تهران: مولف دایرة‌المعارف مصور امام خمینی(ره) از سختی‌های کار گفت/ در تاریخ دنبال بهشتی و جهنمی کردن آدم‌ها نیستیم

به گزارش حلقه وصل، نشست تخصصی نقد و بررسی کتاب دایرة‌المعارف مصور تاریخ زندگی امام خمینی(ره) با حضور حامد کفاش مدیر انتشارات سایان، جعفر شیرعلی نیا نویسنده و مدیر محتوایی و جمعی از جوانان و علاقمندان به تاریخ معاصر ایران همزمان با بیست و هفتمین سالگرد ارتحال ملکوتی حضرت امام خمینی (ره) در فرهنگسرای مهر برگزار شد. کتاب دایرة‌المعارف مصور تاریخ زندگی امام خمینی(ره) روایتی از سال‌های زندگی حضرت امام خمینی(ره) است.

*مخاطب‌مان را در فضای تاریخی قرار داده‌ایم

حامد کفاش مدیر انتشارات سایان در این نشست تخصصی گفت: 4 سال است که با جمعی از جوانان علاقمند فضایی را تعریف کرده ایم تا بتوانیم درباره انقلاب اسلامی ایران کتاب هایی را برای نسل جدید کشور تالیف کنیم.

او با ابراز تاسف از نبود منابع مطالعاتی مرجع و کامل درباره تازیخ انقلاب اسلامی ایران و زندگی بزرگان انقلاب گفت: منابع کامل خیلی کم یا محدود است و این برای ما جرقه ای بود تا برای روایت تاریخ دست به کار شویم.

مدیر انتشارات سایان ادامه داد: کارمان را با روایت تاریخ جنگ ایران و عراق شروع کردیم. سبک کارهایمان مصور است، به طوریکه همزمان با متن تصاویر را می بینید و خود را در حادثه احساس می کنید، کار با متن و تصویر پیش می رود و سعی شده است که مخاطب خود را در آن فضای تاریخی خس کند.

او درباره کتاب های منتشر شده توسط این انتشارات گفت: کتاب جنگ، کتاب تاریخ زندگانی حضرت امام (ره) و کتاب زندگانی مقام معظم رهبری را اخیرا کار کردیم. مدیر انتشارات سایان درباره دیگر کارهای در دست انجام این انتشارات گفت: در کتاب های دیگری که در این فضا کار می کنیم و پیش می رویم، سعی ما این است که در تاریخ انقلاب اسلامی، حداقل تاریخ زندگی انسان های تاثیرگذار در انقلاب اسلامی ایران از جمله روسای جمهور، نخست وزیرها و نهادهایی که در انقلاب متولد شدند، همانند شورای نگهبان، سپاه پاسداران و جاهای دیگر را به گونه ای معرفی کنیم که وقتی مخاطب آن را ورق می زند، بتواند آن طوری که بوده این فضا را حس کند و علت تصمیمات را بفهمد، به همین دلیل جذابیت های بصری آن بالاست.

او با تاکید بر اینکه این انتشارات بخش خصوصی است، گفت: وابستگی به هیچ نهاد و ارگانی نداریم و از منابع خودمان استفاده می کنیم و تلاش ما این است که کار را به دست مخاطب هایمان در کتاب فروشی ها برسانیم.

او در بخشی از صحبت های خود درباره وجود روایت های مختلفی درباره زندگی سیاسی و اجتماعی امام (ره) گفت: برای نسل جدید بعد از دهه 60 همواره این سوال وجود دارد که کدام روایت درست است؟! او لازمه دستیابی به روایت صیحی را مطالعه عمیق از ابتدا تا انتهای زندگی حضرت امام (ره) دانست و گفت: کمبود منابع سبب شده است که گاهی اوقات مطالعات سطحی باشد و کمتر به عمق مطلب توجه شود.

*برای نگارش کتاب از منابع متعدد بهره برده ایم

جعفر شیرعلی نیا نویسنده کتاب دایرة‌المعارف مصور تاریخ زندگی امام خمینی(ره)  در این نشست تخصصی گفت: این کتاب روایتی از سال های زندگی امام خمینی (ره) است. روایتی از فراز و فرود 86 سال زندگی ایشان، از روز تولدش در مهر ماه سال 1281 تا 14 خرداد 1368 است. او این کتاب را روایتی مصور از زندگی روح الله خمینی در یکی از پرفراز و نشیب ترین دوران تاریخ ایران دانست.

