تهران: مستندسازی حوصله می‌خواهد

به گزارش حلقه وصل، محسن اسلام زاده در ابتدای سخنانش در این کارگاه آموزشی، با بیان اینکه کارم را با عشق به شهید اصغرزاده شروع کردم و ایشان الگوی من در این کار بودند، گفت: 11 سال پیش اولین کارم را نزد آقای طالب زاده بردم و او گفت که شهید اصغر زاده هم کارش را پیش من آورد.

وی با تصریح به اینکه پایه یک فیلم خوب، تحقیقات خوب و زیبایی شناسی است و مستندساز باید در موضوع مورد نظر مجتهد شده باشد، افزود: ارزش کار مستند ساز فراتر از یک محقق است چرا که در جایی که محقق کم است، این مستندساز است که وارد می شود و واقعیت را نشان می دهد، به همین خاطر تحقیقات در کار مستند بسیار مهم است.

اسلام زاده ادامه داد: همواره سعی می کنم با گروههای کوچک کار کنم  و فایده کار کردن با گروه کوچک این است که چابک هستند.

این مستندساز با این پیشنهاد که روی یک خط جلو بروید، تصریح کرد: کارم را از سیستان و سال 83 و با دژبان شب شروع کردم و وقتی با سیدمحسن اصغر زاده شروع به تحقیق از سفر رهبر انقلاب کردیم، به یک جمله کلیدی رسیدیم و آن اینکه امنیت سیستان و بلوچستان باید توسط نیروهای امنیتی، نظامی، انتظامی، بسیج و مردم تامین شود و ما شاهد بودیم که مردم در این حلقه مورد غفلت قرار گرفته بودند.

برگزیده پنجمین جشنواره عمار، با اشاره به اینکه تم اصلی کار من جنبش های اسلامی و تحولات منطقه ای است، گفت: بهترین پیش نیاز برای کسی که می خواهد وارد موضوعات جهان اسلام شود، کار در حوزه موضوعات و سوژه های منطقه سیستان وبلوچستان و کردستان است.

اسلام زاده ادامه داد: یک مستندساز باید با فکر پیش برود و هر قدر روی موضوعی عمیق تر شود، بهتر می تواند روی آن موضوع را بیان کند.

کارگردان مستند «اهل سنت ایران» افزود: بین عوامل فیلم و شخصیت باید یک دیوار نامرئی وجود داشته باشد و یکی از بزرگترین رسالت‌های مستندساز این است که دوربین را در فضا هضم کند.

وی تصریح کرد: در هر موضوعی بعد از تحقیقات، مستند پرتره یا نیمه پرتره را پیشنهاد می کنم و هر مستندساز باید به قدری به لحاظ فنی پیشرفت کند که بتواند شخصیت خود را در میان انسان‌های مختلف تشخیص دهد و انتخاب کند.

اسلام زاده درباره اتفاقات پیش آمده در ساخت این مستند اظهار داشت: در این مستند شب‌هنگام، به مرز رفتیم تا بتوانیم تا طلوع خورشید را فیلمبرداری کنیم، اما وقتی بیدار شدیم با هوای مه آلود و برف سنگینی مواجه شدیم که بعدها متوجه شدم که این برف سنگین موقعیت بسیار خوبی  برای گرفتن پلان های منحصر به فرد بوده است.

وی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه اگر انتخاب درست شخصیت وجود داشته باشد، فیلمها بسیار جذاب می شوند، بیان کرد: مستندساز هوشمند اهل پیش بینی است، کسی را که پتانسیل دارد شناسایی می کند و می داند که آن شخص منطبق بر موضوعش است که شهید اصغرزاده چنین عمل می کرد.

این مستندساز خاطرنشان کرد: یکی از اصولی که مستندسازان فراموش می کنند مستندنگاری است و تمام عوامل باید در خدمت مستندنگاری باشند.

اسلام زاده در ادامه از مستندهای «سکوت طولانی»، «کاغذهای بی جواب»، «نفس های ماندگار»، «فیلمی ناتمام برای دخترم سمیه» و «A157» به عنوان مستندهای بسیار موفق نام برد.

وی درباره مستند «شیخ صباح» گفت: این مستند را با این ایده که امکان ندارد اهل سنت ضد داعش نباشند شروع کردم اما وقتی به عراق رفتم و خواستم که چنین کسانی از اهل سنت را به من معرفی کنند با جواب سربالا مواجه می شدم تا اینکه بعد از پرس و جوهای فراوان، شخصی از سران طوایف عرب بنام شیخ صباح الشمری به من معرفی شد که علیه داعش سلاح در دست گرفته و می جنگید.

