تهران: نحوه رفتار پیامبر(ص) با مخالفان اسلام/ چرا خداوند شیطان را آفرید؟

به گزارش حلقه وصل، آیت‌الله محمد ضیاءآبادی در یکی از جلسات تفسیر به تبیین آیات 53 تا 55 سوره مبارکه «اسراء» پرداخت که بخشی از آن در ادامه می‌آید؛

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

وَقُلْ لِعِبَادِی یَقُولُوا الَّتِی هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّیْطَانَ یَنْزَغُ بَیْنَهُمْ إِنَّ الشَّیْطَانَ کَانَ لِلْإِنْسَانِ عَدُوًّا مُبِینًا * رَبُّکُمْ أَعْلَمُ بِکُمْ إِنْ یَشَأْ یَرْحَمْکُمْ أَوْ إِنْ یَشَأْ یُعَذِّبْکُمْ وَمَا أَرْسَلْنَاکَ عَلَیْهِمْ وَکِیلًا * وَرَبُّکَ أَعْلَمُ بِمَنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَقَدْ فَضَّلْنَا بَعْضَ النَّبِیِّینَ عَلَى بَعْضٍ وَآتَیْنَا دَاوُودَ زَبُورًا؛ و به بندگانم بگو آنچه را که بهتر است بگویند که شیطان میانشان را به هم مى‏ زند زیرا شیطان همواره براى انسان دشمنى آشکار است، پروردگار شما به [حال] شما داناتر است اگر بخواهد بر شما رحمت مى‌‏آورد یا اگر بخواهد شما را عذاب مى‌کند و تو را بر ایشان نگهبان نفرستاده‏‌ایم؛ و پروردگار تو به هر که [و هر چه] در آسمان‌ها و زمین است داناتر است و در حقیقت بعضى از انبیا را بر بعضى برترى بخشیدیم و به داوود زبور دادیم». (اسراء/ 53 تا 55)

تعبیر «عباده» نشانگر لطف خدا است. در این آیات خداوند خطاب به پیامبر(ص) می‌فرمایند به بندگان گنهکار من بگو ای بندگان که به خود ستم کرده‌اید از رحمت من مأیوس نباشید اما گستاخ هم نباشید. از کرج‌روی دست بردارید من شما را با آغوش باز قبول می‌کنم. سپس ادامه می‌دهد که به بندگانم بگو با مخالفان دین با احترام صحبت کنید.

چگونگی رفتار پیامبر(ص) با مردم

خداومد متعال به پیامبر(ص) امر کرده که تو وظیفه داری مردم را به سوی خدا دعوت کنی و با هر گروهی متناسب با آنها صحبت کنی. با افرادی که اهل فکر و برهان هستند باید با منطق صحبت کنی. عده‌ای هم هستند که اهل منطق نیستند اما پندپذیر هستند که اینها را باید موعظه کرد. با مردمی که احساس لطیف دارند هم لطیف صحبت کن. گروهی هم هستند که اهل فکر و موعظه نیستند اما اهل جدل هستند با آنها هم مجادله و گفت‌وگو کن اما به نحو احسن باشد.

جنگ پیامبر (ص) با کفار مهاجمی نبود بلکه مدافعی بودند. در جنگ‌های بدر، احد، احزاب دشمن حمله کرد باید پیامبر (ص) دفاع می‌کرد گاهی هم در جنگ‌ها پیامبر(ص) حمله بردند برای این بود که راه بدهند دعوت به خدا کنند.

پیامبر (ص) امر کرد باید تبلیغ کنند اگر مانع شوند باید جنگید. برخی از جنگ‌ها دفاعی نبوده اما برای از سر راه برداشتن ناحق صورت گرفته است. پیامبر(ص) می‌گفت من با شما جنگ ندارم اما راه را باز کنید تا مردم را با اسلام آشنا کنم.

