اشد مجازات برای جرمی چون سوزاندن قرآن، اقل مجازات است

به گزارش حلقه وصل: نشست هم‌اندیشی علمیِ واکاوی ابعاد فقهی، حقوقی و سیاسی حکم رهبر معظم انقلاب در محکومیت قرآن‌سوزی در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با حضور تعدادی از اساتید حوزه علمیه و اندیشمندان مطالعات اسلامی برگزار شد.

توهین به قرآن جسارت به کرامت انسانی است

آیت‌الله علی‌اکبر صادقی رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ابتدا ضمن عرض تسلیت بابت ایام عزاداری سیدالشهدا(ع) و همچنین تسلیت بابت هتک حرمت به ساحت مقدس قرآن گفت: قرآن کریم تاریخ بشری را به پیش و پس از خود تقسیم کرده است. تاریخ بشر به دوره جاهلی و غیر جاهلی تقسیم شده و در این بین این قرآن بود که برای بشر تمدن خلق کرد و انسان‌ها را متمدن ساخت. قرآن انسان را به علم دعوت کرده و از ابتدای نزول دروازه‌های معرفت را به روی این موجود گشوده است. قرآن شرک و خرافه را از بین برده و توانسته یک هستی‌شناسی و جهان‌بینی جدید به بشریت عرضه کند.

وی افزود: قرآن کریم زیست قبائلی جاهلی بشر را دگرگون ساخت و توانست که نخبگان و شایستگان را به رأس امور بیاورد و با تأسیس معیارهای جدید در سیاست خدمت بزرگی به بشریت کرده است. در طول تاریخ ۱۴ قرنی از نزول قرآن نه تنها مسلمین بلکه حتی غیرمسلمانان هم از مواهب قرآنی متدثر شدند و از آن بهره بردند. اهانت به ساحت مقدس قرآن کریم اهانت به تمامی‌ارزش‌ها، آزادی‌خواهان، خوبی‌ها و از همه مهم‌تر توهین و جسارت به مقام علم و معرفت است. قرآن کتاب فطرت‌نمود بشری است؛ توهین به آن در اصل جسارت به کرامت و ارزش توحیدی انسان است. در همین بین باید صریحاً بیان داشت که اشد مجازات برای کسی که به قرآن توهین کرده است اقل مجازات بوده.

رشاد ابراز امیدواری کرد که برگزاری هم‌اندیشی‌هایی از این دست منجر به تحقق این مسأله شود که اصحاب ادیان، متفکران، سیاسیون آزاد و غیروابسته و آزادی‌خواهان جهان، دفاع از دین مبین اسلام را که دین اکمل ارزش‌ها است فارغ از ادیان و کتب آسمانی که پیرو آن هستند مورد توجه قرار دهند و در مقابل این کارهای جاهلانه در یک جبهه بایستند، این توقعی است که از آزادی خواهان و نهادهای مستقل بین‌المللی می‌رود.

آیت‌الله رشاد افزود: این دغدغه سی ساله من است که به موازات حوادثی که در طول سه دهه اخیر رخ داده همواره مطرح کرده‌ام. قطعاً یکی از دلایل این اتفاق تلخ همانطور که جناب مبلغی نیز مطرح کردند این است که صدای قرآن شنیده نشود و ما را به سمتی برانند که گاهی ممکن است ناچار شویم از مدار معرفت و منطق و بحث‌های عمیق و دقیق خارج شده و فاصله بگیریم، این اتفاقات نظیر آن چیزی است که برای انبیا نیز اتفاق افتاده است، چنانکه در آیه 26 سوره «فصلت» آمده است: « وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لَا تَسْمَعُوا لِهَذَا الْقُرْآنِ وَالْغَوْا فِیهِ لَعَلَّکُمْ تَغْلِبُونَ» (و کسانى که کافر شدند گفتند به این قرآن گوش مدهید و سخن لغو در آن اندازید شاید شما پیروز شوید) همچنین در مورد نوح (ع) نیز این آیه آمده است: « وَإِنِّی کُلَّمَا دَعَوْتُهُمْ لِتَغْفِرَ لَهُمْ جَعَلُوا أَصَابِعَهُمْ فِی آذَانِهِمْ وَاسْتَغْشَوْا ثِیَابَهُمْ وَأَصَرُّوا وَاسْتَکْبَرُوا اسْتِکْبَارًا» (و من هرگاه آنان را دعوت کردم تا آنان را بیامرزی، انگشتان خود را در گوش هایشان کردند و جامه هایشان را به سر کشیدند و بر انکار خود پافشاری ورزیدند و به شدت تکبّر کردند).

وی ادامه داد: نکته اینجاست که برخی امور ذاتاً دارای قداست هستند و می‌توان فهرست مفصلی از اشخاص، زمان‌ها و اشیا تهیه کرد که دارای این قداست ذاتی‌اند، در واقع موارد مختلفی هستند که قداست ذاتی و نفس‌الامری دارند، با در نظر گرفتن این مسائل باید به این نکته رسید که نه فقط ما به عنوان مسلمان که سایر ادیان نیز نباید مورد تعرض واقع شوند، از سوی دیگر ما برای پیشگیری هم که شده حتی در مورد کفار نسبت به برخی چیزها که برای آنها مقدس است تفاهم کرده‌ایم که البته این به معنای آن نیست که آن مسایل قداست نفس الامری دارند بلکه قداست عرفی دارند.

