به گزارش حلقه وصل، دکترراحله حسنی؛ دکترای تخصصی سیستماتیک گیاهی، پژوهشگرطب سنتی ایرانی سرماخوردگی با علائمی مثل عطسه، تا حدی بدن درد، تب، سرخی و خارش ناحیه بینی و چشم، ترشحات از بینی و چشم، گلودرد یا التهاب حلق و لوزه‌ها مشخص می‌شود. تفاوت سرماخوردگی و آنفولانزا اولاً در نوع ویروس ایجاد کننده آن‌هاست. ثانیاً در آنفلوانزا علایم معمولاً خیلی شدیدتر، بدن درد بیشتر و تب بالاتر است. ممکن است علائم گوارشی مانند اسهال و حالت تهوع نیز ایجاد شود.
پرهیزهای غذایی در مزاج‌های مختلف برای مبتلا نشدن به بیماری‌های ویروسی از قبیل سرماخوردگی، آنفولانزا و ... مهم‌ترین و موثرترین کار اصلاح مزاج است. چرا که بنا نهادن اصول زندگی بر اساس مزاج شخصی، باعث قوی شدن سیستم‌ایمنی و به دنبال آن کاهش فعالیت ویروس‌ها در این بدن خواهد بود و کاهش احتمال ابتلا شدن به این بیماری‌ها را به دنبال خواهد داشت.
باوری غلط در این رابطه وجود دارد که خوردن گرمی‌ها و انواع دمنوش‌ها باعث جلوگیری از ابتلاء به سرماخوردگی می‌شود. این توصیه برای همه نیست و بیشتر برای سرد مزاجان می‌باشد؛ بنابراین گرم مزاجان باید در کل و نیز در ایام حاد سرماخوردگی از زیاده روی در مصرف مواد با مزاج گرم حتماً پرهیز کنند و از طرف دیگر، درجاتی از خنکی جات نیز استفاده کنند؛ البته خوردن بی‌رویه خنکی‌جات نیز توصیه نمی‌شود حتی به گرم مزاجان چراکه باعث انحراف مزاج به سمت سردی می‌شود.
توصیه‌هایی در هنگام تب گاهی اوقات در علائم سرماخوردگی علائم حرارتی از قبیل تب (در گرم مزاجان بالاتر می‌رود)، گلودرد ملتهب و سرخ، خارش چشم و گوش و حلق و بینی بیشتر است که در گرم مزاجان بیشتر اتفاق می‌افتد. حال تصور کنید که این افراد دمنوش‌های گرم مانند آویشن، بابونه و نعناع و یا بخور آن‌ها را استفاده کنند، نه تنها علائم سرماخوردگی آن‌ها را بهتر نمی‌کند یا باعث پیشگیری از ابتلا به سرماخوردگی نمی‌شود، بلکه این مواد گرم می‌توانند با تحریک مخاط‌های گلو، حلق و ایجاد علائم آلرژی منجر به شدت یافتن علائم بیماری در این افراد شوند.
تصور کنید فردی با مزاج گرم از دمنوش‌های با مزاج گرم استفاده کند. این فرد پس از مدتی ممکن است دچار علائم آلرژی مانند خارش گلو یا سر و چشم و یا آبریزش چشم و بینی شود، ترشحات زیاد شده، که این ترشحات می‌تواند به ریه برود و ایجاد عفونت کند یا می‌تواند مسیر خروجی سینوس‌ها را ببندد و باعث سینوزیت شود. حتی می‌تواند باعث سرماخوردگی و ذات‌الریه شود؛ بنابراین آلرژی می‌تواند زمینه‌ساز فعالیت میکروب‌ها باشد.
پس این باور اشتباه است که خوردن دمنوش‌های گرم یا نوشیدنی‌هایی مانند عسل و آبلیمو باعث بهتر شدن علائم سرماخوردگی در همه افراد با هر مزاجی می‌شود. در مورد سرد مزاجان بایستی از خوردن سردی‌جات پرهیز کنند و مصرف آب، ماست، دوغ، لبنیات، سالادجات، ترشی‌جات و سایر خوراکی‌های با مزاج سرد را به خصوص در فصول سرد به حداقل برسانند.
چرا که خوردن این مواد در افراد با مزاج سرد باعث می‌شود احتمال به سرماخوردگی در این افراد بالاتر برود.
هشدار طب سنتی درباره داروهای شیمیایی و خانم‌های باردار
در طب رایج آنتی‌بیوتیک‌ها و ضد آلرژی‌ها تجویز می‌شوند که به سرعت جلوی ترشحات را می‌گیرند و این ترشحات از بدن دفع نشده و درون بدن تجمع پیدا می‌کنند، خشک می‌شوند و عاملی برای ایجاد آلرژی می‌شوند. بهتر است بگذاریم بدن کار خودش را بکند و ما طبق توصیه‌های طب سنتی به بدن کمک کنیم تا مراحل را پیش ببرد.
