از غنی‌سازی صفر تا ۶۰ درصد

به گزارش حلقه وصل: «غنی سازی چیزی است که طبق مقررات بین‌المللی برای همه آزاد است و هیچ اشکالی ندارد؛ همه‌ کشورها اگر به اورانیوم نیاز داشته باشند - یا نیاز هم نداشته باشند - می‌توانند آن را تا سه، چهار درصد تولید کنند. معاهده‌ NPT هم وجود دارد که همه قبول کرده‌اند، ما هم قبول کردیم و از لحاظ مقررات جهانی هم هیچ اشکالی ندارد. اگر ما این فناوری را نداشته باشیم، معنایش این است که فردا که راکتور هسته‌ای بوشهر ساخته شد، ما برای سوختش باید برویم در خانه‌ این کشور و آن کشور را بزنیم و بگوییم به ما سوخت بدهید. اگر یک روز به هر دلیلی - به دلیل سیاسی، مسائل بین‌المللی و یا روابط دوجانبه - نخواستند به ما سوخت بدهند، یعنی این‌که ما دیگر نیروگاه نداریم؛ آنها این را می‌خواهند. آنها می‌خواهند شما بخاری را داشته باشید، نفت بخاری دست آنها باشد.» این بخشی از بیانات مقام معظم رهبری در اول تیر ۱۳۸۳ در جمع تعدادی از مسئولان جهاد دانشگاهی است.

حدود دو سال قبل از این فرمایشات، در ۲۰ بهمن ۱۳۸۱ محمد خاتمی رئیس‌جمهور وقت اعلام کرد که متخصصان ایرانی موفق به تهیه سوخت هسته‌ای شده‌اند و حدود چهار سال بعد در فروردین ۱۳۸۵ محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور پیشین از انجام غنی‌سازی ۳.۵ درصد خبر داد.

۲۰ فروردین ۱۳۸۵ دانشمندان ایرانی موفق به تولید چرخه کامل سوخت هسته‌ای در مقیاس آزمایشگاهی شدند و شورای عالی انقلاب فرهنگی هم این روز را «روز ملی فناوری هسته‌ای» نامگذاری کرد. 

پس از آن هم ایران اقدام به غنی‌سازی ۲۰ درصد کرد.

* غنی‌سازی ۲۰ درصد
انجام غنی‌سازی ۲۰ درصد در ایران به سال ۱۳۸۷ برمی‌گردد، زمانی که راکتور پنج مگاواتی تحقیقاتی تهران که مصرف صرفا تحقیقاتی و پزشکی دارد و اقدام به تولید ایزوتوپ‌های دارویی می‌کند، با اتمام سوخت مواجه شد. 

این راکتور در سال ۱۹۶۷ میلادی توسط آمریکا در مرکز تحقیقات اتمی تهران ساخته شد و بعد از پیروزی انقلاب به دلیل اینکه سوختش را در اختیار ایران قرار نمی‌دادند، ایران اقدام به تامین سوخت از آرژانتین کرد. این روند ادامه داشت تا اینکه در سال ۱۳۸۷ آرژانتین در پی مداخله آمریکا، از ارسال سوخت به ایران ممانعت کرد. این موضوع باعث شد که مسئولان ایرانی به فکر تأمین سوخت ۲۰ درصد راکتور تهران بیفتند. 

مذاکراتی هم که در این خصوص برگزار شد برای ارسال اورانیوم با غلظت پایین به خارج از کشور و تبدیل آن به اورانیوم ۲۰ درصد بی نتیجه ماند و در نهایت ۱۸ بهمن ۱۳۸۸ محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور وقت با اشاره به تعلل غرب برای در اختیار گذاشتن سوخت ۲۰ درصد به ایران، دستور تولید سوخت مذکور در داخل را  در بازدید از نمایشگاه دستاوردهای مرکز علوم و فنون لیزر صادر کرد و دو روز بعد در ۲۰ بهمن ۱۳۸۸ علی‌اکبر صالحی رئیس وقت سازمان انرژی اتمی اعلام کرد که به دستور احمدی‌نژاد، عملیات غنی‌سازی اورانیوم با خلوص کم به منظور دستیابی به اورانیوم با خلوص ۲۰ درصد در زنجیره جداگانه‌ای در تأسیسات غنی‌سازی نطنز زیر نظر بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آغاز شده است.

