینی (ره) همچنین در این پیام به اینکه آمریکا در راس اسرائیل و رژیم بعث عراق قرار دارد، اشاره  و فرموده بودند: «من استرجاع برای پشتیبانی بسیاری از حکومت‌ها از اسرائیل و صدام، این دو ولد نامشروع آمریکا می‌کنم. من و هر مسلمانی در هر جا هست باید استرجاع کنیم برای کمک‌های مادی و معنوی دولت‌های کشورهای اسلامی به آمریکا راس جنایتکاران و اسرائیل و بعث عفلقی عراق، پیاده‌کننده منویّات شوم آمریکا و صهیونیسم جهانی.»

اگرچه بیشتر نیروهای ایرانی بازگشتند، اما برخی از آنان برای انجام کارهای فرهنگی و آموزشی در سوریه ماندند. منصور کوچک‌محسنی که پس از احمد متوسلیان فرمانده نیروهای ایرانی در سوریه و لبنان شد، در گفتگو با ماهنامه رمز عبور گفته است: «خود حاج احمد به من گفت که حضرت امام گفته بودند به‌هیچ‌وجه نباید این کار (اجرای عملیات) بشود. ولی حالا رفته‌اید، یک سری نیروهای کارکشته در آنجا بمانند و کار فرهنگی و آموزش و تربیت و بسیج نیروها را در لبنان انجام بدهید.»

بدین ترتیب تعدادی از رزمندگان ایرانی از جمله علیرضا موحددانش و کاظم نجفی رستگار در لبنان ماندند و مقدمات گردهم آمدن گروه‌های مقاومت و حزب‌الله لبنان را که توسط احمد متوسلیان و پیشتر از آن توسط امام موسی صدر و شهید مصطفی چمران آغاز شده بود، فراهم کردند. به گفته کوچک‌محسنی، نام «حزب الله» نیز توسط احمد متوسلیان برای سازمان مقاومت شیعیان لبنان انتخاب شد.