هویت دینی و اقتصاد جهان اسلام و مسلمان تحت تاثیر اقدامات بسته جهانی شدن، دچار مخاطره شده است

به گزارش حلقه وصل، کرسی ترویجی «راهکارهای فقهی ارتقای امنیت جهان اسلام در اندیشه آیت الله آصفی» با حضور حجت الاسلام والمسلمین دکتر نجف لکزایی رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ۷ آذرماه در قم برگزار شد.

لکزایی در ابتدا با اشاره به علت انتخاب اندیشه های فقهی آیت الله آصفی برای موضوع راهکارهای فقهی ارتقای امنیت جهان اسلام گفت: ایشان دغدغه امنیت جهان اسلام را داشت و اگر ما هم دغدغه مسائل پیرامون خود را داریم، نمونه عینی و عملی مانند او وجود دارد.

وی افزود: بدون تردید در صدر مشکلات کنونی جهان اسلام مشکل ناامنی است، به طوری که می توانیم انحطاط امنیتی را برای آن به کار ببریم. آیت الله آصفی با استفاده از فقه جواهری و در چارچوب و ظرفیت دستگاه فقه، مفاهیم جدیدی تولید کرده و راهکارهای جدیدی برای مشکل ناامنی و ارتقای وضعیت امنیتی جهان اسلام ارائه کرده است.

وی اظهار کرد: کلید واژه سلم در فرمایشات آیت الله آصفی بسیار مهم است. سلم در زبان عربی به صلح معنی می شود. در وضعیت سلم جامعه آفت زدایی شده است و دو نفر که به یکدیگر سلام علیکم می گویند به این معناست که از ناحیه من هیچ اقدام ناخوشایندی متوجه شما نخواهد شد. مفاهیم مقاومت، اعتراض، جماعت وحدت و … از نظر آیت الله آصفی هم دارای اهمیت است.

لکزایی افزود: چارچوب نظری بحث ما بحران است. بر این اساس متفکران حکیم و دردآشنا که نظر به حل مسائل جامعه شان دارند به لحاظ فکری و اندیشه ای چهار مرحله در تفکر آنها قابل شناسایی است: مرحله اول شناخت مشکل و معضل و بحران، مرحله دوم ریشه یابی مشکل، مرحله سوم ارائه درمان و مرحله چهارم بیان شیوه انتقال از وضع موجود به وضع مطلوب.  

لکزایی اضافه کرد: با این الگو چهار مطلب باید روشن شود: اول ناامنی جهان اسلام، دوم ریشه یابی مشکل و اینکه چه علل و عوامل باعث ناامنی جهان اسلام شده است. آیت الله آصفی مشکلات را در دو بخش طبقه بندی کرده است؛ ریشه داخلی و ریشه خارجی مشکلات. از نظر او قدرت عوامل داخلی نسبت به بیرون بیشتر است. از نظر آیت الله آصفی برای رسیدن به وضع مطلوب دو راهکار مسالمت آمیز و راهکار انقلابی وجود دارد.  

وی درباره نحوه طبقه بندی مشکلات امنیتی جهان اسلام از دید آیت الله آصفی اظهارکرد: ایشان می گوید: «تمام مشکلات جهان اسلام از جمله ناامنی ریشه در سه مساله دارد: چالش اول اشغال بخشی از جهان اسلام توسط قدرت های خارجی است. کشورهای فلسطین و افغانستان و سوریه و عراق اشغال شده است. در جایی که اشغال نشده وابستگی ایجاد شده است. در شرایط وابستگی به دلیل وجود بردگی همان طور که برده برای آینده خود برنامه ریزی نمی کند و کشور وابسته هم نمی تواند برنامه ریزی کند.»