اسلام زاده ادامه داد: برای ساخت این مستند دوربین را همراه شیخ صباح کردیم و در کل فیلم مصاحبه ای نداشتیم و تنها از کارهای افراد فیلمبرداری می کردیم و هنگامی که می خواستیم فیلم را مونتاژ کنیم متوجه شدیم که چالشی در زندگی این شخص وجود ندارد که آقای سیدسلیم غفوری دراین باره به من گفتند که نتوانسته‌ام به شخصیت نزدیک شوم.

وی در همین باره افزود: این کار و فعالیتهای دیگری که در عرصه مستند داشتم به من ثابت کرد که باید مسائل مختلف را در این عرصه تجربه کنیم تا یاد بگیریم که چگونه فیلم بسازیم.

این مستندساز جبهه فرهنگی انقلاب با بیان اینکه برای ساخت مستند باید خیلی با حوصله بود و برای کار زمان گذاشت، افزود: ساخت مستند «تنها میان طالبان» حدود یک سال زمان برد، تا برای صداگذاری آماده شود و همین طور در مستند مشتی اسماعیل هم که موفق به دریافت جایزه های مختلف داخلی و خارجی شده است، کارگردان اثر چهار فصل سال را با سوژه همراهی کرده بود.

وی در پاسخ به سوال یکی از حاضران مبنی بر اینکه چرا کیفیت مستندهای خارجی بالاتر از مستندهای ایرانی است، گفت: به نظر من به سمت بومی شدن پیش می رود و در چند سال اخیر پیشرفتها خوبی داشته ایم اما آنچه در مستندهای خارجی وجود داد این است که دوربین در زندگی شخص حذف می شود  طول پلانها مناسب است و دکورپاژ خوبی دارند.

اسلام زاده در پاسخ به سوال دیگری بیان کرد: یک تدوین گر خوب باید مثل یک ویراستار خوب باشد و بعضی سکانسها را براحتی کنار بگذارد و تعجب می کنم که برخی در مستندسازی از 70 دقیقه شروع می کنند در حالی که بهتر است از زیر 30 دقیقه شروع کنیم.

این مستندساز تصریح کرد: برای اینکه اثر ما فیلم خوبی باشد، باید همه عوامل فیلم تمام توان خود را به میان آورند، همان طور که در فیلم زیبای «ننو» این اتفاق افتاده است و طبق گفته یک کارگردان همه عوامل در این فیلم خودزنی کردند تا فیلم خوبی از کار درآبد.

کارگردان مستند «تنها میان طالبان» ادامه داد: من معتقدم وقتی که نمی دانیم چگونه عمل کنیم باید به آیات قرآن، روایات اهل بیت و سخنان مقام معظم رهبری مراجعه کرده و ضمنا با کارشناسان هم باید مشورت کنیم.

وی افزود: در بیشتر موارد، سعی کردم فیلم مثبت بسازم و حقیقت را نشان دهم تا الگوسازی مناسب انجام شود.

اسلام زاده درباره سوژه های مغفول مانده بیان کرد: در مستندسازی باید به دنبال نشان دادن ارزش هایی مانند تقریب اهل سنت و تشیع باشیم که به عنوان مثال می توان به شخص سنی مذهبی اشاره کنیم که برای نجات فرد شیعه ای جان خویش را از دست داد.

وی در همین باره ادامه داد: بومی سازی در عرصه فیلمسازی بسیار مهم است و فیلمساز اگر متکی به ارزشها و ظرفیتهای داخلی باشد می تواند در جشنواره های بین المللی هم موفق باشد.

این فیلمساز با بیان اینکه نباید «تجهیزات زده » شویم گفت: امکانات و تجهیزات چندان مهم نیست و می توان با موبایل و هندی کم هم فیلم ساخت و همه را میخکوب کرد، همان طور که یک مستند دو دقیقه ای درباره سوریه توانست در 35 جشنواره جایزه کسب کند.

وی در پایان سخنانش تصریح کرد: تحقیقات خوب تا حد اجتهاد، انتخاب داستان مناسب و منطبق با هدف، انتخاب شخصیت مناسبی که پتانسیل قصه گویی داشته باشد، روایت قصه در زمان حال درباره شخصیت، غرق نشدن در گذشته و همراهی زیاد با شخصیت از جمله ویژگی های یک مستند خوب است.