نویسنده کتاب دایره المعارف مصور تاریخ زندگی امام خمینی (ره) گفت: برای نگارش این کتاب از منابع متعددی که در این سال ها پیرامون زندگی امام خمینی و تاریخ این دوران طولانی منتشر شده است. بهره برده ام. از کتاب های تاریخی و تحلیلی تا خاطرات منتشر شده. در استفاده از خارات، تجربه بیست اثر پیشینم را به کار بسته ام تا از خاطراتی که شواهد و قرائن تاریخی، درستی و دقت شان را نشان می دهد استفاده نمایم. خاطرات بسیاری کنار گذاشته شد زیرا با قدری بررسی مشخص می شد فاقد دقت تاریخی است هرچند می توانست بر جذابیت و خواندنی تر شدن کتاب بیافزاید اما از استناد اثر کم می کرد.

*به دنبال حماسه‌سازی و یا فروش تاریخ نیستیم

شیرعلی نیا درباره وجود روایت های متعدد درباره زندگی حضرت امام (ره) گفت: یکی از مشکلاتی که دچارش هستیم، این است که جامعه ایرانی شفاهی پسند شده است که البته، شفاهی بودن از جهاتی مزایایی دارد و از جهاتی آسیب هایی به آن وارد است.

او درباره یکی از ویژگی های ذهن شفاهی گفت: ممکن است شفاهیات متعدد سبب تلاطم ذهنی شود، گاهی اوقات روایت ها دست به دست شده و با اصل واقعه متفاوت شده است. او فضای ایجاد شده در این کتاب را ضمن پژوهشی و علمی بودن، مخاطبش را مربوط به قشر خاصی ندانست و گفت: تمام قشرها باید بتوانند کار را ببینند، بخوانند و استفاده کنند و در پایان کتاب به جمع بندی هایی از زندگی حضرت امام(ره) و تاریخ جنگ برسند تا به مواردی که به صورت شفاهی رسیده اند با معیاری محک بزنند و به نتایجی برسند.

شیرعلی نیا ادامه داد: نگاهی که در مجموعه حاکم است، این است که خیلی به دنبال فروش تاریخ نیستیم که روایت ما خوشایند همه باشد و به همین دلیل روایت ما خلاصه شده به نقاط قوت و حماسه نیست، بلکه در کتاب هایمان به زاویه ای نگاه کرده ایم که روایتی از فراز و فرود موضوع و زندگی باشد.

او تاکید کرد: دقیقا نمی توانیم هیچ روایتی را رد کنیم و یا بگوییم که روایتی کامل از حضرت امام(ره) است، علتش نیز این است که فضای سیاست زده ای حاکم است و به همین دلیل باید به مطالعه روی بیاوریم و فقط براساس شنیده ها و خاطره ها قضاوت نکنیم.

*مدارای امام (ره) با بنی صدر به خاطر مردم بود

شیرعلی نیا به اهمیت مردم در نگاه حضرت امام خمینی (ره) اشاره کرد و گفت: حضور مردمی در نگاه امام(ره)، یک نگاه محوری است و هرگز در طول تاریخ تغییر نکرده است. او ادامه داد: امام همواره به آگاهی مردم تاکید داشتند و مهمترین دغدغه امام، مردم بوده است.

نویسنده کتاب ادامه داد: حضرت امام خمینی(ره) مسائل سیاسی را گاهی اوقات به نوعی پیش می برد که مردم ناامید نشوند و مدارای امام با آقای بنی صدر در همین راستا بوده است. زیرا بنی صدر رای مردم را داشت و امام(ره) به گونه ای با بنی صدر مدارا کرد که مردم متوجه شدند بنی صدر کسی نبود که مردم به او رای بدهند. او گفت: امام(ره) همواره از تصمیم گیری های شتاب زده به دور بودند و افق بالاتری را می دیدند.

*در تاریخ دنبال بهشتی و جهنمی کردن آدم‌ها نیستیم

نویسنده کتاب گفت: کاری که در کتاب کرده ایم اینکه در موضوع شرایط را به خوبی باز کرده ایم و اگر کسی حرفی داشته است، حرف او را نیز آورده ایم. او با اشاره به اینکه کمتر مواردی از کتاب حذف شده باشد، گفت: به سوژه اصلی کتاب وفادار بوده ایم و جانبداری خاصی نکرده ایم. شیرعلی نیا گفت: لحن به کار رفته در کتاب برای تمامی شخصیت ها محترمانه است، زیرا ما در تاریخ به دنبال بهشتی و جهنمی کردن آدم ها نیستیم، بلکه شرایط را باز کرده ایم و خیلی جاها این شرایط پذیرفته شده است.

او همچنین گفت: به غیر از مواردی خاص به مصاحبه روی نیاوردم. بسیاری از همراهان امام در مقاطع مختلف در مصاحبه های متعدد حرفت هایشان را گفته اند و از مقابله آن چند مصاحبه بهتر می توان به حقیقت اتفاقات نزدیک شد.

