روحانی بدون روتوش

به گزارش حلقه وصل، نشست خبری دیروز رئیس‌جمهور محورهای مهم زیادی داشت اما مهم‌ترینش را بدون تردید می‌توان اظهاراتی دانست که او درخصوص انتخابات و رقابت‌های انتخاباتی و نظارت و شورای نگهبان مطرح کرد؛ موضوعی که چندین و چندبار و از قضا هربار با بیانی متفاوت از سوی خبرنگاران مطرح شد و رئیس‌جمهور نیز هربار صریح‌تر از قبل تلاش کرد جدیدترین دیدگاه‌هایش را در این خصوص توضیح دهد. سلامت انتخابات و سطح رقابت‌ها اولین موضوعی بود که در این زمینه از روحانی پرسیده شد. موضوعی که جریان رسانه‌ای معارض در آستانه هر انتخابات تلاش دارد آن را زیر سوال برده و این‌گونه القا کند انتخابات در ایران واقعی و سالم نیست و تاثیری هم در سرنوشت مردم ندارد.

روحانی که کمتر از یک‌ماه پیش در جمع فرمانداران و استانداران نگرانی‌هایی را نسبت به این موضوع مطرح کرده و گفته بود مردم باید به سلامت، امنیت و رقابتی‌بودن انتخابات اطمینان داشته باشند، این‌بار گویا جمع‌بندی متفاوتی در این‌باره داشت. او ضمن ابراز خرسندی از آنکه فضا نسبت به گذشته تغییر کرده، از شور و نشاطی گفت که از نگاه او در کشور وجود دارد و ابراز امیدواری کرد این شور و نشاط بیشتر شده و انتخابات به بهترین شکل انجام شود. تغییر مورد اشاره رئیس‌جمهور گویا ناظر به تفاوت‌ها در گزارش‌هایی است که از سوی وزارت کشور به دست او رسیده. آن‌طور که روحانی روایت می‌کند آن روز در ۷۰ حوزه رقابت کامل نبود. امروز اما به گفته او تنها 44 حوزه وجود دارند که انتخابات در آنها رقابتی نیست.

این یعنی همه آن دعواها و جنجال‌ها بر سر 26 حوزه بوده و حالا که از نظر رئیس‌جمهور رقابت در آنها شکل گرفته، دیگر نگرانی خاصی از این بابت نیست و تقلیل کل ماجرا از هشتگ #انتخابات_تشریفاتی به 26 حوزه انتخابیه توجیه‌پذیر است. روزی که روحانی توئیت جنجال‌ساز خود را با هشتگ #انتخابات_تشریفاتی منتشر کرد و نوشت «بزرگ‌ترین خطر برای حاکمیت ملی ما روزی‌ است که انتخابات تشریفات شود، جای دیگری انتصاب بفرمایند؛ مردم پای صندوق رأی بروند و فقط تشریفات انتخابات را انجام دهند»،شاید کسی تصور نمی‌کرد او کمتر از سه هفته بعد، همه گفته‌های پیشین را پس گرفته و بگوید هیچ‌وقت انتخابات را زیر سوال نخواهد برد و اساسا «اگر انتخاب مردم نبود، من مشروعیت نداشتم.»

روحانی دیروز تصریح کرد منظورش صرفا این بوده که نگذاریم یک وقتی انتخابات تبدیل به انتصابات شود، نه اینکه الان انتصابات است و انتخابات نیست. مقایسه انتخابات در مقطع فعلی با انتخابات در رژیم گذشته در سخنرانی‌های قبلی رئیس‌جمهور البته برداشت دیگری را به ذهن متبادر می‌کرد اما روحانی ترجیح داد همه برداشت‌ها را در قالب خطای ناظران و شنوندگان صورت‌بندی کند. رئیس‌جمهور هرگونه انتقاد به شورای نگهبان از سوی خود را هم به کلی منکر شد و خطاب به خبرنگاری که علت فضاسازی‌های گاه‌وبیگاه درباره موضوعات مختلف در عین وجود مشکلات و مسائل متعدد در کشور را جویا شده بود، گفت اسم شورای نگهبان را شما بردید و خود تا امروز از شورای نگهبان اسمی نبرده و آنچه او تاکنون می‌گفته ناظر به «گروه نظارت» و مجموعه ناظرانی بوده که زیرنظر شورای نگهبان بر انتخابات نظارت می‌کنند.