* دستاوردی به همت شهید شهریاری
حدود هفت ماه بعد ایران در شهریور ماه ۱۳۸۹ اعلام کرد موفق به تولید ۲۵ کیلوگرم اورانیوم ۲۰ درصد در نطنز شده است. ۲۶ بهمن ۱۳۹۰ هم ایران از ساخت میله سوخت هسته‌ای ۲۰ درصد غنی‌شده و بارگذاری آن در رآکتور تحقیقاتی ۵ مگاواتی تهران خبر داد.

دستاوردی که با تلاش شهید مجید شهریاری حاصل شد. او با اتصال دو آبشار ۱۶۴ سانتریفیوژی به یکدیگر (۳۲۸ سانتریفیوژ) و دستیابی به فرمول پیچیده تزریق اورانیوم ۵ درصد به اولین سانتریفیوژ، موفق به تولید اورانیوم با غنای ۲۰ درصد شد. وی همچنین با پی بردن به فرمول ساخت صفحات سوخت که برای تبدیل شدن اورانیوم ۲۰ درصد به سوخت، وجود این صفحات لازم و ضروری بود ایران را در تولید سوخت ۲۰ درصد خودکفا کرد. حدود سه ماه بعد این دانشمند هسته‌ای در ۸ آذرسال ۱۳۸۹ توسط تیم‌های تروریستی وابسته به رژیم صهیونیستی ترور شد.

علاوه بر نطنز ایران اقدام به غنی سازی اورانیوم ۲۰ درصد در فردو کرد و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم ۱۹ دی ۱۳۹۰ اعلام کرد که «ایران اورانیوم با غنای ۲۰ درصد را در تاسیسات فردو آغاز کرده است.

* آمریکایی‌ها می‌خواستند باج بگیرند
مقام معظم رهبری، فروردین ۱۳۹۲ در جمع زائران حرم رضوی به ماجرای توافق تهران اشاره کردند و فرمودند: «این غنى‌سازى ۲۰ درصد،‌ همان چیزى است که در سال ۱۳۸۹ آمریکایى‌ها و دیگران براى تولید آن شرط گذاشتند. ما می‌باید براى مرکز اتمى آزمایشگاهى تهران که مال رادیوداروهاست، اورانیوم غنى‌شده‌ ۲۰ درصد تهیه می‌کردیم؛ چون سوخت ۲۰ درصدمان تمام شده بود. آن‌ها براى این کار شرط گذاشتند و گفتند باید اورانیومى را که تولید کرده‌اید، خارج بفرستید؛ اما ما قبول نکردیم. آمریکایى‌ها دولت برزیل و دولت ترکیه را واسطه کردند که با ما صحبت کنند، میانه را بگیرند؛ چیزى مورد توافق به وجود بیاید.ما قبول کردیم. مسئولان ترکیه، مسئولان برزیل به اینجا آمدند و با رئیس جمهور ما نشستند بحث کردند، صحبت کردند و یک نوشته‌اى را امضا کردند. بعد که این توافقنامه امضا شد، آمریکایى‌ها زدند زیر قولشان! آن‌ها نمی‌خواستند این قرارداد امضا بشود؛ می‌خواستند امتیاز زیادى بگیرند، زورگویى کنند، باج بگیرند. به خاطر بدقولى‌ که آمریکایی‌ها کردند، دولت برزیل و دولت ترکیه پیش ما شرمنده شدند. ماجراى این ۲۰ درصد این است.»