وی گفت: از سوی دیگر از برخی دوره های زندگی امام خمینی(ره) بیش از نیم قرن می گذرد و رجوع به حافظه ها پس از این مدت طولانی چندان صحیح به نظر نمی رسد و اسناد و آثار منتشر شده منابع بهتری هستند.

*300 تصویر دیده نشده از امام

شیرعلی نیا درباره منابع مورد استفاده در این کتاب گفت: برای نگارش این کتاب از منابع متعددی که در این سال ها پیرامون زندگی امام خمینی(ره) و تاریخ این دوران طولانی منتشر شده است استفاده شده است که از آن جمله کتاب های تاریخی و تحلیلی تا خاطرات منتشر شده قابل ذکر است. او از جمله منابع اصلی کتاب به مجموعه ارزشمند صحیفه امام (مجموعه سخنرانی‌ها٬ پیام‌ها و نامه‌های امام) و آثار منتشر شده از امام خمینی(ره) که به همت موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) به صورت الکترونیکی منتشر شده است، اشاره کرد.

شیرعلی نیا از جمله ویژگی های مهم این کتاب به مصور بودن آن اشاره کرد و گفت: در این کتاب بیش از 1200 تصویر از متن، حاشیه و زمانه سید روح الله خمینی می بینید که با هنرمندی سلمان رئیس عبداللهی مدیر هنری این اثر صفحات دیدینی و خواندنی فراهم آورده است که 300 تصویر آن از امام(ه) و سایر تصاویر مربوط به وقایع تاریخی این دوره از سال 1281 شمسی تا 1368 است. بسیاری از این تصاویر اغلب دیده نشده اند.

او گفت: این عکس‌ها از آرشیوهای مختلفی تهیه شده است که منبع هر کدام از عکس‌ها و عکاسانش در پایان کتاب در بخش نمایه عکس‌ها آمده است. تمامی عکس‌های کتاب دارای شناسنامه و اطلاعاتی است که مخاطب را در جریان ارتباط این عکس با متن کتاب قرار می‌دهد.

نویسنده کتاب، ویژگی مهم این دایره المعارف را  بررسی سیر جامع و کامل زندگی امام خمینی(ره) در قبل و بعد از انقلاب دانست و گفت: بسیاری از وقایع تاریخی زندگی ایشان از وقایع مشروطه و جنگ‌های جهانی و حضور ایشان در حوزه علمیه و انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی مرور شده است.

او گفت: این کتاب تلاشی است برای ارائه چهارچوبی تاریخی از زندگی رهبر انقلاب اسلامی ایران، بدیهی است در یک کتاب نمی توان به تمام ابعاد زندگی ایشان پرداخت اما سعی کرده ایم روایت کاملی باشد و امید آن که پایه ای مناسب برای تولید آثار بعدی باشد.

*نبود آرشیو از سختی‌های تولید آثار مصور است

او در بخشی از صحبت های خود با طرح سوالی ادامه داد: چرا با وجود آنکه 25 سال از درگذشت رهبر و بنیانگذار جمهوری اسلامی می گذرد، جز کتابی بسیار مختصر، کتاب دیگری که تمام تاریخ زندگی این رهبر بزرگ را به رشته تحریر در آورده باشد، موجود نیست؟! او درباره روند اخذ مجوز کتاب گفت: کتاب برای نظارت و بررسی و دریافت مجوز در اختیار موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قرار گرفت. هدف موسسه پیراستن کتاب از غلط ها و بی دقتی های احتمالی بود. از سوی موسسه، کتاب علاوه بر بررسی در بخش چک منابع صورت گرفت. دقت های عالمانه و موشکلافانه تاریخی کتاب سبب شد این اثر دقیق تر شود و اثر گذار تر باشد.

وی ادامه داد: هیچ کتابی خالی از نقص نیست، آن هم اثری با این ابعاد گسترده از متن و عکس. او درباره انتخاب عکس ها گفت: در مورد عکس ها هم به اطلاعاتی که منبع تهیه عکس داده است توجه نموده ایم و علاوه بر آن تحقیق کرده ایم تا اطلاعات درست باشد. با این حال ممکن است مخاطبان و صاحبنظران اطلاعاتی داشته باشند که بتوانند دقت ها را افزایش دهد و کتاب را از اشتاباهات احتمالی بپیراید.

شیرعلی نیا در بخشی از صحبت های خود نبود آرشیو منسجم با قابلیت دسترسی و جست و جوی دقیق و سریع را از سختی های تولید آثار مصور دانست و گفت: عدم دقت در ورود اطلاعات عکس ها و همچنین مناسب نبودن نرم افزارهای مورد استفاده در تهیه آرشیوها، زمان برای جست و جوی عکس را طولانی و گاه یافتن برخی عکس ها را که مطمئن هستید در آرشیو موجود است به یک فرآیند پیچیده بدل می کند که از سختی‌های کار ما بود.