آیت الله رشاد با بیان اینکه برخی اهانت‌ها در لسان حضرات معصومین ذکر شده است، افزود: از سوی دیگر برخی از اتفاقات و رفتارها احیاناً اهانت به حساب می‌آیند چون عرف آنها را اهانت قلمداد می‌کند، هرچند که ممکن است رفتار عرفی در زمان‌های مختلف متفاوت باشد، این وجود آنچه که مطرح است حُکمی است که در مورد این مسایل وجود دارد.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی‌گفت: حُکم به اعتبارهای مختلف تقسیم می‌شود؛ به هرحال به شرط توفر و فراهم بودن عناصر و احکام جرم آنچه که منجر به احراز مجرمانگی اعمال می‌شود ناشی از آن است که عنصر قانون فراهم باشد یعنی قانون، اعم از قانون الهی و قانون بشری آنچه را که جرم دانسته باشد در صورت انجام منجر به مجرم شدن فاعل می‌داند.

وی تصریح کرد: قسمت دوم اما عناصر و عواملی است که به اعتبار، خارج از اساس و ارکان حُکم ممکن است مؤثر واقع شود وضعیت ثانوی را ایجاد می‌کند مانند تغییر موضوع که حکم ثانوی به تبع آن ایجاد می‌شود، گاهی این عوامل اصل حکم را موجب می‌شود و گاه تشدید‌کننده حکم هستند و به همین جهت ممکن است بر اثر عوامل مؤثر در نوع حکم، رتبه حکم و حتی قِسم حکم تفاوت یابد و عمل گاه مکروه و گاه حرام تقلی شود، اما در مورد جرایم و مسایلی که مورد بحث ماست قطعاً این حکم تشدید می‌شود یعنی فعلی که این جاهلان نسبت به سوزاندن قرآن انجام دادند.

آیت‌الله رشاد با اشاره به مباحثی که در ابتدای سخنان خود نسبت به بزرگ بودن جُرم اهانت به قرآن مطرح کرده بود، گفت: گاهی جُرمی‌ بزرگ‌تر از یک جُرم بزرگ است، اینکه بگوییم برخی جرم‌ها مجازات اشد یعنی اعدام دارند اما گاهی مساله فراتر است ولو در عمل قابل تحقق در خارج نباشد؛ اما همان طور که اشاره کردم گاهی اشد مجازات برای یک جرم چون سوزاندن قرآن، اقل مجازات است، آن هم قرآن که منادی ارزش‌ها بوده و تاریخ را به پیش و پس از خود تقسیم کرده و تاریخ بشریت به عهد جاهلیت و پس از قرآن تقسیم شده است.

قرآن عامل پیشرفت مسلمین است

در ادامه این نشست حجت‌الاسلام محمدمهدی ایمانی‌پور رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی‌ گفت: اسلام در طول حیات خودش قدرتمند‌ترین جریان دینی بوده که اثرگذاری فراگیری در عرصه‌های فرهنگ، جامعه، کلام و مکاتب فکری و پیشرفت در فناوری داشته است. به اذعان بسیاری از اندیشمندان و بزرگان علمی‌ و دینی حکمت و علت‌العلل این پیشرفت‌های اسلامی‌ قرآن کریم است. این نسخه وحیانی که آسمانی بودنش بر کسی پوشیده نیست به شهادت همگان نسخه‌ای برای سعادت و هدایت مردمان است. از سرآغار تأسیس اسلام جنبه فرهنگ‌آفرینی قرآن خار چشم دشمن بوده و در همین راستا آنان سعی کرده‌اند به نحوی اهمیت این کتاب را کم جلوه دهند و دشمنی خود با قرآن را نشان دهند. 

وی افزود: تفسیر و ترجمعه غلط از آیات، تحریف معنوی، انتساب دروغ به قرآن، سعی در تحریف شده نشان دادن قرآن و ده‌ها تلاش دیگر که در دوران معاصر صورت گرفته است جلوه‌هایی از این دشمنی با قرآن کریم است. امروزه هم این دشمنی در برخی کشورهای اروپایی به شکل قرآن‌سوزی درحال پیگیری است. این اقدام جسارت به قرآن گرچه جاهلانه است اما باید دانست پشت‌پرده آن کاملاً آگاهانه بوده و حکایت‌گر یک تقابل و دشمنی چندین ساله است. 

ایمانی‌پور با توجه به متن رهبر معظم در محکومیت قرآن به مسائل اشاره کرد: مسأله اول این است که رهبری در پیامشان اشاره به یک واقعه و استمرار تلخ تاریخی دارند. مسأله دوم بحث مربوط به چرایی «توطئه آمیز» بودن است که رهبری بدان اشاره کردند، چرا که یک عنصر حقیر در حد این توهین نیست، این اهانت به یک عنصر مشترک وحدت‌بخش بوده و حتماً یک تصمیم شخصی نیست. مسأله سوم خطر‌آفرینی این اقدامات در سطح بین‌الملل است و مساله چهارم حتمی‌ بودن مجازات مجرم. این هتک حرمت بی‌پاسخ نباید بماند و اساساً باید در یک دادگاه توسط قضات اسلامی‌ نسبت به این هتک حرمت واکنش نشان داده شود.