* جوان‌های ما دست‌به‌کار شدند
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ۱۴ خرداد ۱۳۹۷ در مراسم بیست و نهمین سالگرد رحلت امام خمینی (ره) فرمودند: «آن ‌روزی که ما احتیاج داشتیم به اورانیوم غنی‌سازی‌شده‌ ۲۰ ‌درصد برای علاج بیماری‌ها؛ موجودی ۲۰ ‌درصد ما نزدیک تمام شدن بود و بایستی آن را تهیه می‌کردیم. از کجا تهیه کنیم؟ بایستی از کشورهای بیگانه -مثل آمریکا، مثل اروپا و امثال اینها- این را تهیه می‌کردیم که انواع و اقسام اشکالات را سر راه ما گذاشتند، انواع و اقسام شروط و موانع را سر راه ما گذاشتند؛ برای اینکه فهمیدند ما احتیاج داریم. وقتی یک ملت به یک چیزی احتیاج دارد، احتیاج حیاتی دارد، شرایط فروشنده را، تحمیلات فروشنده را ناچار قبول می‌کند؛ اینها از این فرصت خواستند استفاده کنند و پی‌درپی شرط و شروط برای ما گذاشتند؛ ماه‌ها، شاید بیش از یک‌سال گفتگوها و رفت‌و‌آمد‌ها و حرف زدن‌ها طول کشید؛ عقب‌نشینی نمی‌کردند، توقعات خودشان را تکرار می‌کردند. جمهوری اسلامی به جوان‌های خودش اعتماد کرد و این را از آنها خواست. جوان‌های ما دست‌به‌کار شدند و توانستند در مقابل چشم‌های متعجب آنها، اورانیوم غنی‌شده‌ ۲۰ درصد را خودشان در داخل تولید کنند و به وجود بیاورند؛ بدون اینکه الگویی از بیرون داشته باشند.»

* حد غنی‌سازی ایران
ایشان حدود دو سال بعد در ۱۴ اسفند ماه ۱۳۹۹ در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری اعلام کردند: ما برای کسب توانایی‌های هسته‌ای متناسب با نیازهای کشور مصمم هستیم و به همین علت، حد غنی‌سازی ایران ۲۰ درصد نخواهد بود و تا هرجا که لازم و نیاز کشور باشد اقدام خواهد کرد مثلاً برای پیشران هسته‌ای یا کارهای دیگر ممکن است غنی‌سازی را به ۶۰ درصد هم برسانیم.

مقام معظم رهبری همچنین پنجم آذر ۱۴۰۳ در جمع بسیجیان درباره غنی سازی ۲۰ درصد گفتند: چند سال پیش گفتم در این فرایند غنی سازی اورانیوم آن بخش مشکلش رسیدن به ۲۰ درصد است، از آنجا به بعدش آسان است، این بخش مشکل را در حالی‌که دشمن درحال کلک زدن ما بود، جوانان و اساتید بسیجی ما خودشان تولید کردند و بی نیاز از آنها شدیم.

پس از توافق ژنو،‌ ایران در راستای اجرای این توافق غنی‌سازی ۲۰ درصد را در دی‌ماه ۱۳۹۲ با جداسازی سیلندرهای خوراک‌های زنجیره و قطع خطوط ارتباطی در تاسیسات نطنز متوقف کرد.

قبل از برجام ایران اقدام به غنی‌سازی با خلوص ۲۰ درصد در فردو کرد که پس از برجام ایران غنی سازی ۲۰ متوقف شد. 

در پی اجرای قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران، سازمان انرژی اتمی اقدام به غنی سازی ۲۰ درصد در ۱۵ دی ماه ۱۳۹۹ در فردو کرد و بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی ۱۵ دی ماه اعلام کرد که ایران توانایی غنی سازی ۴۰ تا ۶۰ درصد را دارد.
بر همین اساس غنی سازی ۲۰ درصد روز دوشنبه ۱۵ دی‌ماه ۱۳۹۹ در تأسیسات غنی سازی شهید مسعود علیمحمدی (فردو) دوباره از سر گرفته شد. کمالوندی عنوان کرد: ما ۲۰ درصد را بعد از ۶ سال در فردو شروع کردیم. ۱۴ ماه پیش مجددا به خاطر عدم اجرای تعهدات کشورهای غربی فردو فعال شد و الان ۲۰ درصد را برداشت می‌کنیم. این ظرفیت در کشور ما در صنعت هسته‌ای وجود دارد که در سطوح بالا حتی ۴۰ تا ۶۰ درصد تولید کنیم، کما اینکه در مصوبه مجلس نیز هست که اگر مواردی نیاز به غنای بالای ۲۰ درصد باشد سازمان آن را محقق کند و سازمان انرژی اتمی در این خصوص بررسی‌های خود را انجام می‌دهد.

