چهارمحال و بختیاری: اگر تبیین رخ ندهد فرعون می‌شود مفسر دین/منبر، مداحی و شعر از ابزارهای تبیین هستند

آیت الله علیرضا اسلامیان نماینده استان چهارمحال و بختیاری در مجلس خبرگان رهبری در خصوص جهاد تبیین با حلقه وصل به گفتگو نشستند.

حلقه وصل: مقام معظم رهبری بحث جهاد تبیین را مطرح کرده‌اند و با دو قید فوریت و قطعیت به آن اشاره نمودند مقدمتاً اگر راجع‌به مسئله جهاد تبیین و جایگاه آن در ادبیات و منظومه فکری آقا و امام و نوع نگاهی که به اسلام دارند نکات مدنظرتان را مطرح کنید تا ما ان شاءالله وارد بحث بشویم ممنون میشم.

بنده به نوبه خودم اعیاد شعبانیه را خدمت شما و دوستانتان تبریک عرض میکنم. تشکر میکنم از شما ، لطف فرمودید به بنده. خیلی خوش آمدید.

پرداختن به جنبه نظری و نرم‌افزاری جهاد تبیین و اصل این بحث که نگاه امامین انقلاب به این مسئله چگونه است، احتیاج به یک بحث مفصل و طولانی دارد. اما به‌صورت مختصر اگر بخواهم عرض کنم نگاه امامین انقلاب منبعث از اسلام ناب و برگرفته از آیات و روایات است و این همان علت تبعیت ما از این دو بزرگوار می‌باشد که در ادامه در تایید این صحبت  به آیات و روایات متعددی اشاره خواهم نمود.

من اگر بخواهم به‌صورت کلی مسئله تبیین رامطرح کنم باید اینگونه گفت: یکی از مسائل مهم  جهاد تبیین این است که تبیین چند رکن اصلی دارد. یکی مسئله مُبَیَن ، یکی بحث مُبَیِن و یکی بحث مُبَیَن له و یک مسئله هم ابزار تبیین می‌باشد که من به‌صورت مختصر این موارد را توضیح خواهم داد.

اگر مُبَیِن نباشد تبیینی صورت نمی‌گیرد. اگر ما ندانیم تبیین‌کننده چه شرایطی باید داشته باشد، مسلما به مشکل برخواهیم خورد. آیا تبیین‌کننده ای که خودش نشناخته و مسلط به مسئله نیست و بالاتر از آن خودش اهل عمل نیست، می‌تواند به این عرصه ورود پیدا کند؟

یک مسئله دیگر مُبَیَّن است. در واقع چیزی که می‌خواهیم بیان کنیم، اگر ندانیم چه چیزهایی باید گفت، اگرندانیم چه حقایقی باید گفته شود؛ اینجا نیز به مشکل میخوریم.

یک مسئله هم مُبَیِّن له  است؛ یعنی برای چه جامعه‌ای می‌خواهیم تبیین کنیم. جامع هدف ما کیست؟ مخاطب مسئله مهمی است. یک‌بار برای روستایی‌ها می‌خواهید تبیین کنید، یک‌بار برای دانشگاهی. به‌هرحال هرکدام از این دو اقتضائات خاص خودش را دارد.

مطلب دیگر هم ابزار تبیین است. ابزار ما در این حوزه چه چیزهایی است؟ این‌ها همه مسائل علمی است که باید در کنار هم دیده شود، اما اگر هر کدام از این چهار مورد را نشناسیم کمیت کارمان لنگ است.

آیا مسئله جهاد تبیین  ریشه در ادبیات دینی و تاریخی شیعه دارد یا اینکه مسئله جدیدی است؟
این بحث از مسلمات دین است. دیروز که ما در خدمت رهبری بودیم، ایشان این تعبیر را بکار بردند که مسئله تبیین از بیانات امیرالمؤمنین علیه السلام است. در نامه‌ای که امام علی علیه السلام به مالک اشتر دارند در خصوص این‌که اگر تبیین صورت نگرفته باشد، دین به دست اشرار می‌افتد، اشاره‌ای دارد. خب این یک تحقیق جامع، هم در آیات و هم در روایات و هم تاریخ صدر اسلام و هم تاریخ معاصر می‌خواهد.

خیلی مسئله مهمی است و از جمله موضوعاتی است که در این زمینه دست ما از آیات و روایات پر است. مطلبی که در این خصوص می‌خواهم اشاره کنم این است که جهاد تبیین علاوه‌بر جنبه آیات و روایات، ریشه عقلی هم دارد. شما نگاه کنید برخی آیات و روایات ریشه تعبدی دارند و باید قبول کنیم و روی چشم بگذارید. اما در یک سری مسائل اجتماعی، اخلاقی و روانی، خیلی از روایات ما متکی بر واقعیت عالم است. در خصوص این مسائل وقتی خود ما هم فکر میکنیم به این مسئله به‌طور طبیعی پی می‌بریم. در خصوص تبیین هم همین گونه است.

