انتشار اسناد «محرمانه» آمریکایی برای افشای راز معامله نفتی

انتشار اسناد سریِ طبقه‌بندی از آژانس اطلاعاتی آمریکا پرده از یک «خیانت بزرگ» در معامله نفتی برداشت که سوژه مستند بند یازدهم شده است.

به گزارش حلقه وصل، چند روز پیش مستند «بند یازدهم» از تلویزیون پخش شد و پشت پرده‌هایی از دوران حکومت پهلوی و فروش نفت ایران را به تصویر کشید.

این مستند ۴۵ دقیقه‌ای سعی دارد برای نخستین بار ماجرای معاملات پنهانی محمدرضا پهلوی با آمریکایی‌ها را به تصویر بکشد و بگوید که شاه، چگونه نفت ایران را با تخفیف به آمریکایی‌ها می‌فروخت و در ازای آن قراردادهای کلانِ خرید سلاح با شرکت‌های تسلیحاتی آمریکا منعقد می‌کرد.

اسنادی که در این مستند مورد استفاده قرار گرفته است بخشی از اسناد، از طبقه‌بندی خارج شده وزارت امور خارجه آمریکا و آژانس مرکزی اطلاعات آمریکاست که با روشنگری مقامات وقت شرکت ملی نفت ایران در حوزه فروش نفت کامل شده است.

پرویز مینا مسئول فروش نفت کشور در دوران پهلوی که از افراد نزدیک نفتی به شاه محسوب می‌شد، ماجرای این معاملات و نقش‌آفرینی حسن طوفانیان را در این مستند مورد اشاره قرار می‌دهد که چگونه سعی داشت این معاملات را نهایی سازد.

قباد فخیمی یکی دیگر از اعضای هیئت‌مدیره شرکت ملی نفت که در حوزه بین‌الملل فعالیت بسیاری داشت، در مستند بند یازدهم شیوه اجرایی این معاملات را تشریح می‌کند؛ او معتقد است شاه اشتباهات مهلک بسیاری در این قراردادها داشت و بر همین اساس آمریکایی‌ها طی یک عملیات شیادانه و کلاهبردارانه نفت ایران را با تخفیف ۵ سنت در هر بشکه – در قیمت نفت ۱۲ دلاری- می‌خریدند و در مقابل بهای تسلیحات خود را سه برابر می‌کردند.

در این مستند به نقش مهم افرادی مانند ریچارد نیسکون رئیس‌جمهور اسبق آمریکا، هنری کسینجر وزیر اسبق امور خارجه این کشور، ریچارد هلمز رئیس وقت سیا، حسن طوفانیان مسئول خرید تسلیحات نظامی و .... اشاره شده است اما از سوی دیگر با واکاوی نقش علی النعیمی در شکست سیاست‌های نفتی شاه به این نتیجه می‌رسد که در پس پرده آمریکایی‌ها با سعودی‌ها به یک توافق بزرگ دست یافته بودند.

این مستند درصدد است تا تصویری بدون روتوش از تحولات یک دهه پایانی حکومت پهلوی ارائه داده و دلایل افزایش قیمت نفت در آن سال‌ها را زیر ذره‌بین ببرد که در نهایت منجر به اتخاذ تصمیمات عجیب از سوی شاه شد.

مستند بند یازدهم به افرادی که به تاریخ سیاسی – اقتصادی پهلوی و اقتصاد سیاسی آن دوران علاقه‌مند هستند توصیه می‌شود، چرا که برای نخستین بار موضوع سِری تهاتر نفت و سلاح در آن سال‌ها تشریح می‌شود؛ در این مستند به پشت پرده برخی قراردادهای تسلیحاتی شاه با آمریکا اشاره شده است که چگونه آمریکایی‌ها با خالی کردن خزانه کشور تسلیحات بسیاری به ایران فروختند اما از ارسال آن‌ها خودداری کردند؛ به عنوان نمونه نقش نلسون راکفلر و هنری کسینجر در قرارداد فروش جنگنده‌های اف ۱۴ مورد واکاوی قرار گرفته است که چگونه توانستند کارخانه معروف «گرومن» را از ورشکستگی نجات دهند؛ در بخش دیگری از این مستند به مخالفت شرکت‌های نفتی و دولت آمریکا با افزایش قیمت نفت پرداخته شده و پرده از اختلاف برخی چهره‌های آمریکایی با ایران برمی‌دارد.

گفتنی است مستند نفتی – سیاسی «بند یازدهم» به نویسندگی و کارگردانی وحید حاجی‌پور روز چهارشنبه هفته گذشته از شبکه سوم سیما پخش شد، این مستند از آرشیو آنلاین شبکه سه سیما در دسترس علاقه‌مندان است.