به گزارش حلقه وصل، این هفته در صحن علنی مجلس طرحی مطرح شد که از توجه قانون گذاران کشور به ضرروت تاسیس پترو پالایشگاه‌ها حکایت دارد
با موافقت نمایندگان مجلس شورای اسلامی کلیات طرح افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های گازی و نفتی کشور تصویب شد و نمایندگان مردم با کلیات طرح افزایش ظرفیت پالایشگاه میعانات گازی و نفت خام با استفاده از سرمایه گذاری مردمی موافقت کردند.
سخنگوی کمیسیون انرژی در توضیح این طرح گفت: احداث پالایشگاه پاسخ هوشمندانه ایران به تحریم‌های نفتی، رونق تولید، اشتغالزایی و موضوع ارزش افزوده نفت است.
سکینه الماسی با بیان اینکه از ۶۵۰ پالایشگاه موجود در دنیا تنها ۴۰ پالایشگاه بر مبنای نفت ایران طراحی شده که زمان تحریم نفتی خرید نفت از ایران را کاهش می‌دهد، افزود: بنابراین راهکار اصولی ضدتحریمی برای مقاوم سازی احداث پتروپالایشگاه به اندازه نفت خام و میعانات گازی و تبدیل آن به فرآورده‌ها و صادرات بیش از ۵۰ نوع محصول است که به علت تنوع برای مشتریان قابل تحریم نیست.
وی گفت: یک پتروپالایشگاه طی ۴ سال ساخته می‌شود و امیدواریم این طرح کمک کند پتروپالایشگاه‌ها با استفاده از سرمایه‌های مردمی به مدت یک سال با استفاده از تسهیلات و تنفس خوراک ساخته شوند. هزینه این خوراک نیز به صورت اقساط ۱۲ ساله با نرخ ۴ درصد و برگشت سرمایه است.
اما پترو پالایشگاه‌ها چیستند و چه نقشی در صنعت نفت ایفامی کنند؟ پتروپالایشگاه عبارت است از یکپارچگی بین مجتمع‌های پالایشی و پتروشیمی که با هدف تنوع در محصولات، کاهش قیمت تمام شده محصولات، بهینه‌سازی راندمان، افزایش سودآوری و بهینه‌سازی مصرف انرژی پایه‌ریزی شده است.
احمد صرامی عضو هیئت رئیسه اتحادیه صادرکنندگان فراورده‌های نفتی می‌گوید: احداث پتروپالایشگاه‌ها یکی از مهمترین راهکارهای جلوگیری از تاثیرپذیری شدید اقتصاد از نوسانات قیمت و دستیابی به حاشیه سود بسیار بالاتر و رونق اقتصادی است.
وی در توضیح بیشتر می‌افزاید: چند سالی است در دنیا برای تکمیل زنجیره نفت و گاز و ارزش‌آفرینی بیشتر، تعدادی از مجتمع‌های پتروشیمی را در مجاورت مجتمع‌های پالایشی ایجاد می‌کنند.
این فعال صنعت نفت معتقد است احداث پترو پالایشگاه‌ها می‌تواند سود حاصل از پالایش نفت را تا دو برابر افزایش دهد و این حاشیه سود فراوری نفت عامل مهمی است که توجه به پترو پالایشگاه‌ها را ضروری می‌سازد.
علاو بر حاشیه سود بیشتر، کاهش آلودگی هوا، کاهش هزینه‌های تأمین خوراک، مدیریت یکپارچه و هماهنگی میان واحدها از مزایای دیگر ایجاد واحدهای پتروپالایشگاهی است. از دیگر سو براساس اعلام شرکت توتال در سال ۲۰۲۰ رشد تقاضای جهانی برای محصولات پلیمری سه برابرتقاضا برای نفت خام خواهد بود. با در نظر گرفتن این موضوع، ایجاد یک سیستم ترکیبی از پالایش و پتروشیمی (پتروپالایشگاه) ضروری به نظر میرسد.
درهمین رابطه سعید ساویز کارشناس حوزه نفت و انرژی معتقد است تقاضا برای نفت خام در جهان رو به کاهش است و تا چند سال آینده نفت خام بازاری نخواهد داشت.
