تحلیل سعدالله زارعی از تحولات اخیر عراق

به گزارش حلقه وصل، هشت گروه مقاومت عراقی با صدور بیانیه مشترکی حضور نظامیان آمریکایی در کشورشان را اشغالگری خواندند و بر ادامه مقاومت تا خروج کامل آنان از عراق تاکید کردند. این بیانیه زمانی منتشر شد که آمریکا در حال جابجایی نظامیانش در عراق است و فضای سیاسی این کشور درگیر تشکیل دولت جدید بغداد است. به منظور بررسی تاثیرات و پیامدهای بیانیه گروه‌های مقاومت عراقی بر رخدادهای سیاسی نظامی این کشور گفت‌وگویی با دکتر " سعدالله زارعی " کارشناس  تحولات غرب آسیا انجام دادیم.

محورهای مهم این مصاحبه :

پیام گروه‌های عراقی این است که مصوبه پارلمان عراق که حدود دوماه قبل به تصویب رسید، مشمول گذر زمان نمی‌شود و گذر زمان ماهیت مصوبه پارلمان (خروج نظامیان آمریکایی ازعراق )  را دستخوش تغییر نخواهد کرد.

بیانیه گروه‌های مقاومت عراقی ارتباط مستقیمی با تشکیل دولت جدید بغداد ندارد منتها فضایی که این بیانیه به تصویر می‌کشد، فضای عدم اعتماد به آمریکاست.

جابجایی اخیری که آمریکا در صحنه نظامی عراق انجام داده‌ است، در راستای کاهش حضور نظامی این کشور در عراق نیست بلکه به نوعی در مسیر توسعه و عملیاتی‌ترشدن نظامیان آمریکا در عراق است.

آمریکایی‌ها نقطه تجمیع نظامیانشان را در حساس‌ترین نقطه عراق یعنی در غرب این کشور و در استان الانبار قرار دادند که پایگاه عین الاسد در آنجاست. حساسیت پایگاه عین الاسد به دلیل نزدیکی این پایگاه به مرزهای مشترک سوریه و عراق است.

ممکن است اقدامات گذشته آمریکایی‌ها در «حملات محدود» در عراق ادامه پیدا کند ولی پیش بینی اقدامات گسترده‌تر به نظرم  با نیاز آمریکایی‌ها به آرامش خیلی سازکار نیست.

انجام کودتا در عراق با این میزان از قدرت عملا امکان پذیر نیست البته از آنجایی که آمریکایی‌ها گاه و بیگاه دست به کارهای خام می‌زنند، احتمال اینکه آنان بخواهند از شیوه کودتا استفاده بکنند، وجود دارد اما احتمال موفقیت کودتای آمریکایی در عراق درحد صفر است.

متن مصاحبه سعدالله زارعی به صورت کامل در زیر می آید: 

هشت گروه مقاومت در عراق به تازگی بیانیه مشترکی علیه حضور نظامیان آمریکایی در این کشور صادر کردند. به نظر شما پیام این بیانیه چیست؟

زارعی: پیام گروه‌های عراقی این است که مصوبه پارلمان عراق که حدود دوماه قبل به تصویب رسید، مشمول گذر زمان نمی‌شود و گذر زمان ماهیت مصوبه پارلمان (خروج نظامیان آمریکایی ازعراق )  را دستخوش تغییر نخواهد کرد و باید آمریکایی‌ها متوجه شده باشند که این مصوبه یک مصوبه تزیینی نیست و باید به آن تن بدهند و اگر به مصوبه پارلمان عراق تن ندهند، باید به عواقبی تن بدهند که برایشان هزینه‌های زیادی در برخواهد داشت.

شما می‌دانید که آمریکا درحال جابجایی نظامیانش در عراق است و به تازگی  سامانه موشکی پاتریوت را در این کشور نصب کرده‌ است. تحلیل گروه‌های مقاومت و برخی سیاستمداران عراقی این است که آمریکا نمی‌خواهند نظامیانشان را از عراق خارج کنند. به نظر شما بیانیه مشترک گروه‌های مقاومت عراقی چه تاثیری بر تحولات نظامی امنیتی در داخل عراق به‌جای خواهد گذاشت؟

