پاسخ شبانه وزارت خارجه به طرح بورل چه خواهد بود؟ / رونمایی از ۶ شرط ایران برای رسیدن به توافق

سرویس سیاست حلقه وصل- حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه در اولین اظهارنظر رسمی درباره متن پیشنهادشده از سوی اروپا برای احیای برجام (معروف به طرح بورل) گفته است که پیشرفت‌های نسبی پیش‌آمده اما پیش‌نویس فعلی هنوز تامین کننده خواسته‌های ایران نیست. وزیر خارجه اعلام کرده است تا نیمه شب نظر تهران درباره توافق را به اطلاع طرف غربی خواهد رساند.

حسین امیرعبداللهیان گفته است که تصمیم این است که چنانچه خطوط قرمز و حقوق ما رعایت شود توافق انجام شود. پس‌ازاین اظهارنظر بازار گمانه‌زنی‌ها درباره سرنوشت توافق داغ شده و برخی خبر داده‌اند که به‌زودی توافق میان طرفین امضا می‌شود، گروهی دیگر از کارشناسان نیز اعتقاددارند که هنوز تا «توافق خوب» فاصله زیادی باقی‌مانده است.

نگاه ایران به متن پیش‌نویس توافق چگونه است؟

پس از قطع مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا در دوحه، شهر وین بار دیگر میزبان کشورهای عضو برجام شد تا آخرین نتایج گفتگوهای قطر و نیز رایزنی‌های اروپایی‌ها با طرفین موردبررسی قرار بگیرد. قبل از آغاز دور جدید گفتگوها جوزپ بورل مسئول سیاست خارجه اروپا در مقاله‌ای در روزنامه فایننشال تایمز نوشت که پیش‌نویس متنی را برای احیای برنامهٔ جامع اقدام مشترک (برجام) آماده کرده است. این دیپلمات ارشد اروپایی ادعا کرده بود که متن تهیه‌شده از سوی او «بهترین توافق ممکن» بوده و تأکید کرده بود که تصمیمات باید همین حالا اتخاذ شود!

پنج روز پس‌ازاین مقاله علی باقری مذاکره‌کننده ارشد کشورمان در واکنش به این مقاله اعلام کرد که تیمش به بورل ایده‌های پیشنهادی شکلی و محتوایی خود را به‌منظور هموار ساختن مسیر برای جمع‌بندی سریع مذاکرات ارائه داده است. این جمله به معنای آن بود که طرف ایرانی زیر بار پیش‌نویس ارائه‌شده از سوی کشورهای غربی نرفته و تنها توافقی را امضا می‌کند که انتفاع اقتصادی ایران از برجام را ضمانت کند.

باقری کنی نوشته بود که ایران با سایر امضاکنندگان برجام و همچنین اتحادیهٔ اروپا به‌منظور ارائهٔ فرصتی دیگر به آمریکا برای نشان‌دادن حسن نیت و مسئولیت‌پذیری خود به‌صورت نزدیک کار می‌کند، معاون وزیر امور خارجه گفته بود که ایران آمادهٔ جمع‌بندی مذاکرات در مدت‌زمان کوتاهی است و اگر آمریکا نیز آمادهٔ اقدام مشابه باشد.

دور جدید گفتگوها در وین در شرایطی آغاز شد که تهران به آن نه خوش‌بین بود و نه بدبین، بلکه نگاهی واقع‌بینانه به آن داشت، دیپلمات‌های ایرانی در محل مذاکرات نه مانند تیم دولت گذشته امضای آمریکایی‌ها را تضمین می‌دانستند و نه نگاه ایدئالیستی به نتایج آن دارند. این ویژگی باعث شده است که منافع ملی جای احساسات را در مذاکره با رقیب بگیرد.

در حال حاضر متن پیشنهادی بورل، نه یک متن جدید بلکه نسخه بروزسانی‌شده پیش‌نویسی است که در ماه اسفند و به‌صورت جمعی مکتوب شده بود؛ درباره این متن بیان چند شرط ضرورت دارد:

۱- این متن جنبه‌های مثبتی داشته و بخشی از نظرات ایران را پوشش داده، اما هنوز در مورد چند موضوع مهم ملاحظات، ایده‌ها و دیدگاه‌هایی داریم. طرف ایرانی نیز ایده‌های خود را در مورد موضوعات باقی‌مانده به‌صورت مکتوب به طرف‌های مقابل ارائه داده است.