وی با بیان اینکه ممکن است نفت یک کالای استراتژیک باقی بماند، اما این به معنای مشتری داشتن این کالا در بازار جهانی نیست، می‌گوید: به عقیده من سرنوشت طلا در انتظار نفت نیز هست و همانطور که طلا کالایی استراتژیک باقی مانده است، اما عملاً نمی‌توان کشوری را با فروش طلا اداره کرد، درآینده همین اتفاق برای نفت خواهد افتاد و نمی‌توان کشوری را به صرف فروش نفت اداره کرد.
این کارشناس معتقد است: حالا که بازار نفت درحال خالی شدن از متقاضی است پس باید کاری کرد تا بتوان منابع نفتی را همچنان به بازار عرضه کرد و بهترین راه تولید زنجیره‌ای از محصولات با ارزش افزوده از نفت خام است.
ساویز در واکنش به برخی مخالفان که معتقدند برای ایران که ذخایر گازی زیادی در اختیار دارد ساخت پتروشیمی‌های خوراک مایع یا پترو پالایشگاه‌ها کاری بی نتیجه است و وقتی خوراک ارزانی مثل گاز در اختیار مجتمع‌های پتروشیمی ایران قرار دارد، رفتن به سمت تولید محصولات پلیمری از نفت خام منطقی به نظر نمی‌رسد، می‌گوید: هر چند احداث پتروشیمی بر مبنای خوراک گاز در مقطع کنونی مزایای اقتصادی مشخص تری دارد، اما مسئله اینجاست که نفت خام درحال ازدست دادن بازار کنونی است و اگر امروز فکری برای این مسئله نشود فردا نمی‌توان به فروش نفت امیدوار بود.
وی می‌افزاید: تلاش برای کاهش الودگی هوا، استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر و توسعه سوخت‌های غیر فسیلی باعث کاهش تقاضا برای نفت خام شده و درمقابل فراگیر شدن استفاده از محصولات پتروشیمی در کشورهای در حال توسعه و جوامع پر جمعیت تقاضا برای محصولات تولید شده در پترو پالایشگاه‌ها را به شدت افزایش داده است؛ بنابراین پترو پالایشگاه‌ها امکان حضور پر رنگ تری با توجه به محبوبیت محصولات پتروشیمی به تولید کنندگان در مقایسه با تنها پالایشگاه می‌دهد که باعث می‌شود تا علاوه بر کامل‌تر شدن چرخه‌های پایین دستی هیدروکربن و همچنین حفظ بیشتر انرژی و بالا رفتن راندمان، حضور پر سودتر و پر رنگ تری در بازار داشته باشند و به کلام ساده به صرفه‌تر تولید کنند.
از دیگر سو تاسیس پترو پالایشگاه‌ها و تنوع بخشی به محصولات و فرآورده‌های نفتی و پتروشیمیایی می‌تواند نقش مهمی در مقابله با تحریم‌های نفتی و مقاوم سازی صنعت نفت ایران ایفاکند.
سید حمید حسینی از فعالان صنعت نفت و صادرکننده فرآورده‌های نفتی می‌گوید: در شرایط فعلی که صادرات نفت ما تحریم شده و ما در فروش نفت و میعانات گازی با مشکل مواجه ایم، اما روزانه بیش از ۶۰۰ هزار بشکه فرآورده صادرمی کنیم. این مسئله نشان می‌دهد که تبدیل نفت خام به فرآورده و محصولات پترو شیمیایی و صادرات مویرگی آن‌ها می‌تواند به عنوان راهکاری برای مقابله با تحریم‌های نفتی به کار گرفته شود.
عضو اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی با بیان اینکه توسعه صنعت پالایش امروزه در دنیا مورد توجه قرارگرفته است ونمونه‌هایی از این رویکرد در کشورهای مختلف مانند ژاپن، روسیه، عربستان، مالزی وسنگاپور قابل مشاهده است می‌گوید: روسیه یکی از بزرگترین تولیدکنندگان گاز دنیاست، اما صنعت پتروشیمی خود را با رویکرد یکپارچه و مبتنی بر خوراک‌های مایع و گازی توسعه داده است واین مسئله از نقش پترو پالایشگاه‌ها در آینده صنعت نفت حمایت دارد.