کلمه جهاد در خصوص تبیین هم ریشه در روایات دارد که اگر این روایات هم نبود باز معنای وسیع جهاد شامل تبیین می‌شد. کما اینکه در خصوص پول دادن در راه خدا مجاهدت آمده، در مورد صحبت کردن، نوشتن و مصاحبه مجاهد نیست. خب معلومه که هست؛ یعنی هر آنچه که موجب بشود حق تثبیت بشود این مجاهدت است، حال می‌خواهد پول بدهد، خون بدهد، صحبت کند و یا آبرو بدهد، جهاد مضافاً شامل این هم می‌شود. ما در وصیت امیرالمؤمنین به آقازاده‌شان داریم که البته صرفا خطاب به ایشان نیست، چراکه می‌فرماید ((و من بلغ کتابی)) در یک فراز می‌گویند: ((وَ اللَهَ اللَهَ فِی الجِهَادِ بِاَموَالِکُم وَ اَنفُسِکُم وَ اَلسِنَتِکُم فِی سَبِیلِ اللَه)) ؛ که هم جهاد با جان است، هم‌زبان. جهاد با زبان یعنی چی؟ یعنی همین تبیین. که این مطلب هم جهاد ابتدایی را در بر می‌گیرد هم جهاد دفاعی را. خب در این خصوص اگر دشمن حمله نمی‌کرد ما وظیفه نداشتیم؟ چرا داشتیم. وقتی حقیقت به نسل بعد انتقال داده نشود نسل آینده  دچار انحراف می‌شوند.

مثال‌های تاریخی زیادی در این حوزه وجود دارد. مثلا در تاریخ ببینید از روز غدیر تا ۲۸ صفر که وفات پیامبر است؛ حدود ۷۰ روز می‌شود. خب ببینید پیامبر با چه کیفیتی تبیین کرد. آیه‌ای که نازل می‌شود بر پیامبر «يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ ۖ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ ۚ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ» یعنی اگر ابلاغ نکنی انگار رسالتت را انجام ندادی. می‌فرماید شما انجام بده، خدا تو را از مردم حفظ می‌کند. این‌همه پیغمبر جنگیدند، خدا کجا به ایشان  اینگونه گفتند «وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ» یعنی مساله آن‌قدر مهم است. در تاریخ این دست مثال‌ها زیاد وجود دارد.  ببینید وقتی تبیین صورت نگیرد، خلافت نیز غصب می‌شود، حق امیرالمؤمنین پایمال می‌شود و می‌رود تا عاشورا. عدم تبیین کار را به‌جایی می‌رساند که بعضی قربةالی‌الله سر امام حسین علیه السلام را می‌برند. البته سران و فرماندهان نه؛ چون آن‌ها آگاه بودند، ولی بعضی‌ها قربةالی‌الله وارد جنگ شدند.

یک مثال دیگر خدمتتان عرض کنم. اگر جهاد تبیین اتفاق نیفتد چه می‌شود. آیه شریفه را ببینید «وَقَالَ فِرْعَوْنُ ذَرُونِي أَقْتُلْ مُوسَىٰ وَلْيَدْعُ رَبَّهُ ۖ إِنِّي أَخَافُ أَنْ يُبَدِّلَ دِينَكُمْ أَوْ أَنْ يُظْهِرَ فِي الْأَرْضِ الْفَسَادَ» یعنی فرعون به نزدیکانش می‌گوید بگذارید موسی را بکشم، چرا بکشم؟ چون می‌ترسم موسی دین شما را عوض کند و در زمین ایجاد فساد کند. می‌بینید اگر تبیین رخ ندهد فرعون می‌شود مفسر دین.

کارتر نیز مثلا در جایی گفته بود ایرانی‌ها اسلام را نمی‌فهمند. امام هم به‌شوخی فرمود من مانده‌ام این‌ها کی می‌خواهند به عروه حاشیه بزنند. این‌گونه است که اگر تبیین صورت نگیرد رئیس‌جمهور آمریکا، نخست‌وزیر اسرائیل و صدام می‌شوند مبَیِن دین.