بنابراین نمی‌توان این انتقادها را الزاما به‌پای مجموعه شورای نگهبان نوشت کمااینکه به‌عنوان مثال نمی‌توان انتقاد به کارمندان وزارت راه را به‌عنوان انتقاد از دولت تفسیر کرد. در این زمینه پرسش‌های تکراری رسانه‌های همسو با دولت برای شنیدن پاسخی متفاوت هم کارساز نبود و تلاش‌ها برای باز کردن پای شبحی از مواضع پیشین رئیس‌جمهور به نشست خبری دیروز هربار نتیجه عکس می‌داد. بر این اساس خبرنگار ارگان غیررسمی دولت صحبت‌های رئیس‌جمهور را در 22 بهمن و اینکه اگر در رژیم قبلی انتخابات برگزار می‌شد انقلاب نمی‌شد، به وی یادآور شد. پاسخ اما برخلاف اظهارات مناقشه‌برانگیز پیشین، این بود که مردم در یک دوراهی بین یک حکومت فاسد و یک حکومت آینده مردم‌سالار، حکومت مردم‌سالار را انتخاب کردند و نظام جمهوری اسلامی نیز محصول انتخاب مردم در دهم و یازدهم فروردین ۵۸ و قانون اساسی که امروز پایه نظام به‌شمار می‌آید و دولت و مجلس و... همگی محصول انتخابات هستند.

در حالی که رژیم گذشته این کار را نکرد و نظر مردم را زیرپا گذاشت و برابر مردم قلدری کرد. روحانی در جمع‌بندی این بخش از اظهارات خود که به دفعات درباره آن سخن گفته بود، تصریح کرد «به هر حال شرایط بهتر شده» و اگر کسی انتخاب مطلوبی را پیش روی خود نمی‌بیند بهتر است به‌جای بدون انتخاب ماندن، انتخاب محدود را برگزیند، چراکه این شرایط به‌منزله آن نیست که فرصت انتخاب از بین رفته و نمی‌توان نسبت به این موضوع بی‌تفاوت بود.

اوضاع تحریم‌ها در دولت قبل بهتر بود!

اظهارات روحانی در نشست خبری دیروز تعریض‌هایی به مسائل سیاست خارجی هم داشت. رئیس‌جمهور از همان ابتدا فشارهای بیرونی به‌ویژه فشارهای ایالات متحده را یادآور شد و تاکید کرد به‌رغم دشوارتر شدن شرایط نسبت به قبل، کشور فشار حداکثری آمریکا را پشت‌سر گذاشته و بهبود شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی، مقامات آمریکایی را به این نتیجه رسانده که محاسبات پیشین‌شان غلط از آب درآمده است. روایت متفاوت روحانی از مقاومت مردم ایران و تاثیر آن بر محاسبات طرف مقابل در شرایطی است که او روزی رفع همه مشکلات اعم از آب خوردن، محیط‌زیست و... را هم به رفع تحریم‌ها گره زده بود. روحانی در میانه‌های همین امسال نیز چندباری سخن از مذاکره به میان آورد و با این توجیه که اگر منافع کشور اقتضا کند و مشکلی از مشکلات مردم حل شود، حاضر به دیدار و مذاکره با هر شخصی خواهد بود، چراغ‌سبزهایی در این‌باره به طرف مقابل نشان داده بود. اکنون اما به‌نظر می‌رسد رئیس‌جمهور به جمع‌بندی متفاوتی نسبت به قبل رسیده است.

آن‌طور که روحانی دیروز عنوان کرد هدف آمریکا از طرح موضوع مذاکره آن است که دولت ایران تحت‌فشار حداکثری و در حالی که مردم در سختی و استیصال قرار گرفته‌اند، از موضع ضعف پای میز مذاکره حضور یابد. این را البته منتقدان بارها و بارها در ماه‌های قبل نسبت به جریان خوشبین نسبت به مذاکره مطرح کرده بودند؛ اما عمدتا گوش شنوایی در این‌باره وجود نداشت و نقدها و هشدارها نیز صرفا در چارچوب رقابت‌های سیاسی تفسیر می‌شد. روحانی همچنین بی‌توجه به برخی فضاسازی‌ها نسبت به انتخابات آینده آمریکا و تلاش برخی گروه‌ها نسبت به القای خوش‌بینی درخصوص حضور دموکرات‌ها در کاخ سفید برای آینده برجام یادآور شد اینکه رئیس دولت بعدی آمریکا چه کسی خواهد بود، برای ایران فرقی نمی‌کند و تا زمانی که ایالات متحده تحریم‌ها را برنداشته و به برجام بازنگشته، امکان مذاکره با آن وجود ندارد. رئیس‌جمهور که 6 سال پیش در کوران رقابت‌های انتخاباتی ریاست‌جمهوری92، آمریکا را کدخدا خوانده بود حالا ریشه مشکلات را یکجانبه‌گرایی ایالات متحده می‌خواند و تصریح می‌کند مقامات این کشور باید این نگاه را که آمریکا رهبر دنیاست فراموش کنند.

