خویشتن داری؛ مهارتی اکتسابی است که منجر به بروز استعداد درونی افراد می شود

به گزارش حلقه وصل به نقل از روابط عمومی برنامه «چراغ» شبکه 5، این برنامه در هفته جاری میزبان «صدیقه امیری» یکی از اساتید دانشگاه، مشاور، روانشناس، دارای بیش از ده سال سابقه ‌ی تجربه‌ی مشاوره در حوزه‌ ی خانواده و زنان و همچینن کارشناس ارشد روانشناسی شخصیت بود. 

«امیری» با اشاره به امیال طبیعی و فطری موجود در ذات انسان گفت: دو میل خیلی شاخص و بارز در وجود انسان هست، که در بین زنان شدتش بیشتر است، آن هم میل به دیده شدن، محبوب بودن یا همان مورد توجه بودن است که خب قطعاً حکمتی وجود داشته که خداوند در وجود انسان، در ذات و سرشت او، این میل را قرار داده است. اما مسئله دقیقاً از آنجا ایجاد می‌ شود که ما می‌ خواهیم این میل را بروز بدهیم. یعنی این‌که قرار است در جامعه دیده بشود، در بستر خانواده دیده بشود. یک زن وقتی می ‌خواهد که این میلش دیده بشود، دو گزینه غالباً برای انتخاب وجود دارد؛ یک اینکه خیلی سطحی و سریع و ظاهری بخواهیم به این میل برسیم و احساس خوش دیده شدن را دریافت بکنیم، آن هم با نوع پوششمان، یا بعضاً تن ‌نمایی و بدن ‌نمایی و جلوه‌ های ظاهری که یک خانم می ‌تواند انجام بدهد. این می ‌شود سطح ظاهری میل که دیده شدن در آن اتفاق می ‌افتد. 

اما یک میلی باطنی همین مابین است، آن بحث حیا و عفتی است که خانم سعی می‌کند تا آنجایی که می‌ تواند از سطح ظاهری فاصله بگیرد، تا بتواند ارزش‌ های درونی ‌اش را بروز دهد. یعنی وقتی ما جلوی بروز ظاهری را مقداری بگیریم و کنترلش کنیم، توانمندی‌ های درونی بروز پیدا می‌ کند و خودش را نشان می‌ دهد. راه سخت ‌تر و طولانی ‌تری است و بعضاً خیلی ‌ها آن مسیر کوتاه ‌تر را انتخاب می‌ کنند.

وی خاطر نشان کرد: ما برای اینکه توانمندی ‌های خودمان را به ‌هر‌حال به دیگران نشان بدهیم، دو مسیر داریم؛ یکی بحث ‌های ظاهری است که فرد توانمندی ‌هایش را نشان می‌دهد. یکی هم بحث ‌ استعداد و توانایی ‌های او در جنبه ‌های مختلف هست، این‌که کدام راه را انتخاب کنیم، به یک مهارت برمی‌گردد. ما در روانشناسی یک مهارتی داریم به اسم خویشتن داری. خویشتن ‌داری یک مهارت اکتسابی است؛ یعنی یاد می‌گیریم، قابل آموزش است. در این مهارت ما بیان می‌کنیم که نشان دادن و نمایش دادن توانمندی ‌های ظاهریمان چون همراه با هیجان است، این هیجان ممکن است ما را دچار عجله کردن، کاهش تأمل و ... کند تا به ‌هر ‌حال بخواهد ارضا بشود. خویشتن‌ داری این ‌جا به ما کمک می‌ کند که پیامدهای بعدی اتفاق نیفتد. بعبارت دیگر خویشتن ‌داری یعنی انجام یک رفتار یا یک فرایند با تفکر و تأمل که ما می‌توانیم این را به فرزندانمان هم آموزش دهیم. اما بخشی ‌از خویشتن داری در سایر مخلوقات خداوند به صورت فطری وجود دارد، برای مثال اگر یک پرنده تأمل و صبر نکند به قولی خویشتن‌ داری نکند تا جوجه هایش بدنیا بیایند، این پرنده می‌تواند خیلی کارهای دیگر کند و سراغ لذت‌ های دیگری برود ولی آن صبر و تحملی که در ودیعه او گذاشته ‌شده برای اینکه انتهای آن اتفاق مثل حس مادر شدن یا ادامه ‌ی نسل او هست، بیفتد. یعنی خویشتن داری، در ذات جهان هستی و در طبیعت وجود دارد. پس یک بخشی ممکن است به صورت فطری وجود داشته‌ باشد. اما در انسان پر رنگ‌ تر می‌شود وقتی که بحث یادگیری هم به میان می آید و اکتسابی می‌ شود و می ‌تواند شکوفا‌تر از آنچه هست شود. اگر تأمل و صبر داشته ‌باشیم و به تأخیر بیندازیم آن هیجان بخش اول را، استعدادها و توانمندی‌ های دیگرمان به چشم می‌آید. پس اگر در این مسئله ما خیلی تأمل و صبر نداشته‌ باشیم، و به همان قسمت ظاهر قضیه پرداختیم و آن را ارضا کردیم، قسمت عمیق بحث یعنی بروز توانمندی ما و شناخت ما جا می‌ ماند.

