تهران: شرفی‌:دانایی را جستجو کنیم/ قوجق: آثار برگزیده ادبی را جهانی کنید/ توصیه پارسی‌نژاد به نویسندگان برای مطالعه در علوم انسانی

به گزارش حلقه وصل، شصت و هشتمین عصرانه ادبی خبرگزار فارس ویژه «محمدرضا شرفی خبوشان» عصر روز گذشته با حضور کامران پارسی‌نژاد، یوسف قوجق و حسین قرایی برگزار شد.

* قرایی: دو ویژگی آثار خبوشان: شعری که حجاب داستان است و داستانی که حجاب شعر است

براساس این گزارش، حسین قرایی در ابتدای این نشست با بیان اینکه دو ویژگی در کارهای آقای خبوشان وجود دارد، اظهار داشت: اول تمایل جدی به شعر که گاهی حجاب داستان می‌شود و دوم، تمایل به داستان که گاهی حجاب شعر می‌شود.

وی ضمن اشاره به اثری که پیش از این از خبوشان طی شش سال گذشته درباره شاعران جنوب شرق استان تهران منتشر شده بود، گفت:‌ خبوشان در این حوزه هم فردی است که کارهای قابل توجهی کرده است، اما به آثارش کم‌توجهی کرده‌ایم.

* پارسی‌نژاد: توصیه نویسندگان به مطالعه در حوزه علوم انسانی

کامران پارسی‌نژاد در ادامه این مراسم ضمن اشاره به اینکه خوشحالم در این نشست حضور دارم چرا که از صمیم قلب آقای خبوشان را دوست دارم، گفت: کتاب عاشقی به سبک ونگوگ بسیار خوش درخشید، و جزو کتاب هایی بود که سالها پیش خواندم، سریع هم خواندم، چرا که به علت دبیری در جشنواره قلم‌ زرین، دوستان هیأت داوران به این کتاب توجه نشان دادند و آن را جزو کتاب‌های خاص می‌دانستم. این کتاب از جمله آثاری بود که حرف برای گفتن داشت.

وی ضمن اشاره به نام این اثر تصریح کرد: نویسنده، عنوان حساب‌شده و قشنگی را تحت عنوان عاشقی به سبک ونگوگ انتخاب کرده زیرا انتخاب عنوان یک اثر، هنر است. هم عنوان باید جذابیت داشته باشد و هم اینکه ذهن مخاطب را کنجکاو کند و جزو معدود کتاب‌هایی بود که نام قشنگ داشت.

پارسی‌نژاد با بیان اینکه ذهنیت من این است که آینده خوبی در انتظارش خواهد بود اما از سوی دیگر هیچ کس نمی توانند بگوید فرد کاملی است، چرا که بزرگترین نویسندگان هم طی گذشت روزها و در آینده بهتر خواهند شد، گفت: محمدرضا شرفی خبوشان نویسنده‌ای است که جایگاه خود را در حوزه ادبیات داستانی یافته است و فکر می‌کنم آینده درخشانی دارد.

این منتقد با بیان اینکه نویسنده تا اینجای کار خوب پیش آمده است، تأکید کرد: تمامی نویسندگان و از جمله آقای خبوشان باید برای خود برنامه‌ریزی داشته باشند، نثر خوب که مخاطب را به اثر جذب کند، به این راحتی حاصل نمی‌شود. بنده نیز اینگونه‌ام، اگر در ابتدای مسیر، نثر مرا بگیرد، پیش می‌روم، ولی اگر لنگ بزند، عقب‌نشینی می‌کنم.

به گفته وی، یکی از ویژگی‌های خوب کار خبوشان، نثر اوست، امیدوارم در حوزه‌های مختلف رشته‌های علوم انسانی نیز کار کند و گسترش دهد.

به گفته وی، بسیاری از نویسندگان زمینه مطالعاتی‌شان در حوزه علوم انسانی کم است و فکر می‌کنم نویسنده خوب این است که تاریخ ایران را کامل بداند، حتی به علوم انسانی، رشته‌های تاریخ و ریاضی اشراف داشته باشد، چرا که نویسنده براساس محاسبات پیش می‌رود و روی فرمول‌هایی، حوادث آینده را پیش‌بینی می‌کند. مهمترین اصل هم همین است که در بخش فلسفه و علوم اجتماعی بیشتر کار کنیم.

