تهران: چرا انحصار در تلگرام بد است و انحصار در تلویزیون خوب؟!

سرویس حاشیه‌نگاری:این روزها حرف‌وحدیث در رابطه با فیلتر کردن پیام‎رسان تلگرام در آخر فروردین ماه زیاد است. در بین جریان‎های مختلف سیاسی کشور نگاه‎های متفاوتی در خصوص فیلتر یا عدم‎فیلتر تلگرام وجود دارد. طرفداران دولت معتقد هستند که از آنجایی که رئیس جمهور این وعده را در انتخابات به مردم داد که دست وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات او روی دکمه فیلترینگ نخواهد رفت، مخالفان دولت در تلاش هستند تا با فیلترکردن تلگرام این وعده رئیس جمهور را بر زمین بگذارند و از این طریق نشان دهند که دولت تدبیر و امید ناکارآمد است. و برخی نیز از مورد پرسش قرار گرفتن چرایی فیلتر کردن تلگرام نیز در تعجب هستند و می‎گویند که ما الان در «عصر استعمار سایبری» قرار داریم و وقتی آنها 10 میلیون دلار برای فضای مجازی من و تو تصویب می‎کنند نشان می‎دهد که یک جای کار می‎لنگد... ما در این عصر راهی نداریم جز اینکه به سمت خودکفایی حرکت کنیم و اولین قدم هم باید خودکفایی سایبری باشد.

اما دلیل نهادهای تصمیم‎گیر در عرصه فضای مجازی هیچ‌کدام از اینها نیست. در جریان اعتراض‎های دی‎ماه 1396 تلگرام یاز‎دهم دی‎ماه فیلتر و بیست‎وسوم دی‎ماه رفع‎ فیلتر شد. علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی هم‎زمان با اعلام خبر فیلتر تلگرام تا پایان فروردین ماه گفت: تصمیم خارج شدن تلگرام از دسترس در بالاترین سطح اتخاذ شده است و این موضوع به لحاظ امنیت ملی ما مهم است، با توجه به نقش مخربی که تلگرام در بحران‌های سال گذشته در کشور داشت و هم اینکه ما امروز در فضای مجازی به این توانمندی رسیده‌ایم که یک سامانه ملی را تعریف کنیم، این تصمیم گرفته شده است. بروجردی منظور مشخص خود از این توانمندی را پیام‎رسان سروش عنوان کرد.

سیده حمیده زرآبادی (نماینده مجلس) نیز در گفت‎وگو با خبرگزاری خانه ملت در واکنش به اظهارات اخیر دبیر شورای‌عالی فضای مجازی مبنی بر احتمال اعمال محدودیت‌هایی برای تلگرام تا آخر فروردین ماه گفته بود: بنابر اطلاعات موثقی که از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات دارم، فیلترینگ دائم تلگرام در سال آینده به تصویب شورای‌عالی فضای مجازی رسیده و این اظهارات به‌نوعی زمینه‌سازی برای انجام این تصمیم در افکار عمومی است. شنیده‌هایی در این زمینه وجود دارد که متاسفانه درپی مشکلاتی که در جریان اعتراض‌های دی‌ماه سال جاری داشتیم، مسئولان تصمیم گرفته‌اند تلگرام را به‌طور دائم فیلتر کنند که البته امیدواریم چنین اتفاقی نیفتد.

حسن روحانی نیز دیروز در دیدار نوروزی جمعی از وزیران، استانداران و مدیران دستگاه‌های اجرایی به خبرهای مبنی بر فیلترینگ تلگرام واکنش نشان داد. او گفت: داشتن پیام‌رسان‌های ایرانی، توانمند، امن و ارزان که بتوانند مشکل و نیازهای مردم را حل کنند، بی‌تردید باعث افتخار همگان خواهد بود و هدف از ایجاد و تقویت نرم‌افزارها و پیام‌رسان‌های داخلی فیلتر یا مسدود کردن دسترسی‌ها نباید باشد، بلکه باید با هدف رفع انحصار در پیام‌رسان‌ها انجام شود. روحانی بر این مسئله نیز تاکید چندباره داشت که خواست مردم از دولتی که به آن رأی داده‌اند، تلاش بیشتر برای تقویت رفاه و امنیت است، گام برداشتن در مسیر گسترش بیشتر دسترسی به فضای ارتباطی، اطلاعات و قدرت انتخاب مردم ضروری است.

آنچه خواندید بازخوانی خبرهای تعطیلات عید پیرامون پیا‌م‌‏رسان تلگرام بود، اما مسئله ما در این یادداشت پرداخت به این موضوع است که چرا انحصار در تلگرام بد است و انحصار در تلویزیون خوب؟! روزنامه جام‎جم به عنوان روزنامه رسمی سازمان صداوسیما امروز در تیتر یک خود به استقبال دستور رئیس جمهور برای شکست انحصار تلگرام رفته است. این در حالی است که سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان نهاد حاکمیتی برحسب قانون اساسی به‌طور انحصاری فعالیت می‌کند. از سوی دیگر به دلیل فراگیری مخاطبان خود در سراسر کشور و استفاده از بودجه عمومی، به‌روشنی جزء مسائل و موضوعات حوزه عمومی قرار می‌گیرد. داشتن این ویژگی‌ها (حاکمیتی، انحصاری و عمومی) منجر به شکل‌گیری ضرورتی به نام «انعکاس سراسری خواست‌ها، نیازها، تفاوت‌ها و مشکلات‌مردم، به‌طور فراگیر» شده است، اما صداوسیما چه مقدار در پوشش این ضرورت موفق بوده است؟

اینها سوالاتی است که باید پیش از پاسخ به سوال چرایی فیلترکردن تلگرام پاسخ داده شوند، چراکه امروز بر کسی پوشیده نیست که یکی از علت‎های رونق و محبوبیت پیام‎رسان تلگرام یک‏سویه و جامع نبودن اخبار صداوسیماست. انتظاری که از سیمای جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک نهاد حکومتی-انحصاری و بر اساس رسالتی که قانون بر آن تعریف کرده می‎رود، این است که باید حداقل در عرصه خبر به‌گونه‌ای گزینشگری کند که هر شهروند ایرانی، بی‌هیچ تمایزی از هر سان که باشد؛ اعم از نژاد، رنگ، جنسیت، مذهب، زبان، عقاید سیاسی، خاستگاه اجتماعی و ملی، وضعیت دارایی، محل تولد یا در هر جایگاهی که باشند، با داشتن ارزش‌های خبریِ تازگی، مجاورت مادی و معنوی، شهرت، دربگیری، عجیب و استثنا، تضاد و یا برخورد و بزرگی تعداد و مقدار، سزاوار دیده شدن از این رسانه باشد تا همه اقشار جامعه ایران خود را مخاطب این رسانه بدانند. اما نوعِ رفتار تلویزیون درست عکس این قضیه است و همین قضیه سبب شده است که مردم خواست‌ها، نیازها، تفاوت‌ها و مشکلات خود را خود شخصا و از طریق پیام‌رسان تلگرام به خاطر فیلتر نبودن آن بیان کنند و انحصار صداوسیما را بشکنند.