زارعی : همانطوری‌که در عراق این استنباط به وجود آمده‌، جابجایی اخیری که آمریکا در صحنه نظامی عراق انجام داده‌ است، در راستای کاهش حضور نظامی این کشور در عراق نیست بلکه به نوعی در مسیر توسعه و عملیاتی‌ترشدن نظامیان آمریکا در عراق است. از نشانه‌های بزرگش این است، آمریکا در جاهایی مثل شمال بغداد که اهمیت چندانی نداشته نظامیان خود را از آنجا به مکان دیگری انتقال داده‌ است یا نظامیانی که در پایگاه «کی وان» بودند، آنان را جابجا کردند آمریکایی‌ها نقطه تجمیع نظامیانشان را در حساس‌ترین نقطه عراق یعنی در غرب این کشور و در استان الانبار قرار دادند که پایگاه عین الاسد در آنجاست. حساسیت پایگاه عین الاسد به دلیل نزدیکی این پایگاه به مرزهای مشترک سوریه و عراق است و این نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها بر روی تعاملات منطقه‌ای مخصوصا تعاملات در حوزه نظامی امنیتی این کشور حساس هستند و نمی‌خواهند ارتباط امنیتی مطمئنی بین عراق و سوریه برقرار شود.این نشان دهنده مخاطرات آینده برای عراق، سوریه و منطقه است. به همین دلیل،  بیانیه اخیر گروه‌های مقاومت عراقی بسیار مسئولانه و قابل تامل بود. حال سئوال این است که آیا آمریکایی‌ها متوجه خطرناک بودن شرایط می‌شوند یا خیر؟ اگرمتوجه بشوند، بایستی یک تجدید نظری درباره برنامه‌های روزانه خود در عراق داشته باشند در غیر این صورت حتما با مشکلاتی مواجه خواهند شد.

برخی سیاستمداران و رسانه‌های عراقی مطرح کرده‌اند،  امکان درگیری آمریکا با گروه‌های مقاومت زیاد است. نظر شما در این زمینه چیست؟

زارعی : آمریکایی‌ها برای حضور نظامی خود در عراق نیازمند کاهش فضای تنش در این کشور هستند تا بتوانند نظامیانشان را در عراق تثبیت کنند. به همین دلیل، بنده تصور نمی‌کنم طی روزها و هفته‌های آینده شاهد درگیری گسترده‌ای ازسوی نظامیان آمریکایی‌ علیه مقرها و پایگاه‌های حشد شعبی باشیم البته ممکن است اقدامات گذشته آمریکایی‌ها در حملات محدود ادامه پیدا کند ولی پیش بینی اقدامات گسترده‌تر به نظرم  با نیاز آمریکایی‌ها به آرامش خیلی سازکار نیست.

شما می‌دانید عدنان الزرفی در حال تشکیل دولت جدید عراق است و بسیاری از گروه های سیاسی شیعی مخالف نخست وزیری او هستند. گروه‌های سیاسی اهل تسنن و کردها نیز با الزرفی همراهی ندارند. بیانیه گروه‌های مقاومت عراقی چه تاثیر بر تشکیل دولت جدید بغداد به جای خواهد گذاشت؟

زارعی: واکنش گروه‌های عراقی به دخالت‌های آمریکا در امور امنیتی و سیاسی عراق است و عدنان الزرفی متهم است که از سوی آمریکا حمایت می‌شود البته الزرفی تلاش کرده این اتهامات را رد کند . به نظرم، بیانیه گروه‌های مقاومت عراقی ارتباط مستقیمی با تشکیل دولت جدید بغداد ندارد منتها فضایی که این بیانیه به تصویر می‌کشد، فضای عدم اعتماد به آمریکاست. چنانچه الزرفی تحت تاثیر واشنگتن باشد، بدیهی است، این به نفع او تمام نمی شود.

به نظرشما تحولات عراق به چه سمت و سویی در حال حرکت است و روزهای آینده باید منتظر چه رخدادهایی در این کشور باشیم؟

زارعی:  برخلاف نظر برخی  کارشناسان و بعضی از مسئولان سیاسی در عراق و منطقه که از روند تحولات این کشور ابراز نگرانی کرده‌اند، بنده معتقدم شرایط عراق به سمت تثبیت بیشتر و دولت قدرتمند حرکت استو نباید فراموش کنیم که تجربه مردم سالاری در عراق فقط یک تجربه 16 ساله است، آن هم 16  سال در کشوری که در دوره ای درفاصله سال های 2003 تا 2011 در اشغال آمریکا بود. همین طور،  تجربه 16 ساله‌ای که توامان با ماجرای بسیار حساس و پرمخاطره سیطره داعش بر مناطق غرب و مرکزی عراق بود. همچنین یک تجربه 16 ساله مردم سالاری در وسط بحران امنیتی و نظامی است. عراق توانسته‌است اشغال نظامی آمریکا و داعش را پشت سربگذارد، انتخابات برگزار کند و در طول این مدت گروه‌های عراقی ائتلاف‌های زیادی تشکیل داده و توانسته‌اند، دولت ائتلافی تشکیل دهند. اینها نشان دهنده قدرت و وضعیت باثبات در عراق است . بعضی‌ها اینها را نمی‌بینند و با هرحادثه‌ای خیال می‌کنند، عراق از دست رفته یا دچار بحران و از این قبیل مسائل شده است. بنده فکر می‌کنم ما هرچه جلوتر آمدیم، ثبات و قدرت بیشتری را در عراق شاهد بودیم و در آینده همین روند نیز ادامه خواهد یافت.