وی ضمن اعلام اینکه فکر می‌کنم نویسنده این جنبه‌های خوب را دارد، ابراز داشت: اشاره‌های به تاریخ پهلوی نشانه‌های خوبی است، اما در برخی صحنه‌ها برای برخی موضوعات درشت‌نمایی صورت گرفته و در مقابل آن، فضاسازی در برخی صحنه‌ها خوب است و به نوعی خوب جا افتاده است. این رمان را جزو داستان‌های سیاسی می‌توان محسوب کرد، اما تنها یک رمان سیاسی نیست، بلکه گذری بر داستان سیاسی دارد و داستانی عاشقانه و تمام‌عیار است، اما سبک روایت عامه‌پسند نیست. خیلی کم می‌بینیم نویسنده‌های جدی همانند آقای شرفی که به داستان‌های عاشقانه ورود کنند. شاید فکر می‌کنند که به آن سمت نباید بروند.

به گفته وی، نگاه نویسنده نگاه روز است، یکی از مسائلی که مهم است اینکه نویسنده‌هایی که جامعه امروز را می‌شناسند باید بدانند جوان امروز چه سؤالاتی نسبت به چه رویدادهایی دارد، چرا که جوانی که جنگ و یا دوره پهلوی را ندیده، در مواجهه با شبکه‌های ماهواره‌ای با انبوهی از اطلاعات مواجه می‌شود که البته آنها شکوه و جلال اشرافی‌گری را نشان می‌دهند. این جوان سؤالات بسیاری در ذهن دار که باید در جایی جواب بگیرد.

وی افزود: در کتب تاریخی، رویدادهای اصلی را می‌بینیم، اینها وظیفه نویسنده است تا بداند برای چه مخاطبی می‌نویسد و مخاطب چه سؤالاتی دارد.

پارسی‌نژاد سه محور عشق، پهلوی و هویت‌شناسی را محورهای داستان محمدرضا خبوشان عنوان کرد و گفت:‌نویسنده بحث هویت‌شناسی را برای یک نسل بیان می‌کند. پیشنهاد می‌کنم مطالعه در علوم انسانی را دنبال کند و مطالعه‌اش را افزایش دهد. یکی از ضعف‌های عمده نویسندگان ما، اما در شخصیت‌پردازی است خصوصاً در رمان، چرا که ضعف عمده در این حوزه است و اغلب نویسنده نمی‌تواند شخصیت را درآورد.

وی ادامه داد: تنها چیزی که سه محور که خوب هم هستند و می‌توانسته هم کمک کند، اینکه اینها بجاست، این سه محور به خوبی دنبال می‌شود، اما در رسیدن به پایان‌بندی روی هم قرار نمی‌گیرند، چرا که بهتر از این هم می‌شد محورها را به همدیگر متصل کرد.

این منتقد ادبی، شیوه روایت، فضاسازی، مضمون و... را خوب توصیف کرد و گفت: در قدیم ساختار ادبیات کلاسیک از شیوه روایت تغییر نمی‌کرد، اما الان به تندی عوض می‌شود و به پز نویسندگی مبدل شده، بسیاری از نویسندگان آن را منطقی استفاده نمی‌کنند و حساب‌شده برایشان نیست.

* قوجق: فکر می‌کردم «عاشقی به سبک ون گوگ» دهمین کتاب نویسنده است/ ادبیات و آثار برگزیده باید جهانی شود

یوسف قوجق از دیگر منتقدان این نشست، ضمن بیان اینکه آقای خبوشان را با یک کتاب عاشقی به سبک ونگوگ شناختم، هیچ شناخت قبلی از او نداشتم، خواند همان کتاب به نظرم مرا به این نتیجه رساند که با یک نویسنده بسیار توانا و مجرب از این نظر که کتاب بسیار نوشته مواجه‌ام، اما بعدها متوجه شدم که این کتاب یعنی عاشقی به سبک ونگوگ سومین اثر نویسنده در حوزه ادبیات داستانی است.