۲- برخلاف ادعای طرف آمریکایی مبنی بر اینکه ایران تمایلی جهت نهایی کردن توافق نشان نداده است، در ماه‌های گذشته، چه در مکاتبات و تماس‌های غیرحضوری با هماهنگ‌کننده و چه در سفرهای وی به تهران و چه در جریان نشست دوحه، هیئت ایرانی در مورد موضوعات باقی‌مانده با رویکردی سازنده و روبه‌جلو حاضر بوده است.

۳- حل نشدن برخی موضوعات ناشی از عدم تصمیم‌گیری آمریکا و اصرار دولت این کشور بر مواضعی بوده است که خواسته‌های اصولی ایران را که مبتنی بر برجام است، تأمین نمی‌کند.

۴- لازمه موفقیت در مذاکرات وین آن است که دو اصل اساسی برای ایران تأمین شود. اول آنکه تهران از مؤثر و پایدار بودن رفع تحریم‌ها به نحوی تضمین‌شده اطمینان حاصل کند در ثانی موضوعاتی سیاسی چون پرونده PMD نباید به‌عنوان اهرم فشار علیه ایران در آینده باقی بماند.

۵- شرکای اقتصادی و فعالان در بازار ایران باید مطمئن شوند که قراردادهای منعقده با ایران از پایداری لازم برخوردار است و سایه بازگشت تحریم‌ها از سر اقتصاد ایران رفته است. دراین‌ارتباط باوجود طرح‌های ارائه‌شده از سوی ایران، طرف آمریکایی همواره از پذیرش یا ارائه یک پیشنهاد منطقی اجتناب کرده است که نشانه عدم جدیت آمریکا در مذاکرات و تلاش آنان برای اثربخشی تحریم‌ها حتی پس از انعقاد توافق بوده است. روشن است که جمهوری اسلامی ایران چنین وضعیتی را نمی‌پذیرد.

۶- در ارتباط با موضوعات پادمانی که حل‌وفصل آن مبنایی کاملاً مبتنی بر برجام دارد، طرف‌های غربی در ماه اسفند سال گذشته تعهداتی دادند که اکنون باگذشت بیش از پنج ماه، نه‌تنها آن تعهدات اجرایی نشده است، بلکه طرف‌های غربی اتفاقاً مسیری کاملاً متضاد با تعهدات خود در پیش گرفتند. این مسئله باعث شد تا تهران در یک اقدام قاطعانه ارتباط آژانس با دوربین‌های نظارتی را قطع کند.

پیش‌نویس کنونی در وین، در قیاس با گذشته از جنبه‌های مختلف بهبود پیداکرده و چه از منظر «پایداری رفع تحریم‌ها و اطمینان‌بخشی به فعالان اقتصادی» و چه ازنظر «حفظ دستاوردها، دانش و زیرساخت هسته‌ای» و چه از جنبه «جنبه حراست از امکان بازگشت‌پذیری سریع» در مقایسه با سند برجام و همین‌طور پیش‌نویسی که در وین شش به‌دست‌آمده به شکل ملموسی ارتقاء پیداکرده و دارای امتیازات قابل‌توجهی است.

تهران تا اینجا نشان داده است که به‌اندازه کافی حسن نیت داشته و آماده پذیرش پیشنهادهای جدید برای حصول توافق است با این شرط که طرف غربی تفکیک میان برجام و موضوعات پادمانی باهدف ایجاد اهرم فشار سیاسی در آینده را کنار بگذارد.

طرف غربی باید بدانند که جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه به‌طرف مقابل اعتماد نداشته و رفتار سیاسی آژانس و اقدامات خرابکارانه دشمن شاهدی بر این ماجراست. در حال حاضر رسیدن به توافق، بیش از هر چیز نیازمند آن است که دولت آمریکا به‌جای صرف انرژی بر بازی‌های رسانه‌ای و تلاش برای مقصر نمایی از ایران، بر حل مسائل متمرکز شود.

 آخرین اظهارات وزیر امور خارجه به‌خوبی نشان می‌دهد که موفقیت یا عدم موفقیت مذاکرات، به تصمیم‌گیری آمریکا بستگی دارد، چراکه ایران حاضر نیست توافقی را بپذیرد که زمینه‌ساز تکرار تجربه سال ۲۰۱۸ باشد.