میدانیم که برای اجرایی نمودن جهاد تبیین نیازمند ابزار ها و روشها هستیم. از نظر حضرتعالی ابزار ها و روش هایی که در جهاد تبیین باید مورد توجه قرار بگیرند چه چیزهایی می باشد؟

مسائل دینی را باید با ابزارها و روش‌های مناسب مطرح کرد. حضرت آقا هم اشاره فرمودند.
برخی خیال می‌کنند با آمدن ابزارهای جدید دیگر تاریخ مصرف ابزارهایی مثل منبر و مداحی تمام شده‌است، درحالی‌که منبر و تبلیغ چهره‌به‌چهره و مداحی ابزاری است که به‌نظر می‌آید هیچگاه تاریخ مصرفش تمام نمی‌شود. البته مداحی که فاصله نگرفته باشد از محتوای صحیح. از اول اسلام شما وقتی نگاه می‌کنید، شعر که درواقع محتوای مداحی هست، چه جایگاه رفیعی دارد.  شعر تأثیر شگرفی در دفاع از اسلام و در دفاع از مکتب اهل‌بیت داشته و دارد. واکنش‌های حضرات معصومین علیهم السلام با شعرهایی که شاعران می‌گفتند، خود نشان دهنده نقش موثر شعر است. اهل بیت به شعر توجه زیادی داشتند. وقتی امام هادی علیه السلام در مجلس آن ملعون حاضر می‌شود و آن ملعون به امام می‌گوید شعری برایمان بخوان، امام شعری می‌خواند که اشک‌های آن آدم فاجر هم جاری می‌شود، یا قصیده فرزدق یا حسان بن ثابت. شما ببینید جایگاه شعر را که مرحوم صاحب جواهر به شیخ اُزری می‌گوید، چیست. می‌گوید: من ثواب جواهر را می‌دهم به شما، شما ثواب شعرت را بده به من. ثواب جواهر کلامی که با چه سختی نوشته شده است. یا در خصوص علامه طباطبائی و مرحوم بروجردی موردهای مشابه نقل کرده اند. شما ببینید پس منبر، مداحی و شعر از ابزارهایی هستند که می‌توانند برای تبیین استفاده شوند.

ضرورت پرداختن به مسئله جهاد تبیین در چیست؟ و اگر تبیین صورت نگیرد چه اتفاقی در جامعه خواهد افتاد؟
وقتی‌که نسل‌ها عوض می‌شود اگر برای نسل آینده مسائل تبیین شود، به‌طور طبیعی حتی اگر دشمن هم کاری نکند، نسل بعد دچار گمراهی می‌شوند. خب از کجا بفهمم واقعا اگر که برای نسل‌های بعد تبیین نشود و آن‌ها به‌اشتباه بیافتد مقصر نیستند. حال مضافا این‌که در این مسئله جهاد تبیین دشمن دنبال تحریف هم هست. دشمنان ما قطعا بیشتر از ما در این خصوص کار می‌کنند. دشمن دانشگاه‌ها، دانشکده‌ها و متفکرین و بودجه‌های عظیمی دارد برای آنکه بشناسد تااینکه جلوی زایندگی این تفکر را بگیرد. لذا هرچقدر بتواند تلاش می‌کند. از اول اسلام هم همین بوده‌است؛ به‌طور مثال در زمان خود رسول خدا صلی الله علیه و آله جلوی چشم پیغمبر تحریف صورت‌گرفته است. وقتی حضرت می‌فرماید قلمی بیاورید تا برایتان بنویسم، آن فرد نستجیر بالله به پیامبر نسبت هذیان می‌دهد و می‌گوید «إن الرجل لیهجر» تحریف بالاتر از این؟ در جلوی چشم خود پیغمبر که معصوم است و از روی هوی‌وهوس صحبت نمی‌کند. بعد هم در مسئله خلافت، خوب ببینید عدم تبیین به کجا می‌رسد که حضرت زهرا سلام الله علیها شب‌ها با امیرالمؤمنین علیه السلام می‌رفتند دم خانه‌ی مهاجر و انصار که بیایید حق را بگویید. تازه نسل هنوز عوض نشده، چند روز بیشتر نگذشته، ببینید کار در عدم تبیین به کجا می‌رسد که ۶۰ هزار منبر در بلاد اسلامی امیرالمؤمنین را بر فراز منبر رسول خدا لعن می‌کند.

این اتفاقاتی است که در تاریخ افتاده و طبیعی هم هست؛ یعنی ما یک سری از مردم شام را نمی‌توانیم ملامت کنیم یا در عصر حاضر مردم آمریکا را مثلا می‌توانیم ملامت کنیم؟ خیر. خصوصا در این دوره که امپراتوری رسانه‌ای هست و چنان تبلیغ می‌کنند که قدرت تشخیص را از فرد می‌گیرد. بنده چند سال پیش برای تبلیغ به نروژ رفته بودم. با برخی آشنا شدیم و ارتباط تلفنی داشتیم. یک‌بار در دوره‌ای که اصلا صحبت جنگ در ایران نبود با بنده تماس گرفتند و گفتند چه خبر است؟ در ایران جنگ شده؟ حالا واقعا اینجا صحبت جنگ نبود، خیلی رسانه‌ها کار می‌کنند که قدرت تشخیص را از فرد بگیرند.