روحانی جوسازی‌های تبلیغاتی درباره فعال‌شدن مکانیسم ماشه را نیز بی‌نتیجه خواند و به افکارعمومی اطمینان خاطر داد که ظرف چند هفته آینده هیچ اتفاقی در این‌باره نمی‌افتد و یادآور شد اروپایی‌ها بهتر از هرکسی می‌دانند که درصورت استفاده از ماده 36 برجام، پایان قصه چه خواهد شد. روحانی در پاسخ به سوالی درباره میزان احتمال تحویل دولت بدون تحریم در پایان کار گفت که از این موضوع ناامید نیست، اگرچه خود نیز دولتی در تحریم را تحویل گرفته. رئیس‌جمهور در ادامه تصریح کرد در آن مقطع «تحریم کمتر از امروز بود» کمااینکه کشور آن روز می‌توانست با فروش 900 هزار بشکه نفت امور خود را به نحوی بگذراند.

فهم معنای این بخش از گفته‌های روحانی کار خیلی سختی نیست. او در هفتمین سال از عمر دولت خود اقرار می‌کند به‌رغم همه رفت‌وآمدها و نشست و برخاست‌ها و مذاکرات و پیغام و پسغام‌ها و لبخندها و عکس یادگاری‌ها و... عاقبت هم‌اینک در وضعیتی قرار داریم که از روز اول هم بدتر است! و همان‌طور که خود در ابتدای صحبت‌هایش گفت کشور در شرایطی قرار دارد که عملا امکان فروش نفت فراهم نیست. رئیس‌جمهور اگرچه تاکید دارد همه‌چیز زیر سر ترامپ بوده و تا پیش از حضور او در کاخ سفید، شرایط به‌نحوی دیگر در جریان بود، اما این موضوع در خروجی تفاوت چندانی ندارد و اکنون همه تحریم‌هایی که روی کاغذ برداشته شده بود، عملا در حال اجراست.

سپاه در اولین فرصت از مردم عذرخواهی کرد

سه‌شنبه 24 دی‌ماه و درواقع سه روز بعد از اعلام خطای انسانی پدافند هوایی در سقوط هواپیمای اوکراینی بود که رئیس‌جمهور در اولین واکنش به این حادثه دردناک در مراسم تجلیل از کشاورزان نمونه کشوری، این اتفاق را «خطایی نابخشودنی» خواند. این در حالی بود که فضاسازی‌های رسانه‌ای بین‌المللی نیز برای تحت‌الشعاع قرار دادن ضربات ملایم مغزی به هیمنه آمریکایی‌ها در عین‌الاسد، هواپیمای اوکراینی را بهترین فرصت می‌دیدند و جمهوری اسلامی را آماج حملات خود قرار داده بودند.

عده‌ای قلیل هم که تحمل همراهی یکدلانه و انسجام ملی در سوگ سردار وطن را نداشتند، خون‌های بی‌گناه مسافران اوکراینی را بهانه ابراز بغض‌های فروخورده‌شان کرده و به قصد برهم زدن آرامش و امنیت کشور به خیابان آمده بودند. در چنین فضایی حسن روحانی اگرچه اشاره داشت درست است ریشه همه این غم‌ها از آمریکاست، ولی از ضرورت تشکیل دادگاهی ویژه سخن گفت و تاکید داشت این یک پرونده عادی و معمولی نیست و همه دنیا به این دادگاه نگاه می‌کنند!