دردهای عضلانی بدن که به همراه سرماخوردگی و به خصوص آنفولانزا عارض می‌شوند، به وسیله روغن مالی و بادکش بسیار تسکین می‌یابند.
خانم‌های باردار در مصرف دم‌کرده‌ها باید دقت کنند؛ دم کرده آویشن و پونه (ممکن است باعث لک بینی و حتی سقط بشود) ممنوع است، ولی دم‌کرده نعناع و بابونه در حد کم مجاز است. بخور دادن همه این موارد مجاز است. سایر تدابیر مخصوصاً غذایی ذکر شده برای خانم باردار مجاز است.
توصیه‌های طب سنتی برای پیشگیری و کاهش علایم بیماری بنابراین مهم‌ترین اصل در درمان سرماخوردگی، آنفلانزا، آلرژی و سایر بیماری‌های ویروسی به خصوص در فصول سرد، اصلاح مزاج و سبک زندگی متناسب با مزاج است. حتماً اگر کسی ضعف دارد باید قوای بدنی خود را تقویت کند، به عنوان مثال با خوردن خوراکی‌های مقوی مثل حریره و شیره بادام، آب و رب سیب و به، کدو حلوایی پرورده (تخم‌های کدو حلوایی را جدا کرده، ولی پوست آن را جدا نکنید سپس کدو حلوایی را همراه پودر بادام، دارچین و شکر بخارپز کرده و میل کنید. به صورت میان وعده (مثلاً ساعت ۱۰ صبح و ۴ عصر) یا در موارد ضعف می‌تواند مصرف شود)، زردک پخته شده، نخوداب، آب عسل با آبلیمو یا بدون آبلیمو (ماء العسل: یک واحد عسل به اضافه دو تا شش واحد آب، بجوشانند تا یک سوم آن کم شود و کف‌گیری شود.
اگر در آخر، کمی زعفران یا زنجبیل یا نعنا یا هل یا دارچین داخل کیسه پارچه‌ای ریخته داخل محلول اواخر جوش آن بیندازند که در این صورت مزاج آن گرم‌تر خواهد شد، روزی تا دو لیوان به صورت جرعه جرعه مخصوصاً در موارد ضعف، صبح ناشتا یا گاهی بعد از غذا نوشیده شود). اگر کم‌خونی دارد باید اصلاح شود. اگر خیلی لاغر و ضعیف و نحیف است بایستی از غذاهای مقوی مولد خون استفاده کند مانند آبگوشت، هلیم، کباب چنجه، کباب دل مرغ، شیربرنج خوب پخته شده که با مربای سیب، به یا مربای انگور خورده شود، آب سیب به همراه یک قاشق شیره انگور. شرط پیشگیری از بیماری و درمان در فردی که ضعف بدنی دارد، رفع ضعف بدنی است.
نشانه ضعف بدنی کم آوردن در انجام کارهای روزمره است و نیاز به دراز کشیدن و خوابیدن دارد و نمی‌تواند کارها را به اتمام برساند، مخصوصاً در افرادی که فشار پایینی دارند. اگر خروجی‌های بدن مشکل داره و فرد دچار یبوست است نیز باید برطرف شود. یبوست با تجمع مواد زائد در بدن، زمینه عفونت‌های ویروسی و ... از جمله سرماخوردگی را فراهم می‌کند. اگر فردی استرس‌های سنگین دارد یا خواب خوبی ندارد، حتماً بایستی اصلاح شود چرا که تمامی این عوامل می‌تواند سیستم‌ایمنی بدن را ضعیف می‌کند و شخص مستعد بیماری‌های سرماخوردگی و آنفولانزا می‌شود. ورزش ملایم در فصل پاییز حدود ظهر یا بعد از ظهر (که هوا متعادل‌تر است و سرمای زیاد را ندارد) نیز برای تقویت سیستم‌ایمنی توصیه می‌شود.
هنگام بروز سرماخوردگی معمولاً در چند روز اول علائم حرارت غالب است؛ شامل سرخی سر و رو و چشم و آبریزش و سوزش ته حلق و حتی گرفتگی صدا، گلودرد همراه با سوزش، تب و ... که همگی علائم افزایش حرارت هستند. افراد، چون معمولاً با این علائم آشنایی ندارند شروع می‌کنند به درمان گیاهی و مثلاً آب‌نمک غرغره کردن. نمک مزاج گرم دارد و رسیدن آن به گلویی که سوزش دارد و ملتهب و سرخ است باعث بدتر شدن علائم می‌شود. دمنوش‌های آویشن، نعناع، بابونه و همچنین خوردن سیر و پیاز (که برخی برای درمان سرماخوردگی به همه توصیه می‌کنند) که مزاج‌های گرم دارند، به خصوص برای روزهای اول به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. وقتی شخص علایم حرارت را نشان می‌دهد، نباید از گرمی‌جات چه به صورت گیاهان داروئی و چه در غذاها استفاده کند. سرخ کردنی‌ها و فلفل و ادویه باید محدود شوند. استراحت کافی در روزهای اول بسیار مهم است (حتی اگر نخوابد بایستی دراز بکشد و فعالیت بدنی را کم کند). قوای بدنی در این روزها نباید صرف کارهای بدنی و فکری شود، بلکه باید صرف مبارزه با ویروس و عامل به وجود آورنده بیماری شود.
