یکی از تقصیراتی که ما حوزویان بر گردن داریم این است که در تبیین فقه اشتغال کوتاهی کردهایم. فقه تنها فقه صلاة و صیام نیست، این هم فقه است و به عبارتی فقه اصلی این است و فقه اکبر همین فقه انسان کلان و فقه جامعه است.
در حال حاضر هنوز جامعه آمادگی امامت ولیعصر را ندارد؛ زیرا برخی میگویند که مقام معظم رهبری نباید در حوزه علمیه دخالت کند! اختیارات حوزه در دست اوست و ایشان باید دخالت کند. حوزه باید دولتی باشد.
آیت الله اراکی گفت: مورد سوم از موارد حرمت بیان اظهاری، تکلّم به چیزی است که مورد آزار و اذیت اتباع سایر ادیان و مذاهب میشود و آنها را علیه مسلمین یا شیعیان، وادار به عکسالعمل میکند.
از آیات استفاده میشود که تبعیت از رهبران ظالم، خود ظلم است و نتیجه این است که باید در رهبر و کسی که ولایت را بر عهده میگیرد عدل باشد؛ آن هم ملکه عدلی که او را از ظلم ولو احیانی باز میدارد.
انسان تا عادل نباشد، نمیتواند حکم به عدل کند؛ فعل او وقتی فعل عدل است که خود او عادل باشد.لازمه کسی که ملکه عدل ندارد، یعنی آن قوه راسخهای که او را از ظلم باز دارد و به عدل وادار کند را ندارد، تخلف از عدل است.
آن عدالتی که در ولایت امر بیان میکنیم به معنای استقامتی است که این استقامت در حدی باشد که صاحب این عدالت را هم از ارتکاب مکروهات شدیده، هم از ترک مطلق مستحبات مؤکده و هم از ارتکاب خلاف مروت باز دارد.
اسلام یک نگاه دیگری به حاکم دارد و غیر از نگاههایی است که مکتبهای لیبرالیستی و دیگران به حاکم دارند؛ آنها حاکم را فقط برقرارکننده نظم و عدل میدانند، در حالی که اسلام علاوه بر اینها حاکم را مسئول هدایت مردم میداند.
در مسأله ولایت، تصرفات وجود دارد؛ یعنی تنها قول نیست؛ شخص ولی امر در اموال عمومی تصرف و در اموال و انفس تصرف میکند، تصرفات هم جزء عمل است، مسأله ولایت امر تنها قول نیست.
یکی از تفاوتهای اصلی تمدن اسلامی با تمدن غربی این است که تمدن اسلامی مبتنی بر حیات ذکر است، اما تمدن غربی مبتنی بر حیات نسیان و غفلت است و یکی از مهمترین عناصر آن غفلت از یوم القیامة و موت و ذکر حیات آخرت است.
در حقیقت، اساس تفرقه در جامعه اسلامی را خود معاویه پایهگذاری کرد و تفرقه از آن روز به بعد ادامه دارد. لذا منافع دنیوی همیشه موقت است و به یکجایی که رسیدند وقتی منفعتی به دست میآورند خود آنها باهم درگیر میشوند.
آیت الله اراکی در جلسه دهم درس خارج فقه فرهنگ گفت:در شرع اسلام حقیقتی که برهان و دلیل حقیقت بودن آن را اثبات کرده و مردم به آن نیازمندند حق بیان دارد، یعنی باید بیان شود و نباید پنهان گردد.
استاد خارج فقه حوزه علمیه گفت: امام(ره) در یک فرمایشی فرمود: حسنه دنیا به معنای اقامه حکومت است. این چیز عجیبی است و لطایف بسیار ظریف امام است. یکی از مصادیق آن همین است؛ یعنی اقامه حکومت به معنای اقامه جامعه اسلامی و جامعه مُسلِم به خدای متعال.
آیت الله اراکی گفت: آزادی خارج از محدوده حق و عدل نهتنها از هیچگونه ارزش و تقدسی برخوردار نیست، بلکه نامقدس و شوم و منشأ بسیاری از جنایتها و جرائم هولناک و بنیاد برانداز است.
ایمان دو مرحله دارد؛ یکی ایمان با تصدیق قلبی اما بدون عمل و اطاعت یعنی تصدیق هست اما تسلیم نیست؛ به این معنا که در درون علم دارند به اینکه حق با خدا و رسول است و صدقِ خدا و صدق رسول برای آنها با دلیل و برهان محرز است و میدانند رسول راست میگوید اما با او مخالفت میکنند.
بحث فقه نظام سیاسی از مظلومترین رشتههای معرفتی دین و از مظلومترین رشتههای معرفتی معارف شیعی ماست، مثل خود امامت ائمه اطهار علهم السلام و عین خود ذات ائمه اطهار علیهم السلام که مظلومترین پدیدههای تاریخ هستند.
با توجه به وجوب تعیین حاکمی که اداره امور را به دست بگیرد و نظم عادلانه را در جامعه بر پا کند؛ وقتی شرط فقیه میسر نیست اصل وجوب که منتفی نمیشود اما این شرط به لحاظ معذوریت و به لحاظ اینکه مقدور نیست مانند سایر واجبات است ولی بقیه شروط را باید رعایت کنیم و به سراغ کسی میرویم که سایر شرایط را داشته باشد.
آیت الله اراکی گفت: مسئولیت اجتماعی و فردی یعنی مسئولیت اطاعت فرامین الهی زیرساخت اصلی نظام فرهنگی جامعه و شکلدهنده هویت اصیل فرهنگی و جمعی جامعهٔ بشر است.
با فقدان فقیه کاملِ مطلقِ جامعالشرایط؛ عقل حکم به ضرورت وجود یک حاکم عادل میکند. جامعه بدون حاکم نمیتواند باشد، حالا اگر دسترسی به فقیه جامعالشرایط نبود؛ در صورت عدم دسترسی به منصوب از سوی خدای متعال تعیین کسی که بتواند بین مردم حکم کند و حکم او نافذ هم باشد از باب حکم ثانوی ضروری است.
مدرس خارج فقه حوزه علمیه در درس ولایتفقیه خود گفت: احاطه بر تمام روایات و اجتهاد در تمام روایات، در صحتِ استنباط در فهم احکام ائمه اطهار در همان بخش که اجتهاد متجزی در آن بخش مجتهد است دخیل است.
مدرس حوزه علمیه قم در درس ولایت فقیه و نظامسازی خود به ادامه بحث دلایل ولایت مجتهد متجزی بر اساس روایات پرداخت.