وی با تاکید براینکه پترو پالایشگاه‌ها به دلیل احداث در حجم کم می‌تواند سرمایه بخش خصوصی را جذب این صنعت کند می‌گوید: با تاسیس پترو پالایشگاه‌ها تحول بزرگی در اقتصاد کشور ایجاد می‌شود؛ هم تحریم‌های نفتی بی‌اثر می‌شود و هم نقدینگی به حوزه تولید ارزش افزوده هدایت می‌شود.
حسینی در پاسخ به این موضوع که ممکن است در دوران تحریم، عدم تامین مالی وهمچنین وجود مشکلاتی در بخش تامین تجهیزات و فناوری راه اندازی این واحدها را با مکشل مواجه کند، می‌گوید: تجربه طرح و توسعه پروژه‌های پالایشگاهی نظیر پالایشگاه ستاره خلیج فارس و افزایش روبه رشد شرکت‌های دانش‌بنیان و همچنین صدور مهندسان ایرانی متخصص به بسیاری از پالایشگاه‌های پیشرفته دنیا دلایلی است که نشان می‌دهد در ساخت واحدهای جدید پالایشی مشکلی از لحاظ تأمین تجهیزات و راه‌اندازی وجود نخواهد داشت. تجربه‌های موفق خرید دانش فنی (لایسنس) از شرکت‌های چینی و ژاپنی و بعضاً شرکت‌های المانی نشان داده که این عامل هم مانعی سر راه خودکفایی و تأمین فناوری نیست. اما همانطورکه جدول زیر طرح‌های بر زمین مانده پالایشی سال‌های اخیر را نشان می‌دهد، بزرگترین مانع موجود، تأمین مالی پروژه‌های احداث واحدهای پالایشی است که همواره به‌عنوان عامل محدود کننده در پیشرفت پروژه‌های مشابه رفتار کرده‌است. برای این مشکل نیز دولت می‌تواند با فروش اوراق مشارکت و جذب سرمایه‌های سرگردان، منابع مالی مورد نیازبرای احداث پترو پالایشگاه‌ها را تامین کند.
این کارشناس حوزه نفت و انرژی یکی دیگر از راهکارها برای تامین منابع مالی موردنیاز برای احداث پترو پالایشگاه‌ها را تأمین مالی از طریق صندوق توسعه ملی می‌داند و می‌گوید: علاوه براین راهکارها دولت نیز می‌تواند بااعمال تخفیف در خوراک این مجتمع‌ها و همچنین حمایت‌های زیر ساختی، سرمایه گذاران را به احداث پترو پالایشگاه‌ها تشویق کند.
به عنوان مثال وزارت نفت می‌تواند به مدت یک سال نفت را به صورت امانی در اختیار پتروپالایشگاه تازه تأسیس قرار داده یا تخفیفی بیشتر از ۵ درصد که هم اکنون برروی نفت خام تحویلی به پالایشگاه‌های اعمال می‌شود، برای پترو پالایشگاه‌ها در نظر بگیرد می‌تواند راه حلی برای جذاب کردن طرح‌های پالایشی باهدف جذب سرمایه‌های مردمی باشد.
به این ترتیب به نظر میرسد احداث پترو پالایشگاه‌ها باوجود داشتن مخالفانی جدی به عنوان یک راهکار عملیاتی و قانونی با هدف مقاوم سازی اقتصاد نفت، در دستور کار قرارگیرد. اما ضروری است در احدث پترو پالایشگاه‌ها و توسعه صنعت پالایشی کشور، به تمامی ابعاد موضوع توجه شود.
برخی از این توصیه‌ها که در گزارش اخیر مرکز پژوهشهای مجلس برای توسعه پتروپالایشگاه‌ها بدان‌ها اشاره شده شامل، یکپارچه شدن مالکیت‌ها درساخت پتروپالایشگاه‌ها به منظور افزایش سودآوری، بالا بردن بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها، یکپارچه بودن نظام سیاستگذاری و تنظیم‌گری دو صنعت پالایش و پتروشیمی، تجدید ساختار نظام سهامداری مجتمع‌های پتروشیمی و پالایش فعال در کشور و ایجاد جذابیت لازم جهت سرمایه‌گذاری در بخش پتروپالایشگاه با تنظیم قیمت خوراک گاز و مایع است.