من همچنین می‌خواهم در خصوص اهمیت جهاد تبیین به یک آیه قرآن اشاره کنم که وقتی این آیه قرآن را می‌خوانید می‌بینید که اتفاقاً بله، تبیین محل ترس است و شاید آن‌قدر که این‌جا ترس در این نوع جهاد وجود دارد، در جهادی که بخواهد انسان با جانش انجام دهند وجود نداشته باشد. خب شاید علتش این است که مجاهد در جنگ می‌داند وقتی کشته شود در دامن رحمت خدا قرار می‌گیرد، چه چیزی از این بهتر؟ ولی وقتی کسی می‌خواهد تبیین کند، زنده است و زندگی می‌کند و لذا آیه شریفه می‌فرماید «الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَيَخْشَوْنَهُ وَلَا يَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ ۗ)» در باب این آیه خیلی نکته وجود دارد. معنای این آیه چیست؟ اگر جای خشیت نبود، اگر مشکل نبود، نیاز بود بگوید «وَلَا يَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ».

این آیه نشان‌دهنده این است که تبیین جای حساب بردن و جای ترس است؟ انسان ممکن است بایکوت بشود، کتک بخورد، مورد توهین قرار بگیرد، آبرویش از بین برود؛ خب این معلوم می‌شود خیلی جایگاه بزرگی دارد.

یا آیه نفر که می‌فرمایند «وَمَا كَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً ۚ فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَلِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ» یعنی مسئله انذار و خیلی مفاهیم که در این زمینه هست با مسئله تبیین قابل تطبیق است.

به عنوان سوال پایانی، دشمن هزینه و وقت زیادی صرف تحریف واقعیت ها کرده است و در این راه هرگونه تلاشی را انجام می دهد. به نظر حضرتعالی هدف دشمن از این جنگ شناختی چیست؟
آن‌ها می‌خواهند این طرز تفکری که در ایران ایجاد شده و به منافع آن‌ها ضرر زده است و برای ایران سیادت ایجاد کرد ‌است را از بین ببرد. یک بار بنده در قبل از انقلاب برای تبلیغ به یکی از شهرهای جنوبی می‌رفتم. یک نفر بنده را در بین راه سوار کرد، آدم مذهبی هم نبود، در نیروی هوایی کار می‌کرد، می‌گفت یک قطعه از هواپیما بود که وقتی خراب می‌شد، این قطعه را می‌بردند آمریکا و اصلاح می‌کردند و می‌آوردند و هزینه زیادی می‌گرفتند. آن آقا می‌گفت من یک‌بار این قطعه را باز کردم و دیدم سیم‌ها اتصال دارند. خودم رفتم از بازار خریدم و اتصالش رو درست کردم. وقتی آوردم و به مسئول ارشد دادم و وقتی امریکایی‌ها فهمیدند، چنان سیلی محکمی به گوش من زدند که تو چرا این کار را کردی؟ ببینید آن‌ها با این طرز تفکر مشکل دارند. با کدام طرز تفکر؟ طرز تفکری که برخاسته از قرآن و روایات باشد. مثلا در حوزه پیشرفت نظامی ما به این آیه عمل کردیم «وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ» با عمل به همین آیه و این‌که با قدرت نظامی خود دشمنان خدا را بترسانید، ما چقدر پیشرفت کرده‌ایم؟

در واقع ما هر کجا که به مبانی اصیل اسلامی عمل کردیم، موفق شدیم و اگر جای مشکل داریم به‌خاطر این است که به اسلام عمل نکردیم. اگر در اقتصاد، در فرهنگ و در مسائل اجتماعی مشکل داریم، به خاطر این است که به اسلام عمل نکردیم. دشمن می‌خواهد جلوی این نگاه (یعنی عمل بر اساس معیارهای اسلامی) را بگیرد. خب جوان امروز که انقلاب را ندیده، ابزار دشمن که این موبایل هست و بیست و چهار ساعته در دستش قرار دارد و در فضای مجازی سیر می‌کند و حرف‌های آن‌ها به گوشش می‌رسد؛ خب تقصیری هم ندارد. دشمن دنبال خراب کردن این نگاه در بین نسل جوان است و اینکه تفکر را از بین ببرد.