    امیری تصریح کرد: بسیاری از دانشمندان روی مسئله خویشتن داری دارند کار می کنند. در کشورهای غربی یک آزمایشی را انجام دادند، برای بچه ‌های خردسال، به آن‌ ها گفتند شما می توانید یک کیک شکلاتی خیلی خوشمزه را بخوریید، یا اینکه صبر کنید و یک ‌ساعت بعد یک غذای مفصل و خوشمزه بخورید. این آزمایش، اصطلاحا یک تحقیق طولی بود، یعنی یک چند سال بعد دوباره همین افراد در بررسی ‌ها قرار می‌گیرند. در آن آزمایش، یک عده بچه ‌ها صبر کردند تا یک ‌ساعت بعد یک غذای مفصل‌ و خوشمزه را دریافت کنند، یک عده هم گفتند: نه، و در همان لحظه کیک شکلاتی را خوردند. ده سال بعد وقتی که همین بچه ‌ها و دست‌آوردهایی که در زندگی ‌شان داشتند بررسی شدند، دیده شد که آن ‌هایی که صبر کرده بودند موفق ‌تر از بچه ‌هایی بودند که آن تحمل و صبر را نداشتند، یعنی به قولی آن‌هایی که خویشتن‌ داری کرده بودند آسیب‌ های کمتری داشتند و در تعیین هدف‌ هایشان، برنامه‌ریزی ‌هایشان، در بحث ‌های تحصیلی موفق‌ تر عمل کرده بودند و جلوتر رفته بودند. 

این روانشناس و مشاور خانواده یادآور شد: اولین ثمره و نتیجه خویشتن داری برای خود فرد است، و آن عبارت از ایجاد اعتماد ‌به ‌نفس است. همیشه احساس قدرت و احساس اعتماد به ‌نفس با انجام دادن یک کار نیست، برخی اوقات با انجام ندادن یک کار، این احساس بوجود می آید. بعضی‌ وقت ‌ها من توانمند هستم، ولی آن کار را انجام نمی ‌دهم، قدرتش را دارم ولی تأخیر می ‌اندازم، پس یک احساس اعتماد به ‌نفسی برای خود فرد ایجاد می‌کند که من می ‌توانستم این کار را در آن لحظه انجام بدهم، ولی به تأخیر انداختم، کمی روی آن فکر کردم، کمی بهتر و کامل‌تر عمل کردم و رفتم جلو. ثمره دیگر خویشتن داری، ایجاد آرامش در فرد است، چون وقتی‌که فرد در بحث لذت آنی سریع عمل کند، ممکن است خطاها و اشتباهات ناشی از آن هم بالا رفته و برای فرد پیامد داشته باشد، ولی وقتی خویشتن‌ داری کند این احساس آرامش که بر اساس تفکر آن کار را انجام داده است، منتقل می‌شود، مثل یک اثر دومینو هست، به خودش، اعضای خانواده ‌اش، به افرادی که در جامعه هستند، پس اعتماد به ‌نفس، احساس آرامش و احساس این‌که فرد در یک رقابتی بدون تفکر وارد نشده است و به توانمندی‌ های خود توجه کرده و بعد وارد جنبه‌ های مختلف قضیه شده است. 

این روانشناس و مشاور حوزه خانواده در بخشی از سخنانش اشاره کرد:  ما همه ‌مان علم و آگاهی داریم و واقف هستیم که وقتی به توانمندی‌ ها و ارزش‌ های ذاتی توجه بکنیم ماندگارتر خواهد بود. چه می ‌شود که بعضی از ما تصمیم می‌گیریم که سراغ آن لذت آنی برویم؟ سراغ آن جلب توجه ‌های لحظه ‌ای، مورد توجه بودن یک‌سری از افراد جامعه خودمان را قرار بدهیم؟  این مسئله بر‌اساس نوع نگاهی که ما به ظاهر فرد و توجهی که نسبت به او داریم، می باشد. ممکن است بر‌اساس ظاهر وارد ‌شویم و مثلا بعضی وقت ‌ها خود ما خانمها یک خانمی را می‌ بینیم که پوششی خاصی دارد و بعضی حریم ‌ها را رعایت نکرده باشد اولین فکری که با نگاه‌ کردن به این خانم در ذهن ما می آید و یک برداشت اولیه ایجاد می کند اینست ‌که براساس این نوع پوشش، آن خانم چقدر وقت می‌ کند کتاب بخواند، چقدر وقت می‌ کند به کلاس ‌های هنری برود، چقدر وقت دارد به شرایط خانواده ‌اش برسد؟ این اولین نگاه و نوع برداشت هست، چون ممکن است برای هرکسی اتفاق بیافتد. و نکته اینست که این بحث اصلاً ربطی به زن بودن یا مردبودن ندارد.