شیطان وسوه‌گر است اما بر انسان مسلط نیست

پیامبر (ص) با حکمت، نصیحت و جدال احسن رفتار کرده است. مسلمانان وظیفه دارند با همه با عطوفت رفتار کنند. انسان مختار است به پیامبر (ص) می‌فرمایند ما تو را مبعوث کردیم که مردم را دعوت کنی. مراقب باشید که شیطان در حال فتنه انگیزی است شیطان فتنه در میان افراد می‌اندازد البته وسوسه می‌کند اما بر انسان مسلط نیست.

شیطان در قیامت می‌گوید من به شما مسلط نبودم بلکه کارم دعوت بود ای گنهکاران که گناهان خود را برعهده من می‌اندازید من تنها شما را دعوت می‌کردم، من دعوت کردم شما اجابت کردید. در سوره ابراهیم داریم: شیطان می‌گوید چرا مرا اطاعت کردید.

چرا خداوند شیطان را آفرید؟

برخی می‌گویند خداوند چرا شیطان را آفرید؟ اگر شیطان و نفس اماره نبود که ملک می‌شدید. خداوند می‌فرماید انسان را با عقل و شهوت آفریدیم.

اگر شیطان نبود عالم تنبل خانه بود. افراد باید با شیطان مبارزه کنند. شیطان بر ما مسلط نیست او راه پیشرفت ما است.

خداوند شیطان را آفریده تا انسان تلاش کند و قهرمان در تقوا شود. علما مردمی بودند که از جوانی هوا و هوس را کنار گذاشتند. ملک وقتی از ماده خلقت انسان با خبر شد شبهه ایجاد شد و خداوند به آنها فرمود: می‌خواهم در زمین از خاک انسانی بیافرینم که خلیفه من شود. خلیفه خدا شدن بسیار مهم است.

فرشتگان فهمیدند که همراه با این خلقت شهوت و غضب است. فرشتگان گفتند: موجودی که خلق می‌کنی خون‌ریز و مفسد می‌شود ما تو را حمد و ستایش می‌کنیم. خدا می‌فرماید اگر از شهوت، غضب فرمان بگیرد مفسد، و هرزه‌کار می‌شود اما من می‌دانم در این موجود استعدادهایی هست اگر از عقل مدد بگیرد پا به عرش اعلاء می‌گذارد.

با هر کسی به زبان خودش صحبت و رفتار کنید

اگر بشر از عقل و وحی مدد بگیرد به جایی بالا می‌رسد؛ انسان موجودی است که از خاک برمی‌آید و بر افلاک می‌نشیند. «ربکم اعلم بکم» خدا خوب‌ تو را می‌شناسد من اجبار و اکراه نکردم تنها شما را دعوت کردم.

اگر تند بودی مردم از اطراف انسان پراکنده می‌شدند در آیه هم داریم که مراقب باشید مردم متفاوت هستند با هر کسی به زبان خودش صحبت و رفتار کنید.

پیامبر(ص) فرمودند: تا زمانی که در میان شما هستم از من سؤال کنید. این خودستایی نیست بلکه مثال زمانی است که بی‌‌آبی آمده، کسی آب دارد و به مردم می‌گوید من آب دارم و استفاده کنید.

پیامبر(ص) می‌فرمایند: ای کسی که ادعا می‌کنی و مطلبی را نمی‌دانی و می‌گویی. مردم را با دین خدا با خشونت نمی‌توان آشنا کرد، فرامین الهی را با تندی نمی‌توان اثبات کرد. فرمود: بگو آنچه در دل داری با همین گفتار رام شد. نشان داد وقتی می‌خواهید مردم را به دین دعوت کنید با تندی رفتار نکنید بلکه با منطق و بیان مهربانانه صحبت کنید.

از خدا می‌خواهم همه‌مان را در پناه ولی زمان از آسیب زمان حفظ کند و بچه‌های ما را محب اهل بیت قرار بده.