قوجق گفت: شاید سومین اثر نویسنده باشد، اما به این پختگی و نثر خوب، خوب رسیده، من این کتاب را خواندم و حس کردم احتمالاً 10 کتاب دیگر پیش از آن چاپ کرده باشند، چرا که نثر زیبای کتاب این فکر را به ذهن مخاطب متبادر می‌کنم.

این منتقد با بیان اینکه کتاب شرفی بسیار خوب است و وقتی آن را خواندم بسیار لذت بردم، افزود: تغییر زاویه دید در فصل چهارم که هویت آن شخصیت شکافته می‌شود، به نظرم می‌شد بر اساس تمهیداتی از سوی نویسنده بهتر هم باشد، اما وقتی نویسنده به این نتیجه می‌رسد که قصه اینگونه بهتر است، پس قطعاً خوب است.

وی در ادامه با بیان اینکه نویسنده در این قصه‌ها لایه‌های زیرپوستی که در هر قصه می‌تواند به زیبایی قصه بیفزاید، درک کرده است، متذکر شد، در مورد کتاب عاشقی به سبک ونگک گفتنی‌ها زیاد است، اما وقتی رمانی نوشته می‌شود و در جشنواره‌های بزرگ و کوچک مطرح و برگزیده می‌‌شود، حیف است فقط در ایران مطرح شود، چرا که همین‌ها با رویکرد خوب در جامعه جهانی مطرح نمی‌شوند.

وی به موفقیت‌های تیم ملی والیبال کشورمان اشاره و آن را در قیاس با ادبیات شناخته‌شده‌تر در عرصه جهانی نامید و گفت: وقتی که می‌توانیم با حضور در عرصه جهانی در بخش والیبال مطرح شویم، چرا در حوزه فرهنگ متولیان فرهنگی از سازمان فرهنگ و ارتباطات تا رایزنی‌ها و خانه فرهنگ اقدامی نمی‌کنند، افزود: در معرفی ادبیات معاصر ما در خارج از کشور، گام‌های بسیاری را می‌توان برداشت، چرا که ر خارج از کشور تنها با سعی و حافظ و مولانا و تهران مخوف ما را می‌شناسند و هیچ آشنایی‌ای با ادبیات معاصر ما ندارند.

قوجق ضمن انتقاد از اینکه سی و اندی سال از انقلاب اسلامی می‌گذرد اما ادبیات معاصر ما در خارج از کشور مطرح نیست و اینها موجب بسیاری از مسائل چون ایران‌هراسی و امثالهم شده، گفت: اگر آثار برتر جشنواره‌ها از سوی یک بنگاه نشر ترجمه شوند، بیشتر در معرض شناخت در حوزه ادبیات قرار می‌گیریم، در این راستا غفلت شده و این غفلت تبعات زیادی برای جامعه ادبی ما دارد.

وی به نثر جذاب و پخته عاشقی به سبک ونگوگ اشاره کرد و گفت: نثر پخته به مخاطب اجازه نمی‌دهد که سرسری عبور کند، کتاب را با لذت خواندم و احساس نکردم که کار بیهوده‌ای می‌کنم، البته می‌توان از هر کتابی ایراد گرفت، اما ایرادات این کتاب کمتر است.

* مودب: شیرینی شعر وقتی با داستان درمی‌آمیزد آثار را خواندنی‌تر می‌کند

علی‌محمد مؤدب به دیگر اثر خبوشان که در آینده‌ای نزدیک با عنوان بی‌کتابی منتشر می‌شود، اشاره کرد و آن را متمایز خواند و اظهار داشت: این اثر نثر بسیار زیبا و جاافتاده‌ای دارد و نویسنده جهانی متمایز ساخته است، او خراسانی است و برخوردار از یک ثروتی است که به طور طبیعی در زبان دارد.