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: مشکل دوم جهانی سازی است. جهانی سازی متوجه جهان اسلام شده و آنها را دچار مشکلاتی مانند مسائل هویتی کرده است. هویت دینی و اقتصاد جهان اسلام و مسلمان تحت تاثیر اقدامات بسته جهانی شدن، دچار مخاطره شده است. مشکل سوم افراط گرایی مذهبی است مانند تکفیرها و داعش و القاعده و بوکوحرام که منجر به تولید ناامنی شده است. چالش اشغالگری و جهانی شدن عامل بیرونی و افراط گرایی عامل درونی است. 

لکزایی بیان کرد: آیت الله آصفی درباره افراط گرایی مذهبی می گوید: «منشأ افراط گرایی مذهبی، جمود است.» اولین قدم برای تولید افراط گرایی جمود و قدم دوم تکفیر است. بعد از تفکیر نوبت به عمل و ترور می رسد. ایشان اولین راهکار فقهی را برای تولید امنیت دولت اسلامی می داند و مثال او نظام جمهوری اسلامی است. اما ما فقط یک جمهوری اسلامی داریم لذا فقه الدوله در امنیت برای جمهوری اسلامی پاسخ می دهد اما برای کشورهای دیگر پاسخگو نیست زیرا دولت مشروع نیستند.

وی ادامه داد: تامین امنیت در دولت غیرمشروع به عهده امت است. در شرایط عادی که دولت مشروع باشد وظیفه ایجاد امنیت به عهده دولت و امت است اما بدون دولت مشروع وظیفه تامین امنیت به عهده مردم می شود. آیت الله آصفی در اینجا مفهوم فقه المقاومه را مطرح کرده است. ایشان می گوید: «گاهی در فقه المقاومه دفاع فردی مطرح می شود اما بخش دیگر فقه المقاومه مربوط به حکومت استبدادی می شود. در حکومت استبدادی امت موظف به ایستادگی و مقاومت هستند.»

لکزایی تصریح کرد: آیت الله آصفی مطرح می کند «در میان علمای اسلام برخی متاسفانه رویکرد فقه المعایشه را برگزیده اند.» یعنی با مستبدان همزیستی مسالمت آمیز را در پیش گرفتند. در قرآن آمده است: وَ لا تَرْکَنُوا إِلَى الَّذِینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ وَ ما لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِیاءَ ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ. امام صادق(ع) می فرماید: کسیکه از ستمگر اطاعات کند او را عبادت کرده است. آیت الله آصفی معتقد است آیات و روایات بر وجوب جهاد با طاغوت و حاکم ستمگر دلالت دارد و یکی از راهکارهای او در برابر استبداد، فقه المقاومه است.

وی بیان کرد: اصطلاح دیگ ایشان در ذیل فقه المقاومه قرار می گیرد و آن فقه الاعتراض است. او در فقه الاعتراض بحث امر به معروف و نهی از منکر را ارتقا داده است. امر به معروف و نهی از منکر درباره حاکم ظالم در قالب فقه الاعتراض ارائه شده است. او می گوید در جهان عرب در برابر حاکمان مستبد سکوت نکنیم. ببینید در عربستان بر سر بحث امر به معروف و نهی از منکر چه آورده اند.

وی ادامه داد: آیت الله آصفی درباره فقه الاعتراض مفهوم پردازی و ادبیات پردازی کرده و مراتب اعتراض را بیان کرده است. به گفته ایشان اعتراض فرآیند آماده سازی و جلب افکار عمومی در جهت صحیح و اصلاح روند نظام سیاسی و تهییج مردم برای فشار بر حکومت و ایستادگی دربرابر موانع حکومت با وسایل مختلف است. جریان اعتراض باید با تمسک به وسایل کافی قدرت دفاع از خود در برابر حکومت را کسب کند.

