هنگ کنگ؛ نقطه چالش جدید ترامپ با پکن

به گزارش حلقه وصل، ده هفته از تظاهرات هنگ‌کنگی‌ها که در ماه مارس آغاز شد، می‌گذرد و حالا گرمای اعترضات به نقطه جوش رسیده است. صدها تن از معترضان سیاه‌پوش هنگ کنگی که از روز جمعه وارد سالن اصلی پروازهای ورودی فرودگاه هنگ کنگ شده بودند، در آن جا ماندند و باعث اختلال در پروازها شدند.

تلاش پلیس برای خارج کردن تحصن‌کنندگان نیز به درگیری شدید و خشونت آمیز با آن‌ها انجامید. در پی این رویداد، دونالد ترامپ در جدیدترین اظهار نظر درباره هنگ‌کنگ، در پیامی در توئیتر خود نوشت: «دستگاه‌های اطلاعاتی به ما خبر داده‌اند که دولت چین نفرات ارتش را به سوی مرز با هنگ‌کنگ فرستاده است. همه باید امنیت داشته باشند و خونسردی خودشان را حفظ کنند!» پس از آن، وزارت امور خارجه چین در بیانیه‌ای بیان کرد، مسئله هنگ کنگ منحصراً در حوزه امور داخلی چین قرار دارد. این وزارتخانه در بیانیه خود از آمریکا خواست دست از «فضولی کردن در امور هنگ کنگ» بردارد.

در تصاویری که کمتر از یک هفته پیش منتشر شده، گروهی اندک از معترضان حضور داشتند که دست به «خشونت» زدند؛ گروهی که کوکتل مولوتف همراه داشتند و آنانی که با سنگ شیشه‌های ساختمان مرکزی پلیس هنگ کنگ را شکستند.

اما خشونت از سوی همه چند هزار معترض نبود. دفتر امور هنگ کنگ و ماکائو در وزارت امور خارجه چین گفته است که معترضان هنگ کنگی «با تروریست‌ها تفاوتی ندارند». این اداره دیروز ضمن محکوم کردن «اقدامات مجرمانه مشابه تروریسم» در جریان تحصن معترضان در فرودگاه هنگ کنگ، تهدید کرد: «با عاملان این جنایت‌های بسیار خشن بر پایه قانون و با جدیت برخورد خواهد شد.» از آن‌جایی که «تروریست» خواندن معترضان هنگ‌کنگی از سوی دولت چین رایج نیست، این اظهارات می‌تواند در عین حال بیانگر گامی از سوی پکن برای دخالت احتمالی در این منطقه ویژه اداری یا فشار بر رهبران آن برای اقدامات شدیدتر باشد.

اظهارات اخیر ترامپ درباره استقرار ارتش در نزدیکی هنگ کنگ در حالی است که تلویزیون دولتی چین اقدام به پخش گزارش‌هایی درباره استقرار واحدهای نظامی چین در شهر مرزی «شنژن» Shenzhen کرده بود.

مقامات ارتش چین، استقرار واحدهای ارتش در شنژن را بخشی از تمرین‌های نظامی اعلام کرده بودند. بر اساس قانون، منطقه ویژه هنگ کنگ که طبق قراردادی میان پکن و لندن تا سال ۲۰۴۷ مستقل است، تنها نیروی پلیس دارد و از ارتش مستقل برخوردار نیست، اما در صورت نیاز به ارتش می‌تواند از پکن درخواست کمک کند. بر این اساس، چندی پیش، سخنگوی وزارت دفاع چین گفت که چین توانایی بازگرداندن آرامش به این سرزمین را دارد.

بسیاری از رسانه‌های مستقل و نیز کاربران شبکه‌های اجتماعی در هنگ‌کنگ، انتقال نیروهای پلیس به شنژن را «جنگ روانی» دولت چین علیه معترضان توصیف کرده‌اند. دولت‌شهر هنگ‌کنگ با سطوح جدیدی از خشونت مواجه است. حالا معترضان به جای «لایحه استرداد» که جرقه اعتراضات اخیر را زد، روی پروژه نفوذ دولت پکن در این منطقه ویژه اداری متمرکز شده اند.