وی در ادامه ضمن اشاره به سابقه نویسنده در عالم شعر اظهار داشت: سابقه‌ای که در عالم شعر داشته و نمک و شیرینی‌ای که شعر در تماشاهای خود دارد، می‌بینیم که در این رمان و کتاب عاشقی به سبک ونگوگ منعکس شده است. شیرینی شعر وقتی با داستان درمی‌آمیزد آثار را خواندنی‌تر می‌کند.

وی به دو رمان شاخصی که از آقای شرفی خوانده است اشاره کر دو گفت: این آثار از ویژگی رمان‌نویسی و قوانین خاص آن برخوردار است و البته سایه یک شاعر هم در این رمان‌ها دیده می‌شود.

مؤدب با این ادبیات که من نوید ظهور یک ستاره جدی در رمان ایران را می‌دهم، نوید نه، بلکه خبر ظهور است وباید جدی گرفت، گفت: بسیاری از پدیده‌ها در جامعه ما ضریبی ندارند، اما وقتی در عرصه جهانی، ضریب گرفتند، همانند والیبال، تب آنها بالا گرفت، زیرا نگاه به بازار جهانی و ارتباط با مخاطب خارجی، بازار داخلی را متأثر می‌کند.

به گفته وی، سازمان‌های متولی باید کاری کنند، من به عنوان یک شاعر طی دو دهه اخیر ندیدم که به من بگویند به این سفر خارجی برو و یا بیا به سازمان ما و ما را ببین، اما متأسفانه باید گفت نه تنها این موارد نبوده، بلکه ترجمه فرهنگی انقلاب اسلامی و داشته‌های ایران اسلامی حتی در حد یک میهمانی هم منعکس نشده است.

وی به سخن مدیران فرهنگی پیرامون رهبر انقلاب و توجه ایشان به حوزه فرهنگ حتی دیدار با سینماگران و شاعران اشاره کرد و گفت: مدیران اغلب از این امر یاد می‌کنند و عنوان می‌کنند که رهبر انقلاب وقتی یک اثر هنری درخشان می‌بینند، به سرعت مؤلف را تشویق می‌کنند، ولی من بارها از مدیران فرهنگی پرسیده‌ام، چرا این امر در شما تبدیل به یک سنت نمی‌شود و تنها عادت به تألیف این روایت‌ها دارید؟ وقتی حضرت آقا اینقدر به حوزه فرهنگ اهتمام دارند، چرا این در مدیران ما انعکاس ندارد؟ و من متأسفم که این حرکت در مدیران ما به سنت تبدیل نشده است.

وی به برگزاری چنین نشست هایی اشاره و از همفکری‌ها حاصل در آن به عنوان مثبت یاد کرد و گفت: یک نویسنده که برگزیده یک جایزه می‌شود، حداقل حقش آن است که یک سفر خارجی در کنار جایزه‌اش به او تعلق گیرد و زمینه ترجمه آثارش به شکل طبیعی فراهم آید، اما با عدم این مسیر مواجهیم. بسیاری از کارمندان مارکوپولو شده‌اند و می‌توانند سهم خود را که ارزشی برای فرهنگ ندارد، به یک نویسنده یا شاعر بدهند، آنها می‌توانند به خانه‌هایشان برسند و اجازه بدهند که اهالی ادبیات دنیا را ببینند کهن قطعاً اثرگذاری آن بیشتر است.

* شرفی خبوشان: در خبوشان متولد نشدم، اما ارتباط دارم/ کتاب گران نیست/دانایی را جستجو کنیم

در پایان این نشست، خبوشان با بیان اینکه خاصیت و فرم این جلسات اینگونه است که حرف‌های جدی شنیده شود، گفت:‌در کتاب عاشقی به سبک ونگوگ، به نوعی خبوشان جلوه کرده است، به علت اینکه فصل چهارم فصل خبوشان است و به زبانی برمی‌گردد که مصادف با فروش دختران قوچان در دوره قاجاریه است که همان دوران هیاهویی در مجلس اول ایجاد کرد و اسنادش در تاریخ موجود است. این امر کمی در فصل چهارم ریشه‌شناسی شده که چطور پدید آمده و پیوندش به شخصیت اول رمان برای این بود که چون شخصیت اول رمان به نوعی بخش اعظم آن روشنفکران پیش از انقلاب را نمایندگی می‌کند، بیشتر نوع برخورد حکومت با روشنفکران را نمایان می‌سازد.