رئیس‌جمهور آن روز از طولانی‌بودن زمان علت سقوط تا اعلام آن سخن گفت و اینکه پروسه چهارشنبه صبح 18 دی تا جمعه عصر و جلسه فوق‌العاده شورای امنیت توضیح داده شود. اگرچه همان روز شنبه سردار حاجی‌زاده گردنش را مقابل دوربین‌ها از مو نازک‌تر خوانده بود و توضیحاتی جامع درخصوص خطای پیش‌آمده داده بود و روز بعد (یکشنبه 22 دی) هم راهی بهارستان شده بود تا توضیحات تکمیلی را با نمایندگان مردم در میان بگذرد؛ ولی روحانی تاکید داشت اگرچه همه در این غم سهیم هستند ولی مردم می‌خواهند بفهمند آیا مسئولان آنان به‌درستی در چارچوب اخلاقی رفتار کردند یا نه. سردار حاجی‌زاده گفته بود به علت شرایط جنگی آن روز درخواست کلیر کردن آسمان کشور را داشتند، درخواستی که اجابت نشده بود اگرچه بازهم تاکید می‌کرد نیروی پدافند هوایی به علت خطای انسانی مقصر است و تمام مسئولیت را ما به گردن می‌گیریم تا به‌نوعی در این شرایط سخت کشور انداختن تقصیر گردن دیگر ارگان‌ها به دوقطبی‌سازی فضا دامن نزند.

با این حال رئیس‌جمهور که خود را غیرمطلع می‌دانست در میان کشاورزان نمونه گفت من به‌عنوان نماینده ملت ایران و رئیس‌جمهور این موضوع را دنبال می‌کنم و به هر نتیجه‌ای برسیم، به مردم خبر می‌دهیم. حالا روز گذشته رئیس‌جمهور در نشست خبری خود در پاسخ به سوالی درخصوص ابهامات سقوط هواپیمای اوکراینی گفت: «می‌شد چند ساعتی زودتر اعلام کرد و پروسه‌ها را سریع‌تر طی کنیم.» او تاکید کرد که در این‌باره یک اشتباه موردی رخ داد. اشتباهی که آنقدر عجیب بود که کسی باور نمی‌کرد.

حسن روحانی تصریح داشت: «تعمدی در لطمه زدن به اعتماد مردم نبود.» روحانی از عملکرد نیروهای مسلح هم تقدیر کرد؛ همان نیروهای مسلحی که به‌قول رئیس‌جمهور افتخارات زیادی در طول تاریخ برای ما آفریده حالا اشتباه را برعهده گرفت و از مردم عذرخواهی کرد. اقدامی که رئیس‌جمهور به‌صراحت آن را درخور ستایش دانست. روحانی از پاسخ سریع و قاطع سپاه به آمریکا در پی شهادت سردار سلیمانی هم تقدیر کرد. از این‌رو رئیس‌جمهور تاکید داشت سپاه پاسداران «در نخستین فرصت ممکن از مردم عذرخواهی کردند و به مردم اعتماد دادند که کاری خواهند کرد که چنین اشتباهی هیچ‌وقت در تاریخ ایران رخ ندهد.» روحانی از ضرورت حفظ انسجام ملی هم گفت و اینکه نباید بگذاریم این حوادث به انسجام ما لطمه بزند. رئیس‌جمهور درخصوص کلیر کردن یا به‌عبارتی، ضرورت بستن آسمان در آن روز به‌دلیل شرایط جنگی هم گفت مسئولیت این اقدام با ستادکل نیروهای مسلح بوده است؛ موضعی که مسئولیت را دست‌کم در این فقره از روی دوش سپاه برداشت و در کنار سایر اظهاراتش در این فضا را نسبت به نیروهای مسلح دخیل در این پرونده تلطیف کرد.

از صبح جمعه با شما تا القای شکاف حاکمیتی!

«صبح جمعه با شما» تیتری بود که بلافاصله بعد از سخنان رئیس‌جمهور در جلسه شورای اداری استان آذربایجان‌شرقی به سرتیتر اخبار تبدیل شد. چهارشنبه 6 آذر و تقریبا دو هفته بعد از سهمیه‌بندی شبانه بنزین در ساعت صفر روز جمعه 24 آبان، حسن روحانی تاکید کرد شبی که سهمیه‌بندی بنزین اجرا شده، او خودش به‌عنوان رئیس‌جمهور هم خبر نداشته و نمی‌دانسته زمان اجرای این طرح چه زمانی است. در این میان رئیس دولت تدبیرش حکم کرد که در پاسخ به انتقادهای بی‌شمار درخصوص نحوه اجرای این طرح که اعتراضات مردمی را نیز رقم زده بود، مسئولیت را تا حد امکان از خود سلب کند. از این‌رو روحانی گاهی توپ را به زمین شورای امنیت کشور انداخت –اگرچه شخص رئیس‌جمهور رئیس آن است- و گفت به شورای امنیت گفته بودم زمان اجرای طرح را به من هم حتی نگویید و هر شبی مناسب بود، اجرا کنید. گاهی هم توپ را در زمین وزارت کشور و وزیرش یعنی رحمانی‌فضلی انداخت و تاکید داشت «من به وزیر کشور گفتم این مصوبه و تصمیم ما است. گفتم اجرایش با شما و صداوسیما، بروید و به من هم نگویید و هروقت شما مناسب دیدید بروید و اجرا کنید.» البته در این میان به مصوبه سران سه قوه بودنش اشاره داشت و اینکه دیگرانی بودند که پیشنهاد قیمت بالاتری را داشتند. اگرچه از تصمیم دولت برای افزایش حامل‌های انرژی از مدت‌ها پیش هم سخن می‌گفت.