گاردین در سرمقاله خود نوشت: خاطرات سرکوب خونین ۳۰ سال پیش معترضان دموکراسی‌خواه در میدان تیان‌آن‌من در حال ظهور است. کری لم، مدیر اجرایی این دولت‌شهر هشدار داد که هنگ‌کنگ در مسیر بدون بازگشت حرکت می‌کند. لفاظی پکن تهدیدآمیزتر شده است.

تهاجم برخی شرکت‌کنندگان نه تنها با سیاست سختگیرانه دولت بلکه تاکتیک‌های خشن پلیس از جمله شلیک گاز اشک‌آور به درون ایستگاه مترو و مستقیما به سمت معترضان تحریک شده است. حزب کمونیست چین تمایلی ندارد تا جشن‌های هفتادمین سال حضورش در قدرت مصادف با اول اکتبر متحمل آسیبی شود، اما اگر معترضان تا آن زمان تسلیم نشوند، ممکن است پکن به این نتیجه برسد که زودتر اقدام کردن بهتر از تاخیر است؟ معترضان نباید برای سرکوب خشونت‌بار بهانه‌ای دست پکن بدهند، اما رفتار گروهی اقلیت، واکنش تند و بیرحمانه را توجیه نمی‌کند. انگلیس و دیگر دولت‌ها باید هزینه‌های اقتصادی و سیاسی سرکوب خشونت‌بار معترضان را به چین یادآور شوند.

با توسعه سریع اقتصادی چین در چند دهه اخیر، هنگ کنگ نیز به یک مرکز مالی مهم جهانی تبدیل شد که روابط گسترده‌ای با غرب و به خصوص آمریکا دارد. در سال ۱۹۹۲، در آمریکا قانونی تصویب شد که بر اساس آن، آمریکا و هنگ کنگ روابط تجاری و اقتصادی ویژه‌ای برقرار کردند.

چنین ویژگی در مناسبات آمریکا و چین وجود ندارد. امروز که چین و آمریکا درگیر یک جنگ تجاری کم سابقه شده‌اند، بحران هنگ کنگ به فرصتی برای غرب به منظور مشروعیت‌زدایی از نظام سیاسی چین تبدیل شده است. به رغم توسعه شگفت‌انگیز اقتصادی، چین همواره از سوی برخی محافل غربی به استبداد و سرکوب سیاسی متهم شده است.

اتهامی که پس از ماجرای اعتراضات میدان «تیان آن من» در سال ۱۹۸۹ پر رنگ شد و با اعتراضات اخیر هنگ کنگ پررنگ‌تر شده است. این اتهام از این منظر مهم است که چین نه یک قدرت محلی بلکه یک ابرقدرت اقتصادی در جهان است و معمولا وقتی کشوری به ابرقدرت تبدیل می‌شود، الگویی از نحوه حکمرانی و توسعه مطرح می‌کند. البته چین، اصراری ندارد که خود را الگویی برای دیگر کشورها معرفی کند. با این حال، ناآرامی‌های هنگ کنگ ممکن است نشان دهد که توسعه اقتصادی بدون توسعه سیاسی، یک توسعه شکننده و آسیب‌پذیر است و کشور را در برابر مداخله بیگانگان ایمن نمی‌سازد.

نکته مهمی که باید درباره ناآرامی‌های هنگ‌کنگ در نظر داشت، حضور گسترده گروه‌ها و عناصر جدایی‌طلب در تظاهرات‌ها و تجمعات است که خواستار خارج شدن این منطقه از کنترل چین و بازگشت به دوران قیمومیت انگلیس هستند. پس از این که تصویری از اسیر کردن و ضرب و شتم یک خبرنگار چینی توسط معترضان در فرودگاه هنگ‌کنگ منتشر شد، وبگاه خبری «گلوبال تایمز» چین در سرمقاله‌ای با عنوان «هدف انقلاب رنگین، ویرانی آینده هنگ‌کنگ است»، نوشت: «دولت چین هرگز اجازه نخواهد داد اپوزیسیون افراطی و غرب، هنگ‌کنگ را به اردوگاه ضد چینی تبدیل کنند».