پای سعودی‌ها در خروج «سعد حریری» از دنیای سیاست در میان است؟

به گزارش حلقه وصل، «سعد حریری» نخست‌وزیر پیشین لبنان و رئیس جریان المستقبل که بعد از ناکامی در تشکیل دولت این کشور از ۷ ماه گذشته لبنان را به مقصد امارات ترک کرده بود، اواخر هفته گذشته با یک جنجال آفرینی تازه به بیروت برگشت.

حریری فعالیت‌های سیاسی‌اش را تعلیق کرد

درحالی که زمزمه‌هایی از عدم تمایل سعد حریری برای مشارکت در انتخابات پارلمانی لبنان به گوش می‌رسید، او روز گذشته رسما اعلام کرد که فعالیت‌های سیاسی‌اش را به حالت تعلیق درآورده و در انتخابات پارلمانی نیز مشارکت نمی‌کند. حریری حتی گفت هیچ نماینده‌ای از جریان المستقبل نیز در این انتخابات حاضر نخواهد شد.

این تصمیم حریری واکنش‌های متعددی در پی داشت و سوالاتی درباره پشت پرده تصمیم مذکور و عواملی که حریری را وادار به این اقدام کرد، مطرح می‌شود.

سناریوهای کناره‌گیری حریری از دنیای سیاست

از چند روز قبل که سعد حریری در دیدار با مقامات مختلف لبنان اعلام کرده بود در انتخابات مشارکت نمی‌کند طرفداران وی در مناطق مختلف تجمع کرده و شعارهایی علیه عربستان سعودی سر دادند. آنها معتقدند که مواضع منفی عربستان و «محمد بن سلمان» ولیعهد این کشور زندگی سیاسی سعد حریری را به چالش کشیده است.

هواداران سعد حریری به اقداماتی اشاره می‌کنند که از ۵ سال گذشته ریاض علیه حریری انجام داده و موجب انزوای سیاسی وی شد. برای درک این که عربستان تا چه اندازه در کناره‌گیری سعد حریری از انتخابات پارلمانی و تعلیق فعالیت‌های سیاسی وی نقش داشته است باید نگاهی به فضای روابط دو طرف در چند سال گذشته بیندازیم.

واقعیت آن است که عمده چالش‌های سیاسی سعد حریری به ویژه بعد از سال ۲۰۱۷ مربوط به رویکرد عربستان در قبال وی بوده است. ربوده شدن حریری در ریاض توسط دولت عربستان و مجبور شدن او به استعفا از منصب نخست وزیری لبنان از خاک عربستان سرآغاز مرحله‌ای تاریک برای سعد بود. تبعات اتفاق تلخی که در عربستان برای سعد حریری افتاد به وضوح در عملکرد سیاسی او در لبنان دیده می‌شد.

مهم‌ترین خواسته سعودی‌ها از حریری این بود که جایگاه حزب‌الله را در عرصه سیاسی لبنان تحت شعاع قرار دهد، اما انجام این کار به دلیل موقعیت ویژه‌ای که مقاومت لبنان بعد از آزادسازی این کشور از شر اشغالگران صهیونیست و سپس خنثی کردن تلاش داعش برای ورود به لبنان، نزد مردم به دست آورده بود، غیرممکن به نظر می‌رسید.

تلاش ناکام سعد حریری برای جلب رضایت عربستان

بنابراین سعد حریری تبدیل به یک مهره سوخته و ناکارآمد برای عربستان شد. البته او تلاش‌های متعددی برای برگرداندن نظر ریاض انجام داد که همگی ناکام بود. در این زمینه می‌توان به استعفای اجباری و ناگهانی حریری در بحبوحه اعتراضات اکتبر ۲۰۱۹ اشاره کرد که در راستای بحرانی‌تر کردن اوضاع لبنان و سپس اتهام زنی به مقاومت و متحدان آن انجام شد.

این استعفای حریری با یک خلاء سیاسی طولانی در لبنان همراه بود که به فجایع این کشور دامن زد. او سرانجام مجددا بعد از شکست دولت «حسان دیاب» نخست‌وزیر سابق لبنان، در اکتبر ۲۰۲۰ مامور تشکیل کابینه لبنان شد اما همه کاری که طی ۹ ماه بلاتکلیف نگه داشتن لبنانی‌ها انجام داد محدود به تلاش برای جلب رضایت عربستان از دروازه امارات و مصر و فرانسه و... بود. حریری سپس لبنان را وارد یک بحران تازه کرده و راهی امارات شد.

