جزوه، برای ترویج مطالعه، نه مانع مطالعه

شاید بتوان گفت الگوی تولید جزوات در این دوره، مقالات و نوشتارهای انتقادی استاد حاج حیدر رحیم‏پور ازغدی بود که در راستای آگاهی و حساسیت ‏بخشی توده‏های دانشجویی و مردمی به صورت وسیع و در تیراژی بالاـ بین ده هزار تا یکصد هزار نسخه ـ در سراسر کشور و علی‏الخصوص مشهد، تهران و قم توزیع می‏شد كه در نوع خود تجربه جديدی بود و موفقيت‏هایی را به همراه داشت. بعدها جزوات «جبهه فرهنگی فرهنگی انقلاب اسلامی» وحید جلیلی (سردبیر وقت ماهنامه «سوره» و سردبیر کنونی ماهنامه «راه» و مدیر دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی) و «رسالت بسیج» استاد حسن رحیم‏پور ازغدی (سردبیر وقت فصلنامه «کتاب نقد» و عضو فعلی شورای عالی انقلاب فرهنگی) مهم‌ترین جزوات سال‌های شكل‏گيري جنبش عدالتخواه بود که به صورت گسترده در کشور توزیع شدند و استقبال گسترده‌ای از آنها صورت گرفت.

تازه و کم‌هزینه

موفقيت و استقبال از این شیوه جدید و كم هزينه، راه را برای گسترش این امر مهم هموار کرد و خود الگویی برای تشکل‌های مرتبط با جنبش و دیگر تشکل‌ها شد و هر کدام از تشکل‌ها، به فراخور نیاز مخاطبان خویش اقدام به تولید و توزیع جزوه می‏کردند. مانند مجمع مطالبه مردمی مشهد، مجمع حزب‌‏الله دانشجویان دانشگاه علم و صنعت، بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق(ع)، کانون قرآن و عترت دانشگاه سیستان و بلوچستان، تشکل دانشجویی آرمان دانشگاه صنعتی اصفهان و به ویژه دفتر مرکزی جنبش عدالتخواه دانشجویی در تهران، به تولید جزواتی در راستای تعمیق معرفت دینی و بینش سیاسی و فرهنگی دانشجویان اقدام کردند كه برخي از آنها جزوات ماندگار و پرمخاطبي شد.

گسترش تفکر عدالت

جزوات این موضوعات را در برداشتند: اندیشه‌های امام(ره) و رهبری و شهید بهشتی و شهید مطهری (با محوریت اسلام ناب، عدالت، تشکیلات اسلامی، رسالت دانشجویان)، مباحث اخلاقی، تاریخ معاصر، جریان‏شناسی سیاسی، جنبش نرم‏افزاری و گفتارهای اساتید و فعالان جبهه فکری و فرهنگی انقلاب اسلامی در زمینه‏های مختلف سیاسی و اجتماعی.

این جزوات به عنوان حداقل مباحث مطالعاتی در تشکل‏ها مورد توجه واقع می‏شد تا به گسترش تفکر انقلابی، آرمانخواهانه، عدالت‌خواهانه، انتقادی و متعهدانه در راستای انقلاب اسلامی و آرمان‌هایش کمک نمايد. این جزوات به خاطر کمی حجم، سهل‏المطالعه بودن، تقویت مبانی دینی حرکت‏های این تشکل‏ها، تعمیق بینش سیاسی و معرفتی و فرهنگی و طرح مباحث جدید ـ که متأسفانه کتاب یا منبعی در این زمینه‏ها موجود نبود یا نایاب بود ـ مورد استقبال فراوان قرار گرفت و تشکل‌های دیگر دانشجویی و مردمی و حتی دولتی خواستار تهیه آن شدند. دفتر مرکزی جنبش عدالتخواه، در یک سال، حدود 600 بسته (حاوی 10ـ20 جزوه) را برای فعالان و تشکل‏های مختلف کشور ارسال کرد.

اگرچه این جزوات را نمی‏توان صد درصد نماینده آرا و اندیشه‏ها و مبانی این تشکل به شمار آورد، اما به گسترش تفکر انقلابی، آرمانخواهانه و عدالتخواهی دانشجویان و جوانان کمک شایانی کرد. 

فقط برای رضای خدا

برخی از نکاتی که در تولید و توزیع جزوه مورد توجه قرار می‏گرفت و می‏تواند برای مجموعه‏های فرهنگی قابل استفاده باشد عبارتند از:

1. تأمین حداقلی برخی از نیازهای معرفتی، فرهنگی و سیاسی دانشجویان. اين امر عمدتاً فعالين فرهنگي را به كتاب‏هاي تخصصي و اساتيد آن موضوع و تخصص رهنمون مي‏شد و جلسات آموزشي در تعميق آن مباحث شكل مي‏گرفت.
2. این جزوات حاوی بخشی از تفکرات انقلاب اسلامی و برخی موارد تحلیل‏هایی از نیروهای متعهد این نهضت بود که در مجامع رسمی یا سیاست‏زده یا فضای رسانه‏ای جناحی، مغفول واقع می‏شد یا ضریب مناسب خودش را نمی‏یافت.
3. توجه متقاضیان به مطالعه جدی و تأمل روی آن و حتی تشکیل جلساتی برای تبیین، تحلیل و حتی نقد آن. تا مخاطبان هر چیزی را بدون تحلیل و تفکر نپذیرند و همواره راه برای تحلیل‏های دقیق‏تر و جامع‏تر باز باشد.
4. مخاطب خاص داشتن اين جزوات. هر کدام از این جزوات مخاطب خاص خود را داشته و دارد و انتظار هم نبوده و نیست که استقبال هم از آنها به یک اندازه باشد. بنابراين سعی بر این بوده كه براي هر فعال فرهنگي و دانشجويي، در زمينه مورد نياز و علاقه‏اش، جزوه‏ای با نگاه انقلابی و عدالتخواهانه در نظر گرفته شود و وي را با اساتيد و نگاه‏هاي جديد آن زمينه آشنا كند.
5. عدم اصرار و التزام بر درج نام این تشکل. بدین گونه که هر تشکل و مجموعه می‏توانست آن را به نام خود منتشر کند و از این بابت هیچ مشکلی نداشت و حتي بدان تشويش مي‏شد.

هم تولید، هم توزیع

همزمان با این کار، کتاب‏ها و نشریات خوبی که در زمینه فرهنگ و هنر انقلاب اسلامی تولید می‏شد نیز بین دانشجویان توزیع می‏شد و این سه (جزوه، نشریه و کتاب) همدیگر را تکمیل می‏کردند. تشکل‏های مرتبط با جنبش عدالتخواه و بسیج دانشجویی برخی دانشگاه‏ها، نقش بسزایی در معرفی و توزیع اینگونه محصولات داشتند.

نكته آخر اينكه تأكيد اصلي در مطالعه و تحقيق، كتاب‏محوري است نه جزوه‏محوري. جزوات هم نقشي جز آشنايي با آن زمينه‏ها و تأكيد مجدّد نداشته و ندارند. يكي از دغدغه‏هاي توليدكنندگان، آشتي فعالين فرهنگي و سياسي دانشجويي با كتاب و مطالعه بود که از طریق جزوه پیگیری می‏شد، نه اينكه جزوات خود مانعي بر مطالعه عميق و جامع آنها گردد. ضمناً با توجه به تولید کتاب‏های خوب و جذاب و متنوع در حوزه‏های مختلف، اگر جزوات به صورت موضوعي، منظم و شكيل عرضه شود، همچنان می‏تواند كارايي خودش را داشته باشد و چون گذشته با استقبال مواجه شود.