البته لازم به ذکر است که استراحت باعث کاهش دمای بدن و حرارت نیز می‌شود. در چند روز اول باید خنکی‌جات نیز مصرف شوند مانند مصرف مایعات (آبلیمو به شرطی که سرفه نداشته باشد و اگر ترشی آن اذیت کند با عسل مخلوط کند یا مصرف آب عسل (ماء‌العسل) به همراه کمی آبلیموی تازه)، لیمو شیرین، پرتقال، آب سیب، گیاهان خنک مانند گل پنیرک یا بنفشه (۲ قاشق غذاخوری از این گیاهان درون آب سرد و بعد از ۲۰ دقیقه صاف کنند جرعه جرعه میل کنند تا التهاب را کاهش دهد و گلودرد بهتر می‌شود. همچنین غرغره کردن آن‌ها نیز توصیه می‌شود)، بخور سرد نیز مفید است. بخور سرد یعنی بخور آب یا بخور گیاهان سرد مانند بخور جوشانده تخم گشنیز و مصرف گیاهان با مزاج سرد چه در سوپ و آش یا به صورت آبگیری و غرغره کردن یا حتی بخور (خرفه، کاهو، خیار، کدو سبز و اسفناج).
ماساژ این مواد نیز مفید خواهد بود مانند چکاندن روغن بفشه در بینی و مالیدن آن به سر و صورت که خواب آن‌ها را نیز افزایش خواهد داد و تب را نیز کاهش می‌دهد. در صورت التهاب گوش و گلو در آن نواحی نیز می‌توان از ماساژ روغن‌های با مزاج سرد بهره جست. عرقی‌جات سرد هم در روزهای اول که علائم حرارت غالب است کمک کننده است؛ عرق بید (پاشویه و بدن شویه که تب را پایین می‌آورد و هم خوردن آن)، عرق کاسنی، اسفناج، کاهو، پنیرک، بارهنگ. عناب و سپستان نیز به صورت دم کرده در چند روز اول مناسب است. ماءالشعیر طبی (آب‌جو جوشانده و پخته شده، یک واحد جو با ۱۴ الی ۲۰ واحد آب به صورت ملایم جوشانده شود تا قبل از ترکیدن جو که حالت لعاب‌دار پیدا نکند، سپس مایع صاف شود و مصرف شود) نیز در دو سه روز اول برای التیام التهاب حلق و دهان و رفع عطش علائم حرارت می‌تواند بسیار مفید باشد.
معمولاً از روز سوم و چهارم به بعد، تب و عطسه کم می‌شود و ترشحات غلیظ و سفت می‌شوند. در واقع علائم سردی بیشتر بروز می‌کند و غالب است. در این دوره مصرف گرمی‌جات بیشتر توصیه می‌شود مانند بابونه، مرزنجوش، ناخنک و گاهی رازیانه، که بهتر است به صورت جداگانه مصرف شوند تا در صورتی که یک گیاه به فرد نساخت، آن گیاه قابل شناسایی و حذف باشد. اگر مشکلی با مصرف گیاهان وجود نداشته باشد (حساسیت) می‌توان از یکی یا چند تا از آن‌ها به صورت ترکیب استفاده کرد.
یک قاشق غذاخوری از هر گیاه (دوز مصرفی رازیانه نصف بقیه گیاهان است) در دو لیوان ریخته شود، جوشانده و همزمان بخور داده شود (دهان (دم و بازدم از راه دهان تا حلق و فضای داخل دهان پاکسازی شوند)، بینی (دم و بازدم از راه بینی تا سینوس‌ها و نازوفارنکس پاکسازی شوند) و گوش که خاصیت ضدالتهابی و ضد میکروبی هم دارد). پس از ده دقیقه بخور دادن، زیر آن خاموش شده، درب آن گذاشته شده تا هم دم بکشد هم ولرم شود، سپس صاف شده با کمی نبات یا عسل شیرین شده و میل شود. تقویت در این دوره مفید است. مقداری پیاده روی در این دوره دوم توصیه می‌شود، چرا که سردی بدن را کم می‌کند و حرارت مفیدی را به بدن می‌دهد و بدن را تقویت هم می‌کند. خوردنی‌هایی مانند آب عسل، نعناع، پونه و سایر دمنوش‌های گرم، همین طور مصرف آب نمک به صورت غرغره، ختمی، بوئیدن گلاب و دهان‌شویه و بدن‌شویه با گلاب نیز مفید است. خوردن فالوده سیب نیز توصیه می‌شود.