سخنگوی سازمان انرژی اتمی ۱۸ دی ۱۳۹۹ با بیان اینکه به راحتی قادر به غنی سازی بالای ۲۰ درصد از جمله ۹۰ درصد نیز هستیم، گفت: اگر امروز تصمیم بگیریم بالای ۲۰ درصد غنی سازی کنیم، به راحتی قابل انجام است و در حال بررسی موارد نیاز هستیم.

* غنی سازی ۶۰ درصد
و اما غنی سازی ۶۰ درصد؛

غنی سازی ۶۰ درصد برای نخستین بار در عمر صنعت هسته‌ای ایران رخ داد، آن هم در پی اقدام تروریستی در تاسیسات نطنز. سه‌شنبه ۲۴ فروردین ۱۴۰۰ بود که سیدعباس عراقچی معاون سیاسی وقت وزارت امور خارجه که برای انجام مذاکرات با ۱+۴ در وین حضور داشت، از آغاز غنی‌سازی ۶۰ درصدی در کشور خبر داد.

براساس برجام ایران تنها مجاز بود اورانیوم را تا سقف ۳.۶۷ درصد غنی‌سازی کند.

یک روز بعد در ۲۵ فروردين ۱۴۰۰ حسن روحانی رئیس‌جمهور پیشین عنوان کرد: الان می‌خواهیم غنی سازی ۶۰ درصد را انجام دهیم، این را بدانید پس ما در برابر توطئه شما پاسخ می‌دهیم، اما در عین حال باز هم می‌گوییم فعالیت ما قطعاً و صرفا صلح‌آمیز و تحت نظر آژانس خواهد بود، ۶۰ درصد ما هم صلح‌آمیز است، ۲۰ درصد ما هم صلح آمیز است، ۳ درصد و ۴درصد و ۵ درصد هم صلح آمیز است، همه هم تحت نظر آژانس است.

بهروز کمالوندی معاون و سخنگوی سازمان انرژی اتمی، درباره آغاز غنی سازی ۶۰ درصد گفت: به دستور رئیس جمهور سازمان انرژی اتمی، موظف به راه‌اندازی خط تولید اورانیوم ۶۰ درصد به مقدار مورد نیاز در چارچوب ماده یک قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران مصوب مجلس شورای اسلامی شد.

وی افزود: اورانیوم غنی شده ۶۰ درصد برای استفاده در تولید عنصر مولیبدن جهت به کارگیری در ساخت انواع رادیودارو‌هاست.

سازمان انرژی اتمی ایران اول آذر ۱۴۰۱ هم اعلام کرد که تولید اورانیوم ۶۰ درصد غنی‌شده را در سایت فردو آغاز کرده و صبح روز دوشنبه، اول آذر، تولید آن به «مرحله پایداری» رسیده است.

گروسی در سفری که به ایران داشت به همراه معاونش آپارو در ۲۵ آبان ۱۴۰۳ بازدیدی از تأسیاست غنی‌سازی نطنز و فردو داشت. در همین خصوص بهروز کمالوندی عنوان کرد: در بازدید گروسی از نطنز و فردو به وی گفته شد که ظرفیت صنعتی هزاران ماشین نصب شده در صورت رویکرد تقابلی سه کشور اروپایی با تزریق گاز فعال می‌شود و تا ۴ یا ۶ ماه آینده با فعال شدن هزاران ماشین جدید سرعت غنی‌سازی افزایش می‌یابد

براساس گزارش، خبرگزاری رویترز نیز آذر ۱۴۰۳ به نقل از «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ظرفیت تولید اورانیوم غنی شده با خلوص ۶۰ درصد در ایران به طور چشمگیری افزایش یافته است. او روز جمعه ۱۶ آذر به خبرگزاری رویترز گفت افزایش غنی‌سازی ایران قرار است به «هفت یا هشت برابر و یا حتی بیشتر»، نسبت به میزان قبلی اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی که پنج تا هفت کیلوگرم در ماه بود، برسد.