تهران: منطق سیاست خارجی انقلاب اسلامی

به گزارش حلقه وصل، «دیپلماسی» به‌عنوان یکی از ابزارهای تحقق اهداف در نظام بین‌الملل، جایگاه والایی در اندیشه و عمل رهبر انقلاب اسلامی دارد و ایشان همواره از تحرک دولت‌ها در عرصه‌ی دیپلماسی که همراه با حفظ هویت و شخصیت نظام اسلامی در رفت‌وآمدها، دادوستدها و مبادلات باشد حمایت کرده‌اند. پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR به مناسبت ایام سالگرد سفر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به هراره زیمبابوه جهت حضور در هشتمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در سال ۱۳۶۵، به بررسی منطق سیاست خارجی انقلاب اسلامی بر اساس دیدگاه‌های حضرت آیت‌الله خامنه‌ای می‌پردازد.

«پیام اسلام، پیام وحدت و امنیت و برادری است. امیرالمؤمنین (علیه‌الصّلاةوالسّلام)، یک جمله‌ی ابدی دارد که درباره‌ی همه‌ی انسانهاست. می‌فرماید: این انسانی که در مقابل توست، یا برادر دینی توست، یا شریک خلقتی توست و به‌هرحال، یک انسان است.[۱] در اسلام، به مسلمانان دستور داده شده است که حتی کسانی که از لحاظ دین و عقیده، بر خلاف شما هستند، با آنها هم خوبی کنید. «لاینهیکم اللَّه عن الذین لم یقاتلوکم فی‌الدین و لم یخرجوکم من دیارکم ان تبرّو هم و تقسطوا الیهم ان‌اللَّه یحب المقسطین» [۲] این، منطق اسلام است.» ۱۳۷۵/۷/۱۸ [۳]

این منطق می‌گوید با «آن کفاری که بر سر ایمان شما و دین شما با شما به جنگ برنخواستند... به آنها نیکی هم بکنید و خدای متعال نیکوکاران را دوست میدارد. قسط و عدل در جامعه‌ی اسلامی قاعدتاً به معنای رعایت حقوق افراد آن جامعه است که آن کافر هم یکی از همان افراد است یا حتی کفاری که در خارج از آن جامعه زندگی میکنند، ولی با نظام اسلامی، با مسلمین و با اسلام ستیزه‌ای نمیکنند.» ۱۳۶۵/۱۲/۱۵ [۴] پس منطق جمهوری اسلامی ایران در تعامل با دنیا کناره‌گیری یا ستیزه‌جویی نیست بلکه نظام اسلامی باید «دارای تعامل سازنده و مؤثر با جهان بر اساس اصول عزت، حکمت و مصلحت» ۱۳۸۲/۸/۱۲ [۵] باشد.

* ابتدائاً با هیچ کس دشمنی نکرده‌ایم

مبتنی بر این منطق است که ما «ملت ایران... ابتدائاً با هیچ کس دشمنی نکرده‌ایم. کشورهای زیادی در دنیا هستند که در مرز و ایدئولوژی و افکار و منطقه‌ی جغرافیایی، با ما اشتراک ندارند؛ ولی ما با آنها رفت‌وآمد و معامله و روابط دوجانبه و بین‌المللی داریم.» ۱۳۶۸/۶/۲۲ [۶] «ما با کسی دعوا نداریم. ما به کسی که می‌خواهد دوباره بر ما سیطره پیدا کند، می‌گوییم نخیر، غلط می‌کنی؛ اجازه نمی‌دهیم. منازعه‌ی نظام اسلامی با کسانی که در پی چالش با این نظامند، سر این قضیه است.» ۱۳۸۳/۳/۲۷ [۷] «این به‌معنای قطع رابطه‌ی با دنیا نیست؛ بعضی‌ها برای اینکه این سیاست الهی را بکوبند، بدروغ میگویند "انقلابیّون میگویند با دنیا قطع رابطه کنید"؛ نه، ما قائل به قطع رابطه‌ی با دنیا نیستیم، قائل به حصار کشیدن دُور کشور هم نیستیم؛ رفت‌وآمد بکنند، رابطه داشته باشند، مبادله بکنند، دادوستد بکنند، امّا هویّت و شخصیّت اصلی خودشان را از یاد نبرند؛ این حرف ما است: وَ اَنتُمُ الاَعلَونَ اِن کُنتُم مُؤمِنین» ۱۳۹۵/۳/۳ [۸] «اصول سیاست خارجی ما از اصول انقلاب ما جدا نیست. ما کار کوچکی که نکردیم؛ ما حادثه و پدیده‌ی جدید و عظیم و عمیق و ماندگاری را به‌وجود آورده‌ایم که انقلاب اسلامی و ایجاد نظام جمهوری اسلامی است. ما همچنان‌که نظام سلطه را در درون کشورمان با انقلاب به‌هم زدیم، با نظام ارباب - رعیتی در سطح جهان نیز مخالفیم؛ ما با نظام سلطه مخالفیم. اساس سیاست خارجی ما این است که ما این ایده‌ی مخالفت با سلطه‌گری و سلطه‌پذیری را، به‌عنوان یک ستون مستحکم، در فضای سیاست بین‌المللی در سطح دولتها و ملتها استقرار دهیم.» ۱۳۸۳/۵/۲۵ [۹] این هم که «[بعضی] میگویند که ما باید با همه‌ی دنیا رابطه داشته باشیم؛ خب بله، با همه‌ی دنیا -البته منهای آمریکا و رژیم صهیونیستی- باید رابطه داشته باشیم» ۱۳۹۴/۱۲/۲۰ [۱۰]