مراقبت‌های سیستم تنفسی مواد لعاب‌دار مانند تخم شربتی، تخم بالنگو، تخم بارهنگ، به دانه، قدومه (مزاج گرم)، تخم مرو، تخم کتان (رو به سردی)، فرنی‌ها و نشاسته، گل پنیرک و بفشه در آب سرد، گل ختمی در آب جوش که رفته رفته ولرم شود، برای رفع خشکی، گرفتگی و التهاب گلو و همین طور سرفه‌های خشک و گرفتگی صدا استفاده می‌شود. برای سرفه خلط‌دار، ترکیبات نعناع و آویشن و بابونه می‌تواند کمک کننده باشد. داروهایی در بازار موجودند مانند شربت‌هایی که با ترکیبات رازیانه، آویشن و بابونه ساخته شده‌اند. البته دانستن این که این شربت‌ها برای چه کسانی و در چه مرحله‌ای از بیماری کاربرد دارد بسیار مهم است. برای افراد با مزاج سرد با سرفه‌های زیاد و خلط‌دار، مصرف این شربت‌ها مفید است. ولی در افراد با مزاج گرم و در چند روز اول بیماری مصرف این داروها مجاز نیست و علائم بیماری را بدتر می‌کند. این تفاوت درمان بیماری با طب گیاهی و طب سنتی است که حتماً باید مزاج فرد در نظر گرفته شود. ترشی و سرکه برای سیستم تنفسی تمامی افراد و تمامی مزاج‌ها (برای گرم مزاجان باعث انقباض مجاری تنفسی و بدتر شدن علائم سرماخوردگی می‌شود و سرد مزاجان که همیشه باید پرهیز کنند) مضر است و باید پرهیز شود.
مراقبت از دستگاه گوارش گاهی دستگاه گوارش نیز طی سرماخوردگی درگیر می‌شود که این افراد علائمی از قبیل اسهال را نیز نشان می‌دهند؛ در این موارد می‌توانند از دمنوش نعناع یا عرق زنیان استفاده کنند و یا افراد با مزاج گرم می‌توانند از آب انار به همراه پیه یا آب عدس پخته بهره ببرند. برنجک (برنج بو داده)، گندمک (گندم بو داده) و ذرت بو داده نیز می‌توانند علائم اسهال را بهتر کند. در صورت داشتن یبوست مصرف ملین‌هایی مانند روغن بادام خوراکی، روغن زیتون، انجیر (تازه یا خشک که نوع خشک بهتر است با آب یا گلاب خیس بخورد) مفید است. خوردن سکنجبین مخصوصاً نوع ملس یا ترش آن، چون سرکه دارد در این ایام توصیه نمی‌شود. بعضی ویروس‌ها دردهای شکمی نیز ایجاد می‌کنند؛ برای درمان آن اگر به همراه یبوست باشد، روغن مالی شکم (با روغن بابونه یا بادام شیرین) در جهت عقربه‌های ساعت و اگر اسهال دارد، روغن مالی در خلاف جهت عقربه‌های ساعت توصیه می‌شود. بادکش شکم با نظارت پزشک (بادکش گرم بهتر است) برای بهتر کردن دردهای شکمی مفید است. عرق نعناع یا دم کرده آن و همین طور پونه، بابونه و زنیان نیز مخصوصاً در سردمزاجان برای رفع دل‌پیچه کمک کننده است. مصرف سماق به صورت پودر (مکیدن) یا دم کرده آن برای رفع حالت تهوع مفید است.
دود دادن عنبرنسارا (سرگین الاغ ماده) برای مواردی که خلط و ترشحات زیاد دارد در مزاج‌های سرد، کمک کننده است. در صورت گوش درد، بادکش گذاری پشت گوش‌ها و روغن مالی اطراف گوش با روغن بابونه یا گل سرخ کمک کننده است.
در صورت داشتن تنگی نفس به همراه سرفه، بادکش پشت قفسه سینه همراه با روغن مالی با روغن بابونه به بهبود علائم کمک می‌کند. در صورت داشتن گلودرد، با تجویز پزشک می‌توانند ناحیه گلو و اطراف گردن را بادکش گذاری کنند. اگر به همراه علائم سینوزیت است، بادکش گذاری نواحی سینوس‌ها، گونه و پیشانی در کنار سایر تدابیر مفید است.
منبع: زندگی آنلاین