اما اینکه چه اتفاقی می افتد که فردی به سراغ توانمندی‌ ها و استعدادهای درونی می رود، ببینید وقتی‌که اولین شناخت در این سطح هست، اگر این سطح یک مقدار شرایطش رعایت بشود ما به سطح دوم شناخت می ‌رویم. مثلاً یک خانمی که پوشش مناسب داشته باشد، وقتی‌که ما از ظاهرش خارج می‌ شویم، می‌ رویم با خودمان فکر کنیم خب تحصیلاتش چیست؟ هنرمندی ‌هایش چیست؟ یعنی سطح اولیه سبب نمی ‌شود که ظاهر و ویژگی‌ های تحریک‌کننده‌ اش ما را فقط در این سطح نگه دارد، می ‌رویم به سطح درونی ‌تر، جلوتر، اما وقتی‌که یک خانمی در این سطح خودش را به‌ هرحال مطرح می‌ کند ممکن است نوع شناخت و برداشت جامعه و حتی اعضای خانواده، در همین سطح بماند و یک قدم به سمت جلوتر نرود و به ‌خاطر همین مسئله هست که نوع انتخاب و نوع پوشش می‌ تواند کمک‌کننده باشد که ما توانمندی‌ های خودمان را در سطح‌ های بالاتر نشان بدهیم. این مسئولیت برای هر دو جنس است. هم آقا و هم خانم. یک موردی که به مرکز مشاوره مراجعه کردند آقا و خانمی بودند که قصد ازدواج داشتند، صحبتی که در حرف‌هایشان بود برای مشاوره پیش از ازدواج آقا و خانم گفتند ما در یک مسئله دچار تعارض شدیم. وقتی‌که در مورد این مسئله صحبت کردیم آقا گفت که من در بحث آشنایی این مسئله را از خانم پرسیدم که نوع ارتباطتان و سوابق رابطه ‌ی قبلی و روابط صمیمانه ‌یتان با آقایان چطور بوده؟ خانم بیان کرد که من رابطه‌ ی صمیمانه و عاطفی نداشتم و این سابقه را به‌هر‌حال ذکر نکرده بود، ولی این آقا تاکید داشت که چطور می‌شود که با این مدل پوششی که شما دارید سابقه روابط عاطفی با کسی نداشته‌ باشید؟ و این مورد، موردی که آقا بیان کرده بود سبب بحث بین این ‌ها شده بود. و در این مورد سوال می‌کرد، این همان برداشت با نگاه اول است، حالا اگر من هم ‌چنین نگاهی به شرایطی و پوشش تو دارم، پس ممکن است دیگران هم همچنین نگاهی داشته باشند، و نتیجه گرفته بود در بررسی سابقه‌ ی روابط عاطفی نمی ‌شود موردی نباشد. یعنی وقتی پای ازدواج به میان آمد و یک تعهد دائمی، این نکته‌‌ ها تازه حساسیت خودشان را نشان می ‌دهند، شاید در یک رابطه آشنایی و دوستی خیلی مورد توجه نباشد و اتفاقاً تحسین هم بشوند که چقدر خوب که این ‌قدر مثلاً آن ویژگی ‌های ظاهری وجود دارد. ولی وقتی بحث ازدواج است این مسئله، مورد سوال قرار می‌ گیرد و متقابلاً خانم سوالی از آقا داشت شما که ۲۸ ساله هستید شما چه رابطه عاطفی دارید؟ و آقا بیان کرد که، من رابطه ‌ی عاطفی ندارم و خانم می‌ گفت که به ‌نظر شما خانم‌ مشاور این فرد مشکل ندارد؟ کسی‌که ۲۸ سالش باشد و سوابق و روابط عاطفی و دوستی نداشته باشد، این‌ جا انگار یک مقدار بعضی از ارزش‌ ها، جا به‌ جا شده است، یعنی اگر در گذشته کسی این کلمه را از یک آقا می ‌شنید، که من سابقه‌ ی رابطه ‌ی عاطفی ندارم، خیلی در مورد این مسئله ممکن است مورد تائید قرار می ‌گرفت، ولی الان اینطور شده به عنوان یک علامت سوال است و یک ارزشی که دارد کم‌کم جا به‌ جا  می شود و سوال این خانم این بود که آیا ایشان در ارتباطات اجتماعی ‌شان مشکل ندارد؟ 

امیری در جمع بندی گفتگو عنوان کرد: اگر این موضوع در جامعه جا بیفتد، از طرفی مسئولیت خانم ‌های محجبه را کمی بیشتر می‌کند؛ چون قضاوت اصلی و نگاه اولیه در بحث پوشش، جلوتر می‌رود و دیگر به اخلاق ‌شان و به ارزش ‌های درونی آن ‌ها توجه می ‌شود، پس این انتظار از آنها می ‌رود که در ویژگی های اخلاقی و تعاملات اجتماعی مسئولانه ‌تر و هنرمندانه تر عمل کنند. 

لازم بذکر است برنامه تلویزیونی چراغ در فصل سوم، در روزهای یکشنبه و سه شنبه حوالی ساعت 21 از شبکه 5 سیما به روی آنتن می رود و هر هفته یک چالش را مورد بحث و گفتگو قرار می دهد و یک نظرسنجی هفتگی برگزار میکند. برای دیدن برنامه های این هفته میتوانید روی لینک زیر کلیک کنید:  https://www.telewebion.com/program/63845