* سه نکته‌ای که در دیپلماسی باید رعایت کنیم

با توجه به این اصول و منطق، سه نکته را باید در دیپلماسی جمهوری اسلامی مورد توجه قرار دهیم. اول اینکه: ما باید «توان دیپلماسی خودمان را در سطح دنیا درست توزیع کنیم؛ یعنی سهم آسیا به تناسب وسعت و توانایی آسیا باید به آسیا داده بشود، سهم آفریقا همین‌جور، سهم آمریکای لاتین همین‌جور.» ۱۳۹۵/۶/۳ [۱۱] دوم اینکه «ما معتقد به دیپلماسی فعال هستیم. ما معتقدیم که وزارت خارجه‌‌ی ما باید در سطح جهان منهای همین چند موردی که استثنا کردیم مشغول فعالیت باشد.» ۱۳۶۹/۲/۱۲ [۱۲] سوم اینکه باید «از ظرفیّت دیپلماسی برای اقتصاد» ۱۳۹۵/۶/۳ [۱۳] بهره ببریم تا «مثلاً انتقال فلان فنّاوری پیشرفته از فلان کشور [انجام شود]، یا صادرات [به فلان کشور] -که روی صادرات تکیه میکنیم-» ۱۳۹۵/۶/۳ [۱۴] صورت گیرد.

در نتیجه «سیاست خارجی جمهوری اسلامی با این راهبردها و مختصات، سیاست خارجی انقلابی است و اگر در اجرا با راهکارهای هوشمندانه همراه شود، آثار شگفت‌انگیزی به همراه می‌آورد و ظرفیت حل بخش مهمی از مشکلات جهان اسلام را داراست... و اجرای سیاست‌های انقلابی در هر زمینه، از جمله عرصه‌ی دیپلماسی باعث افزایش اقتدار و تأثیرگذاری، ارتقای جایگاه کشور و عزت و اعتبار ایرانیان در میان ملت‌ها می‌شود.». ۱۳۹۴/۸/۱۰ [۱۵] لذا دیپلمات‌های ایرانی برای رسیدن به این آرمان «باید جهتگیری اسلامی [را حفظ]‌ و گستاخی و شجاعت‌ در مقابل‌ تهدیدهای دشمنان‌ و قدرتهای بزرگ‌ و نیز حاکمیت‌ عقل‌ و منطق‌ بر تصمیم‌گیریها و حرکات‌ [را] مورد توجه‌ قرار دهند». ۱۳۶۸/۵/۳۱ [۱۶]

پی‌نوشت‌ها:

۱. نهج‌البلاغه نامه ۵۳

۲. آیه‌ی ۸ از سوره‌ی ممتحنه

۳. ۱۳۷۵/۷/۱۸

۴. ۱۳۶۵/۱۲/۱۵

۵. ۱۳۸۲/۸/۱۲

۶. ۱۳۶۸/۶/۲۲

۷. ۱۳۸۳/۳/۲۷

۸. ۱۳۹۵/۳/۳

۹. ۱۳۸۳/۵/۲۵

۱۰. ۱۳۹۴/۱۲/۲۰

۱۱. ۱۳۹۵/۶/۳

۱۲. ۱۳۶۹/۲/۱۲

۱۳. ۱۳۹۵/۶/۳

۱۴. همان

۱۵. ۱۳۹۴/۸/۱۰

۱۶. ۱۳۶۸/۵/۳۱