هموار شدن مسیر تهران-مدیترانه!

حلقه وصل: چهارماه پیش هواپیمای حامل مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در نزدیکی ترکیه از صفحات رادارها محو و ساعتی بعد به صورت ناگهانی و شبانه وارد عراق شد. تیم وزیر خارجه آمریکا دلیل این سفر ناگهانی را «نگرانی از تهدید ایران» عنوان کردند، اما برای بسیاری از کارشناسان مشخص بود که دلیل اصلی این سفر چیزی بیش از آن است که آمریکایی‌ها گفته‌اند. تحولات آن زمان عراق نشان می‌داد که چند هفته پیش از ورود پمپئو به عراق، دو اتفاق با یکدیگر در حال رخ دادن بود. از یک سو اتاق عملیات ارتش عراق با حضور مستشاران ایرانی، عملیات مهم و پیچیده‌ای را برای آزادسازی یک نقطه استراتژیک طرح‌ریزی می‌کردند و از سوی دیگر، مقامات ایران، عراق و سوریه، رایزنی‌هایی را برای ساخت مسیر ارتباطی که تهران، بغداد و دمشق را به دریای مدیترانه، کشورهای اروپایی و آفریقایی متصل می‌کند، شدت داده بودند. سه کشور برای اجرای این طرح اقتصادی- که استقبال چینی‌ها را نیز به همراه داشت- نیاز به پاکسازی مناطق مرزی مشترک سوریه و عراق داشتند. بر همین اساس نیروهای حشد الشعبی عراق به صورت رسمی عملیات پاکسازی مناطق مرزی میان عراق و سوریه را آغاز کردند. هدف این نیروها جز پاکسازی، استقرار در نوار مرزی میان دو کشور برای مقابله با هرگونه اقدام غیرمنتظره‌ از سوی تروریست‌ها بود. پنج‌روز بعد از آغاز این عملیات، در 17 اردیبهشت وزیر خارجه آمریکا به بغداد آمد تا بتواند در دیدار با مقامات عراقی از جمله «برهم صالح» رئیس‌جمهور و «عادل عبدالمهدی» راهی برای توقف این عملیات پیدا کند. تلاش‌های پمپئو در عراق اما به جایی نرسید و نیروهای عراقی پاکسازی منطقه «القائم» و نیروهای سوری پاکسازی منطقه «البوکمال» را آغاز کردند.

  یک گام تا بازگشایی گذرگاه

گذرگاه «البوکمال» در استان دیرالزور سوریه و گذرگاه «القائم» نیز در استان الانبار عراق قرار دارد. این دو گذرگاه که در امتداد هم هستند، سال‌ها قبل در کنترل گروهک‌های تروریست قرار داشته است. البوکمال از اولین مناطقی بود که سال ۲۰۱۲ توسط داعش اشغال شد. گذرگاه قائم نیز نقطه‌ای بود که تروریست‌ها در سال ۲۰۱۴ از طریق آن اشغال عراق را آغاز کردند. هر دوی این گذرگاه‌ها را ارتش و نیروهای مردمی عراق و سوریه در اکتبر و نوامبر ۲۰۱۷ از اشغال تروریست‌ها آزاد کردند تا زمینه برای بازگشایی گذرگاه‌های البوکمال و قائم فراهم شود. عملیات‌های دو کشور در سال جاری با هدف پاکسازی نهایی این مناطق راهبردی صورت گرفت تا پس از آن، زمینه برای مراودات تجاری بین سه کشور (ایران، عراق و روسیه) فراهم شود. امیدواری برای بازگشایی این گذرگاه راهبردی پس از ماه‌ها تلاش نیروهای مسلح عراق و سوریه، به مرزهای واقعیت نزدیک‌تر شده است.

 سید مهدی طالبی روزنامه نگار، در یادداشتی نوشت: روز سه‌شنبه (15 مرداد) بعد از نزدیک به 100 روز عملیات بی‌وقفه در مناطق بیابانی عراق و سوریه، فرماندهان نظامی دو کشور در دیدار با یکدیگر، در یک بازدید میدانی، مساله افتتاح گذرگاه «البوکمال- القائم» را بررسی کردند. مساله‌ای که ایجاد مسیر زمینی تهران- مدیترانه را گامی دیگر به واقعیت نزدیک‌تر می‌کند. علاوه‌بر تهران، این بازگشایی نقشی بزرگ در ارتقای جایگاه منطقه‌ای عراق نیز خواهد داشت. تبدیل شدن این کشور به حلقه میانی دسترسی ایران، روسیه و چین به دریایی مدیترانه و از آنجا به سمت بازارهای اروپایی و آفریقایی می‌تواند بار دیگر زیرساخت‌های نابود شده این کشور را احیا کند. این ارتقا البته تاثیرات خود را بر احیای جایگاه سیاسی این کشور نیز خواهد گذاشت.

  چرا آمریکا مخالف است؟

در سال‌های گذشته یکی از نقاط تمرکز آمریکا، مناطق مرزی میان سوریه و عراق بوده است. آمریکا بخشی از گروهک‌های تروریستی را در این مناطق مستقر کرد تا مانع هرگونه همکاری اقتصادی بین ایران، عراق و سوریه شود. پس از آغاز رایزنی‌های سه‌جانبه، آنها تلاش کردند مانع اجرای این طرح شوند ولی به نتایج دلخواه نرسیدند. آمریکایی‌ها چرا با پاکسازی این مناطق مخالفند؟ یکی از دلایل اصلی مخالفت آمریکا با فعالیت گذرگاه‌های البوکمال و قائم، شکل‌گیری محور تهران- بغداد - دمشق است.

با فعالیت این گذرگاه‌ها، بخش عظیمی از صادرات محصولات ایرانی از این مسیر قابل انتقال است و این برای آمریکا که کارزار فشار حداکثری علیه ایران را طراحی کرده، یک شکست است. البته این تنها تهران نیست که از ایجاد مسیر دسترسی زمینی تهران- مدیترانه سود می‌برد بلکه سوریه و عراق نیز که در سال‌های اخیر تروریسم بخش عمده زیرساخت‌های این کشورها را نابود کرده بود، می‌توانستند امیدوار به آغاز مرحله بازسازی شوند. یکی دیگر از دلایل این مخالفت مربوط به مسائل امنیتی است. آمریکا تلاش داشت با در اختیار گرفتن این گذرگاه‌ها، طرح‌های تجزیه‌طلبانه خود را در مناطق کردنشین عراق و سوریه پیگیری کند اما حالا با در اختیار گرفتن گذرگاه‌ها و بازگشایی این مناطق، رسما این پروژه نیز شکست خورده است. علاوه‌بر این، اکنون از طریق گذرگاه مرزی البوکمال امکان انتقال نیروهای مردمی عراق به داخل سوریه و تنگ‌تر شدن حلقه جنگ بر تروریست‌ها فراهم می‌شود.(فرهیختگان)