تکلیف غرب درقبال توهین به قرآن مشخص باشد

حجت‌الاسلام رضا رمضانی رئیس مجمع جهانی اهل‌بیت از دیگر سخنرانان این نشست بود که اشاره کرد: نگاه ما نسبت به قرآن باید دقیق و عمیق باشد و کتابی تلقی شود که سعادت و خوشبختی بشر در گرو آن است. موضوع جسارت به قرآن کریم در چندسال اخیر نمونه‌های زیادی را از خود نشان داده است که قلوب مسلمین در پی این قبیل اقدامات جریحه‌دار شده، این نشان دهنده جایگاه قرآن در وجه اجتماعی بین مسلمین است. بسیاری از افراد تا چهل و اندی سال پیش گمان می‌کردند که دیگر انقلاب دینی در جهان نخواهیم داشت. برای همین قطب قدرت را در غرب و شرق جست‌وجو می‌کردند. اما انقلاب اسلامی‌در ایران این تصور را از بین برد و با اضمحلال قطب شرق جایگزین آن شد و در مقابل جبهه غرب را تضعیف کرد. 

وی افزود: در قبال موضوعاتی نظیر هتک حرمت به قرآن و مقدسات مسلمین غرب باید تکلیف خودش را مشخص کند. از طرفی آنان کسی را که علیه هولوکاست صحبت کند را تحت فشار قرار می‌دهند اما در قبال توهین به مقدسات دینی به هوای آزادی بیان سکوت می‌کند. در قدیم، در کشورهای اروپایی توهین به مقدسات دینی جرم به حساب می‌آمد، اما الآن چنین نیست و این امر می‌تواند بستر اتفاقات ناگواری باشد. 

 علت اینکه به قرآن اهانت شده است حلاوت، آرامش و اطمینان آن است

آیت‌الله احمد مبلغی عضو مجلس خبرگان رهبری در این هم اندیشی طی سخنانی با بیان اینکه موضوع قرآن‌سوزی مسأله سرنوشت‌ساز برای هویت و کیان جامعه اسلامی‌ محسوب می‌شود، گفت: علت آن است که چنین مسأله‌ای یک بحث و اتفاق معمولی نیست.

عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به اینکه همواره حکم تابع موضوع است، افزود: لذا شناخت حکم نیز تابع شناخت موضوع است، با توجه به این مسأله نسبت به مسأله آتش سوزی نباید در بعد موضوع شناسی کم بگذاریم، این مسأله ابعاد گسترده‌ای دارد. در موضوع‌شناسی گاهی بحث دارای ابعاد مختلفی است، بنابراین موضوعات امروزی عمدتا ذوابعاد هستند و مطالعه میان رشته‌ای را می‌طلبند، در مورد این بحث موضوع و هسته اصلی هجوم به مقدسات است که در این مجال بحث را معطوف به بُعد اجتماعی مسأله اهانت به قرآن می‌کنم. این قرآن سوزی از حیث اجتماعی اساسا مبارزه با هویت دینی است، وقتی امری مکرر رخ می‌دهد دیگر اینگونه نیست که تصادفی بوده باشد به ویژه که هر بار نیز اعتراضات فاحشی نسبت به آن رخ می‌دهد.

مبلغی گفت: اینکه قبح چنین اهانتی از بین برود و از سوی دیگر مسلمانان در برابر این مسأله دچار انفعال شوند و نوعی باختن در هویت را تجربه کنند، بحث مهمی‌است و اساساً هویت دینی مقوله مهمی‌است که باید به آن توجه کرد.

وی تصریح کرد: علت اینکه به قرآن اهانت شده است حلاوت، آرامش و اطمینان آن است، قرآن از اساس به دلیل اینکه کلام خداوند است وقتی در فضای کنونی و مدرن امروزی ارایه می‌شود نفوذ و حضور عجیبی را در مخاطب خواهد داشت و هرچه زمان بگذرد این حلاوت شیرین‌تر می‌شود، خداوند برای استماع قرآن حساب ویژه‌ای را باز کرده است چنانکه در قرآن فرمود: « وَإِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ اسْتَجَارَکَ فَأَجِرْهُ حَتَّىٰ یَسْمَعَ کَلَامَ اللَّهِ ثُمَّ أَبْلِغْهُ مَأْمَنَهُ ۚ ذَٰلِکَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَا یَعْلَمُونَ» (و اگر یکی از مشرکان به تو پناه آورد (که از دین آگاه شود) بدو پناه ده تا کلام خدا بشنود و پس از شنیدن سخن خدا او را به مأمن و منزلش برسان، زیرا که این مشرکان مردمی‌نادانند). این آیه حکایت از آن دارد که شنیدن کلام خدا تأثیر عجیبی دارد.