رئیس‌جمهور درخصوص اعلام دفعی افزایش قیمت بنزین آن‌هم در ساعت صفر روز جمعه هم ابایی نداشت که بگوید اگر اعلام می‌کردیم همان داستان اردیبهشت پیش می‌آمد و تکرار صف‌های طویل و بنزین‌های درون کیسه پلاستیک و عقب صندوق‌ها. اگرچه در اردیبهشت‌ماه خبر افزایش و سهمیه‌بندی بنزین از اساس تکذیب شده بود. روحانی ولی به‌نوعی تکذیب را تکذیب کرد و اشاره داشت در کرمانشاه بوده که وزیر نفت از شلوغی پمپ‌بنزین‌ها به او خبر داده و از این‌رو رئیس‌جمهور حکم به لغو طرح سهمیه‌بندی از کرمانشاه داده بود.

محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور هم بعد از آن در شرح بیشتر سخنان روحانی از تفویض اختیارات رئیس‌جمهور به شورای امنیت و وزیر کشور برای اقدام کارشناسانه سخن گفت و تاکید کرد: «از ماه‌ها قبل در جلساتی که در وزارت کشور تشکیل شده بود در ارتباط با نحوه اجرا و روش تبلیغ و اطلاع‌رسانی این طرح نیز کمیته‌هایی مسئول شده بودند که بتوانند با توجه به تجربیات گذشته تصمیم‌گیری کنند. »

حالا حدود سه‌ماه از سهمیه‌بندی بنزین و دوماه و چند روز از قصه صبح جمعه روحانی می‌گذرد. اما روز گذشته رئیس‌جمهور در نشست خبری نه توپ مسئولیت افزایش قیمت بنزین و سهمیه‌بندی را به زمین دیگران انداخت و نه از فرافکنی به قصد فرار به جلو خبری بود. رئیس‌جمهور در نشست خبری در پاسخ به سوالی که از گرانی‌ها شکایت داشت، گریزی به افزایش قیمت بنزین زد و گفت باید در جایی توضیح دهد. او معتقد است اگر گرانی بنزین باعث اعتراضات شد، چرا صبح و ظهر و روز جمعه خبری از اعتراض نبود. روحانی تاکید کرد از وقتی برخی خواستند شکاف حاکمیتی را القا کنند یعنی از روز شنبه اعتراضات شروع شد. روحانی گفت غروب جمعه حرکت‌هایی در فضای مجازی شروع شد و این را القا می‌کرد که افزایش قیمت بنزین توافق همگانی نیست. رئیس‌جمهور اشاره داشت مشکل از شبهه‌افکنی شروع شد، شبهه‌افکنی‌هایی که آگاهانه یا ناآگاهانه می‌خواند و تاکید داشت البته رسانه‌های خارجی هم در این مورد نقش داشتند. روحانی همچنین تصریح کرد روز دوشنبه و بعد از سخنان رهبری، دیگر جایی برای شبهات نماند.

2 بار استعفایی که قویا تکذیب شد و سوالی که شنیده هم نشد

شایعه استعفای رئیس‌جمهور که از شایعه‌های پرتکرار این روزها محسوب می‌شود هم یکی دیگر از محورهای سوالات خبرنگاران از رئیس‌جمهور در نشست خبری روز گذشته بود. حسن روحانی تاکید داشت: «هیچ‌وقت در ذهنش مساله استعفا مطرح نبوده است.» او می‌گفت این شایعه را قویا تکذیب می‌کند و تاکید داشت دولت پای مسئولیت و عهد خود تا ساعت آخر خواهد ماند. با این حال روحانی استعفایش در دو مقطع را نیز بازگو کرد؛ یکی در ماه‌های اولیه بعد از انتخابات و پیش از مراسم تحلیف و تنفیذ و بار دیگر در سال گذشته یعنی سال 97. روحانی گفت در مقطع اول که از استعفا روایت کرد، خدمت رهبری رسیده و عنوان داشته اگر به هر دلیلی فکر می‌کنید دولت یا فرد دیگری بهتر می‌تواند خدمت کند، آماده‌ام به‌راحتی کنار بروم.