به عنوان آخرین سئوال، در برخی محافل سیاسی رسانه‌ای عراق احتمال انجام  کودتای نظامی در این کشور ازسوی آمریکا مطرح شده‌ است. نظر شما در این زمینه چیست؟

زارعی: سابقه شرارت آمریکا به گونه‌ای است که احتمال هراقدامی از سوی واشنگتن علیه یک کشور وجود دارد. ولی اگر بخواهیم وضعیت کودتا را در عراق به لحاظ امکان اجرایی شدن مورد بررسی قرار بدهیم، باید بگویم کودتا معمولا در کشورهایی موثر واقع می‌شود که آن کشور دارای یک نظام سیاسی متمرکز باشد، به گونه‌ای که تمام وجوه قدرت در یک نقطه و یا دریک شخص به نوعی تمرکز پیدا کند، در چنین حالتی وقتی علیه آن نقطه مرکزی اقدامی صورت بگیرد، بقیه سیستم منفعل می‌شود و عملا فرد جدیدی به جای فرد قبلی می‌نشیند و آن سیستم خودش را با فرد جدید هماهنگ می‌کند اما در کشورهایی که قدرت تمرکز ندارد و در بخش‌های  مختلف توزیع شده‌است، امکان انجام کودتا در چنین کشوری به شدت کاهش پیدا می‌کند. در عراق زمان صدام و حاکمیت حزب بعث، امکان کودتا وجود داشت اما در عراق امروز، یک پارلمان  نسبتا قدرتمندی وجود دارد، یک نیروی نظامی نسبتا قدرتمند و متکثری وجود دارد و مرجعیت سیاسی فعال دارد، در حالی که در زمان صدام مراجع در حاشیه بودند. احزاب و گروه‌های سیاسی  امروزه در عراق هرکدام بخشی از قدرت را تشکیل می‌دهند و هریک به عنوان یک مانع در برابر کودتا عمل می‌کنند و توده‌های مردمی که اساسا نمی‌خواهند کشورشان در سیطره قدرت بیگانه باشد. این سیستم غیرمتمرکز و قدرت توزیع شده امکان اینکه با اقدام نظامی در یک نقطه بتوان کل سیستم را تازه کرد را از بین برده‌ است.

نکته دیگری که گاهی اوقات از چشم ها دور می‌ماند این است، در گذشته عراق بود با یک قدرت به نام حزب بعث، بقیه قدرت‌های ملی و داخلی در نقطه مقابل این قدرت قرار داشتند و به صورت انفعالی عمل می‌کردند. امروز آن قدرت، به چندین قدرت تبدیل شده‌ است و با همدیگر تعامل و همکاری دارند. مثلا مرجعیتی که در گذشته منفعل بود امروز فعال است و به صورت یک مانع در برابر کودتا عمل می‌کند. احزاب سیاسی عراق به عنوان مانع در برابر کودتا قرار دارند. این احزاب در گذشته اصولا در داخل عراق نبودند و در خارج  مستقر بودند. قومیت‌ها در گذشته همکاری با صدام نداشتند ولی امروز آنها با دولت مرکزی دقیقا همکاری دارند و بخشی از حکومت مرکزی را تشکیل می‌دهند. کشورهای همسایه عراق مثل ایران و ترکیه، سوریه  در گذشته مخالفت کودتا در بغداد نبودند اما امروز تمام کشورهای منطقه به صورت یکپارچه مخالف کودتا در عراق هستند لذا مجموعه اینها از عراق امروز یک کشور قدرتمند ساخته‌ است، برخلاف گذشته که عراق ضعیف بود و فقط یک قدرت به نام حزب بعث داشت. امروز ده‌ها عنصر قدرت دارد. بنابراین، انجام کودتا در چنین کشوری با این میزان از قدرت عملا امکان پذیر نیست البته از آنجایی که آمریکایی‌ها گاه و بیگاه دست به کارهای خام می‌زنند، احتمال اینکه آنان بخواهند از شیوه کودتا استفاده بکنند، وجود دارد اما احتمال موفقیت کودتای آمریکایی در عراق درحد صفر است.