کابوس عربستان برای حریری تمامی ندارد

آنگونه که منابع نزدیک به سعد حریری می‌گویند وضعیت مالی او به شدت وخیم بوده و در تلاش برای پس دادن بدهی‌های عربستان است. در حال حاضر بدهی‌هایی که سعد حریری به یکی از بانک‌های عربستان دارد بیشتر از دارایی‌های اوست.

بر این اساس گفته می شود که سعد حریری توان مالی لازم برای مشارکت در انتخابات را ندارد. اما از سوی دیگر برخی ناظران معتقدند که از نظر سعد حریری تحولات اخیر لبنان و منطقه نتوانسته تغییری در واقعیت سیاسی و پارلمانی لبنان به وجود بیاورد و حتی اگر او یا نمایندگانش در این انتخابات شرکت کنند معادله پارلمانی لبنان تغییر نخواهند کرد. از نظر وی همه ساختارها و معادلات سیاسی که بعد از انتخاب میشل عون به عنوان رئیس‌جمهور لبنان در این کشور به وجود آمد همچنان پایدار خواهد ماند؛ معادلاتی که در دوره گذشته مانع از تحقق اهداف سعد حریری در دولت لبنان شد. به طور کلی حریری معتقد است که انتخابات پارلمانی آینده معادلات قوی در عرصه میدانی لبنان را تغییر نمی‌دهد.

به گفته برخی کارشناسان آگاه از امور لبنان ممکن است تصمیم سعد حریری برای تعلیق فعالیت‌های سیاسی خود در چارچوب تلاشی برای برهم زدن اوضاع و تعویق انتخابات پارلمانی انجام شده باشد؛ چرا که ممکن است این تصمیم حریری موجب شود بسیاری از احزاب طرفدار وی انتخابات را تحریم کنند. از آنجایی که آمریکا و عربستان برنامه‌های خود را در لبنان شکست خورده می‌بینند پیش بینی می‌کنند که نتایج انتخابات پارلمانی همانند دوره گذشته باب میل آنها نباشد، بنابراین بهتر است مانع برگزاری انتخابات و یا دست کم تعویق آن شوند.

بر این اساس ممکن است سعد حریری احساس کند با مانع تراشی در روند انتخابات پارلمانی لبنان می تواند رضایت سعودی‌ها را جلب کند.

آیا متحدان از پشت به حریری خنجر زدند؟

از طرف دیگر امروز طرفداران سعد حریری که به خیابان‌ها ریخته بودند حزب نیروهای لبنانی و «سمیر جعجع» رئیس آن را به توطئه چینی علیه حریری متهم کرده و گفتند که این حزب بزرگترین خنجر را از پشت به حریری زد. یکی از حامیان سعد حریری صراحتاً در این زمینه تاکید کرد: یکی از بزرگترین خنجرهایی که از پشت به حریری زده شد از جانب رئیس حزب نیروهای لبنانی بود و مسئولیت این اتفاقات با سمیر جعجع است، سمیر جعجع کسی است که جنگ داخلی را به لبنان برگرداند.

آنها معتقدند که متحدان سعد حریری و اعضای جریان ۱۴ مارس او را در این شرایط تنها گذاشته‌اند و به دنبال گرفتن جایگاه حریری هستند. البته حتی اگر فرضیه دوم واقعی باشد؛ صراحتا می توان گفت که جایگزین قدرتمندی برای جانشینی حریری در جریان السمتقبل و ۱۴ مارس و به طور کلی جامعه اهل سنت لبنان وجود ندارد و آنها هنوز حریری را رهبر سنی‌های لبنان می‌دانند.

براین اساس نمی‌توان گفت که با اعلام تعلیق فعالیت‌های سیاسی سعد حریری، جنجال آفرینی‌های وی و متحدانش در لبنان به پایان می‌رسد و تا زمان برگزاری انتخابات پارلمانی در لبنان باید منتظر اتفاقات و سناریوهای جدید باشیم. به ویژه اینکه فردی مانند سعد حریری به راحتی دنیای سیاست و قدرت را رها نمی‌کند.