عباراتی که به روایت روحانی به‌شدت توسط رهبری رد شده و ایشان تاکید کردند: «دلم می‌خواهد تا روز و ساعت آخر به خدمت خود ادامه دهید.» روحانی اشاره داشت در سال 97 هم بار دیگر موضوع استعفایش را با رهبری مطرح کرده است و آن بار نیز رهبری به‌صراحت تاکید کردند: «اجازه نمی‌دهم دولت یک ساعت زودتر -بحث ماه و هفته نیست- مسئولیت خود را ترک کند.» حسن روحانی در نشست خبری البته تاکید کرد نظر او هم همان است و دولت تا ساعت آخر خدمت می‌کند.رفع حصر، کلیدواژه تبلیغات انتخاباتی روحانی هم یکی دیگر از سوالات نشست خبری روز گذشته بود. خبرنگار ایلنا از رئیس‌جمهور خواست بگوید چرا ممنوعیت‌ها و حصرها باقی ماند؛ سوالی که روحانی با سکوت از کنار آن گذشت.

حالا یک‌سال و نیم از دولت روحانی بیشتر باقی‌نمانده و 6 سال و چند ماه از وعده و وعیدهای سال 92 و به‌کار بردن عباراتی پرطمطراق برای تهییج یک عده گذشته است. حالا دیگر عبارات و اشارات عیان و کمترعیان مثل اینکه «بعضی کارها وجود دارد که با رای ۵۱ درصد انجام نمی‌شود، ‌اما رای بالاتر کارساز خواهد بود.» هم کارایی ندارد و نه برای مردمی که دغدغه نان دارند رفع حصر موضوعیت دارد و نه دولت می‌تواند از این راه آب به آسیاب بدنه اجتماعی‌اش بریزد. از این رو است که رئیس‌جمهور حتی ضرورتی که وعده دوباره و من نبودم‌ها و دیگران بودن‌های نخ‌نما هم ندید و در این خصوص پاسخ درخوری جز سکوت و نشنیده انگاشتن سوال ندید.

برآیند این اظهارات و مجموعه عقب‌نشینی‌های صورت‌گرفته از مواضع پیشین خیلی واضح نشان می‌داد روحانی آمده تا برخلاف رویه هفته‌ها و ماه‌های قبل، قدری از تنش‌های موجود در فضای سیاسی کشور کاسته و جو عمومی را تا حد ممکن آرام سازد.رویه سینوسی رادیکال‌سازی فضا و تلاش برای آرام کردن آن البته اولین‌باری نیست که در کنش‌های رئیس‌جمهور مشاهده شده و احتمالا آخرینش هم نخواهد بود. پیش از این نیز مصادیق متعددی از این رویکرد در مواضع و رفتارهای روحانی وجود داشت که نوع مواجهه با سپاه و توانمندی‌های موشکی آن، مذاکره با آمریکا و... نمونه‌هایی از آن محسوب می‌شود.

ریشه این تناقض رفتاری را البته تا حد زیادی می‌توان به مشاورانی نسبت داد که روزی رئیس‌جمهور را به طرح مواضع تند و حساسیت‌برانگیز دعوت می‌کنند و روزی دیگر او را به کشیدن ترمز و تعدیل مواضع پیشین فرا می‌خوانند. این رویه هرچه هست تبعات منفی قابل‌تأملی را برای رئیس دولت به‌همراه داشته و دارد. به‌طور طبیعی هربار تند کردن فضا، بر اعتماد حاکمیت نسبت به روحانی تاثیری منفی می‌گذارد و هربار عقبگرد از رویکردهای قبلی، بخش‌هایی از بدنه حامی دولت را فرو ریخته و سرمایه اجتماعی آن را لاغرتر از قبل می‌کند. دور تسلسلی که به‌نظر می‌رسد در کنار کارنامه عملکرد 6 ساله دولت، می‌توان آن را مهم‌ترین عامل تنزل محبوبیت اجتماعی روحانی در هفتمین سال کاری خود دانست.