لکزایی تصریح کرد: آیت الله آصفی بیان می کند موفقیت اعتراض در جلب افکار عمومی است. با اعتراض زمینه انقلاب فراهم می شود. آیت الله آصفی در انقلاب اسلامی امام خمینی(ره) اعتراض را همگانی و مردم را با خودش همراه کرد. و در نتیجه رژیم پهلوی و امریکا نتوانستند کاری انجام دهند. او هشدار می دهد که اعتراض سیاسی به انفعال و شعارزدگی دچار نشود که در این صورت اثرات مثبت آن از بین می رود.

وی ادامه داد: معنای اعتراض مقاومت مسلحانه دائمی نیست اما می تواند در مراحل پایانی به مقاومت مسلحانه به تشخیص رهبر ختم شود. بخشی از فقه المقاومه می تواند فقه الاعتراض باشد. ایشان در ذیل فقه الاعتراض به عنوان مبنا، حرمت اتکاء به ظالمان، حرمت سکوت در برابر ستم، حرمت تسلیم و ذلت در برابر ستمگران، وجوب طرد و نهی از ستم با عمل و لسان و انکار قلبی را مطرح کرده است . این موارد درباره امر به معروف و نهی از منکر در جهاد با ظالم هم مطرح شده است.

لکزایی بیان کرد: ایشان در تبیین مفهوم اعتراض به معنای نهی از منکر به ۳۰ روایت از منابع شیعه و اهل سنت استدلال کرده است از جمله روایت «ان اعظم الاجهاد کلمه العدل عند سلطان الجائر».

وی در ادامه فقه های مطرح شده توسط آیت آلله اصفی گفت: فقه الاحتلال یا فقهی که مساله و موضوع اشغالگری را در ستور کار خود قرار می دهد و تکلیف امت اسلامی را در برابر اشغالگران روشن می کند. ایشان درباره فقه الاحتلال می گوید: «مقاومت در برابر اشغالگری قدرت های استکباری است که این موضوع در باب فقهی جهاد دفاعی قرار می گیرد.»

وی بیان کرد: یکی از عوامل ناامنی تفرقه است و آیت الله آصفی راهکار فقه الوحده را برای آن مطرح می کند. از نظر وی در هر صورت اصالت با وحدت است و ما باید در حوزه وحدت اقدامات فکری و عملی انجام بدهیم.

لکزایی یکی از مشکلات جهان اسلام را از نظر آیت الله آصفی مشکل ناامنی دانست و گفت: باید بر ناامنی غلبه کنیم و غلبه کردن ما بر این مشکل در گرو توجه به ریشه های پدیدآمدن آن است. ایشان فقه الوحده، فقه الاحتلال، فقه الاعتراض و فقه المقاومه را از راهکارهای فقهی معرفی می کند که برای مبارزه با تفرقه، نظام های استبدادی و نظام های وابسته و اشغالگری اشغالگران پیشنهاد کرده است. این مباحث نشان می دهد فقه اهل بیت و فقه جواهری ظرفیت عظیمی برای مواجهه با مسائل امروز دارد. اما منوط به این است که از مشکل شروع کنیم یعنی اگر به سراغ بحث فقهی می رویم بخواهیم بدانیم که این مساله چه مشکلی را  حل می کند.

وی بیان کرد: اگر مشکل را تعریف کنیم و برای آن به دنبال جواب فقهی باشیم، فقه ما با سابقه و پیشینه اش می تواند جوابگو باشد همانطور که امام خمینی(ره)  فقه انقلاب را مطرح کرد. گفته های آیت الله آصفی بخشی از برکات انقلاب است زیرا او از شاگردان امام خمینی(ره) بود.

لکزایی در پایان سخنانش گفت: وقتی مقام معظم رهبری در حوزه علمیه می گویند «به فقه حکومتی توجه کنید» یعنی باید آن را سرلوحه کارهایمان قرار دهیم، یعنی بدانیم مشکلات ما در عرصه فقه الدوله چیست و به آن پاسخ دهیم چون نظام جمهوری اسلامی و دولت تشکیل شده و مشکلات جهان اسلام را هم بتوانیم پاسخ دهیم.