تهران: مقصود از وحدت اسلامی چیست؟/ اصول تحقق انسجام اجتماعی از دیدگاه علوی/ مهم‌ترین مصداق تاریخی پیمان برادر

به گزارش حلقه وصل، مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم به برخی شبهات پیرامون وحدت در پاسخ به سؤال با وجود اختلافات اعتقادی، وحدت شیعه و سنی چگونه و تا چه حد امکان‌پذیر است؟ این گونه نوشت:

*مهم‌ترین مصداق تاریخی پیمان برادری مسلمانان

اسلام به عنوان نظام کامل اجتماعی و سیاسی تمام این ویژگی را داراست که به صورت بالقوه می تواند «عدالت و عدالت اجتماعی» را در زیباترین و اصیل‌ترین شکل آن در هر جامعه از جوامع بشری محقق سازد.

بنابراین اساس اصل اول، عدالت اجتماعی از خود بیرون‌رفتنی و همفکری و همیاری اجتماعی است، بدین معنا که انسان‌ها به جای اندیشیدن به منافع شخصی و فردی به مصالح جمع و عموم که منافع واقعی آن‌ها را نیز تأمین می‌کند، بیندیشند. مهم‌ترین مصداق تاریخی پیمان اخوت و برادری رسول الله(ص) در مدینه النبی است که پیامبر اسلام میان مهاجران و انصار برقرار کرد.

*اصول تحقق انسجام اجتماعی از دیدگاه علوی

امیرالمؤمنین علی(ع) سه اصل را در ایجاب پیوند و انسجام اجتماعی مورد توجه قرار داده است:

1. حفظ کرامت و شرافت انسانی در روابط اجتماعی و جامعه.

2. برقراری عدالت قسط میان رعیت و شهروندان.

3. جلب مشارکت اجتماعی و تقسیم وظایف از طریق نهادینه کردن احساس مسئولیت افراد.

امام علی(ع) در خصوص کرامت انسان‌ها به مالک اشتر می فرماید: ای مالک رعیت دو دسته‌اند، دسته‌ای برادر دینی تواند و دسته دیگر در آفرینش با تو همانند تو است. در همان نامه فرمود باید محبوب‌ترین کارها نزد تو اموری باشد که با حق و عدالت موافقت دارد.(3)

پس حقیقت مفهوم وحدت آن است که با حفظ عقاید قطعی و مسلم خود در مقابل دشمن مشترک موضع واحدی داشته و از او غافل نباشیم و این بدان معنا نیست که از بحث و گفت‌وگوی علمی محض و خالی از تعصبات پرهیز کنیم، زیرا همه امور در حقیقت برای حفظ اصول اسلام است.

پس قرآن و سنت پیامبر اکرم(ص) مکمل یکدیگرند «لقد کان لکم فی رسول الله اسوة حسنة»؛ برای شما، شخص رسول اللَّه مقتدای پسندیده‌ای است، بی‌شک پیامبر خدا(ص) نمونه و الگوی نیکویی برای شماست و کتاب الهی و سنت پیامبر(ص) محور وحدت اسلامی است.

اسلام بر وحدت میان مسلمانان تأکید فراوانی دارد قرآن کریم می‌فرماید: «وَلاَ تَکونُواْ کالَّذِینَ تَفَرَّقُواْ وَاخْتَلَفُواْ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْبَیِّنَاتُ وَأُوْلَئِک لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ»؛ و نعمت خدا را بر خود یاد کنید آنگاه که دشمنان یکدیگر بودید، پس میان دل‌های شما الفت و مهربانی انداخت تا به لطف او برادران هم شدید.

یا می‌فرماید: «وَلاَ تَکونُواْ کالَّذِینَ تَفَرَّقُواْ وَاخْتَلَفُواْ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْبَیِّنَاتُ وَأُوْلَئِک لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ»، و چون کسانی نباشید که پس از آن دلایل آشکار برایشان آمد پراکنده شدند و با هم اختلاف پیدا کردند و برای آنان عذاب سنگین است.

جای دیگر می‌فرماید:«وَلاَ تَنَازَعُواْ فَتَفْشَلُواْ وَتَذْهَبَ رِیحُکمْ»؛ و با هم نزاع نکنید که سست شوید و مهابت شما از بین برود.

«إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُکمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّکمْ فَاعْبُدُونِ»، و این امت شما امتی یگانه است و منم پروردگار شما پس مرا بپرستید.

به فرموده امام خمینی وحدت، تکلیفی الهی و شرعی است و نقشه قدرت‌های بزرگ و وابستگان آنها در کشورهای اسلامی این است که این قشرهای مسلم را که خدای تبارک و تعالی بین آنها اخوت ایجاد کرده است و مؤمنین را به نام اخوت یاد فرموده است، از هم جدا کند و به اسم ملت ترک، کرد، ملت عرب، ملت فارس از هم جدا کنند، بلکه با هم دشمن کنند و این درست برخلاف مسیر اسلام است و مسیر قرآن کریم، تمام با هم برادرند و برابرند و هیچ یک از آن‌ها از دیگری جدا نیستند و همه‌ آن‌ها زیر پرچم اسلام و پرچم توحید باید باشند، این‌ها که با اسم ملیت و گروه‌گرای و ملی‌گرای بین مسلمین تفرقه می‌اندازند، این‌ها لشکرهای شیطان و کمک کارهایی به قدرت های بزرگ و مخالف قرآن کریم هستند.

*مقصود از وحدت اسلامی

استاد شهید مرتضی مطهری که از معدود متفکران و اندیشمندان روشن‌بین و آینده‌گر عصر حاضر است، درباره وحدت، بیانی دارد که فرموده است:

مقصود از وحدت اسلامی چیست؟ آیا مقصود این است، از میان مذاهب اسلامی، یکی انتخاب شود و سایر مذاهب کنار گذاشته شود؟ یا مقصود این است که مشترکات همه مذاهب گرفته شود و مفترقات همه آنها کنار گذاشته و مذهب جدیدی بدین نحو اختراع شود که عین هیچ یک از مذاهب موجود نباشد یا اینکه وحدت اسلامی به هیچ وجه ربطی به وحدت مذاهب ندارد و مقصود از اتحاد مسلمین اتحاد پیروان مختلف در عین اختلافات مذهبی در برابر بیگانگان است؟

*تفرقه بین طوایف مسلمین دست دشمنان سوژه می‌شود

مخالفین اتحاد مسلمین، برای اینکه از وحدت اسلامی مفهومی غیرمنطقی و غیرعملی بسازند، آن را به نام وحدت مذهبی توجیه می‌کنند تا در قدم اول با شکست مواجه شود، بدیهی است که منظور علمای روشنفکر اسلام از وحدت اسلامی، حصر مذاهب به یک مذهب و یا اخذ مشترکات مذاهب و طرد مفترقات آنها، که نه معقول و منطقی است و نه مطلوب و عملی نیست بلکه منظور این دانشمندان، متشکل شدن مسلمین در یک صف در برابر دشمنان مشترکشان است.

رهبر معظم انقلاب اسلامی می‌فرماید: فرقه‌های اسلامی، همگی امت اسلامی محسوب و از تمام مزایای اسلامی برخوردارند و تفرقه بین طوایف مسلمین، علاوه بر آنکه خلاف تعلیمات قرآن کریم و سنت رسول گرامی اسلام(ص) است، موجب تضعیف مسلمین و سوژه به دست دشمنان اسلام دادن است، فلذا به هیچ وجه جایز نیست.