به گفته این نویسنده، فصل چهارم به دوران گذشته و تاریخ ما و ریشه‌شناسی ظلمی که بر این ملت رفته، بر مظلومیت ما از سوی قاجار را نمایان می‌کند. لازم بوده که این جوینده که روشنفکر باشد، بداند دانای کلی وجود دارد که گذشته او را می‌داند و شاید از آن طریق به شناخت خود هم برسد.

شرفی تصریح کرد: دانای کل، فصل چهار آغاز به سخن می‌کند. البته در حین نوشتن، متوجه ریسک و خطر بودم که اگر از نظر مخاطب استقبال نشود، چه می‌شود. سبک و سنگین کردم، معتقدم اگر بدانم ریسک است، اما باید انجام شود. ایمان قلبی داشتم با این شیوه می‌توان به خوبی موضوع را نشان داد.

وی با بیان اینکه خبوشان دستمایه این کار شد، گفت: در خبوشان متولد نشدم، اما ارتباط دارم. روستایی است که رفت و آمدها و دیدن جنس شادی و غصه مردم و غم‌هایشان برایم جالب بود. معتقدم حتی برای نگارش رمان تاریخی هم بهترین راه این است که دقت بیشتری به اکنون کنیم و به نوعی شخصیت‌های فصل چهارم، همین الان هم در خبوشان قابل رؤیت هستند.

شرفی به کار جدید خود با عنوان «بی‌کتابی» اشاره کرد و گفت: من باید به حکایت غم‌انگیز کتاب یعنی تیراژ در کل کشور و نحوه برخورد با کتاب اشاره کنم.

وی گفت: اکثراً تقصیرها را بر گردن ارگان دولتی و یا سازمان‌ها می‌اندازند، ولی من حس می‌کنم مقصر خود ما هستیم. تک تک افراد هر کسی باید در برابر این سؤال قرار گیرد که از خود بپرسد من چه قدمی برداشته‌ام. وقتی این قدم‌ها برداشته شود حرکت ملی می‌شود، اما تا وقتی بخواهیم مشکلات را تقصیر چیزی غیر از خود بدانیم و دوگانگی ایجاد کنیم به نتیجه نمی‌رسیم. مادامی که همه ما هیجان دانایی را در خود ایجاد نکنیم به نتیجه دلخواه نمی رسیم، هر فردی در هر جایگاهی که هست و نقش‌هایی که دارد، می‌تواند گام بردارد، درغیر این صورت به راهکاری نمی‌رسیم.

شرفی خبوشان ضمن اشاره به اینکه در جامعه ما کتاب گران نیست و مسئله ما گرانی کتاب نیست و ارزانتر از کتاب چیزی نداریم، گفت: علت اساسی، نیاز به دانایی است که باید در خود حس کنیم، وقتی این تشنگی وجود ندارد، این چرخه ایجاد نمی‌شود و مخاطب مطالبه نمی‌کند و وقتی مطالبه‌ای نباشد، عرضه‌ای نیست.

وی افزود: حس کردم جای رمانی که کلاً کتاب را زیر ذره‌بین ببرد خالی است و یا کتابی که برخورد گذشتگان ما را با مقوله کتاب نشان دهد خالی است. از این رو، موضوع دزدی از کتابخانه سلطنتی گلستان که در آن 5 هزار جلد نسخه خطی توسط لسان‌الدوله از کشور خارج شده را انتخاب کردم. اینکه چرا اکثریت مردم نمی‌دانند یک کتابدار خودش باعث می‌شود ما این گنج‌ها را از دست بدهیم. هم‌زمان با تحولات سیاسی ما و به توپ بستن مجلس می‌شود.

وی در پایان گفت: همانند کتاب عاشقی به سبک ونگوگ، این کتاب شخصیت اولش یک متخصص است. در عاشقی، تخصص نقاشی دارد و در بی‌کتابی نسخه‌شناس است.