بررسی نقش عوام در حادثه عاشورا در تازه‌ترین فصلنامه «پاسخ»

به گزارش حلقه وصل، ششمین فصلنامه علمی و تخصصی پاسخ از سوی عمومی مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات حوزه علمیه قم منتشر شد.

در این شماره فصلنامه مقالاتی با عناوین رهیافتی به منظومه فکری مقام معظم رهبری در حوزه پاسخ‌گویی به سؤالات و شبهات، بررسی و تحلیل نقش جریان‌های تأثیرگذار در پیداش حادثه عاشورا، بازشناسی عناصر حماسه عاشورا در حادثه عاشورا با تأکید بر نقش صفویه، واکاوی و تحلیل ریشه‌های تاریخی روزه روز عاشورا در منابع اسلامی، بحثی انتقادی درباره دیدگاه‌های روان‌شناختی الحادی در مسأله منشأ دین،‌ نگاهی تحلیلی به ادله‌ انتصاب امام علی(ع) به عنوان پیشوای سیاسی با تأکید بر واقعه غدیر خم و بررسی و نقد نظریه ناهمسازی وجود شرور با توحید فاعلی خداوند گنجانده شده است.

در بخشی از این فصلنامه با عنوان «بررسی و تحلیل نقش جریان‌های تأثیرگذار در پیداش حادثه عاشورا» می‌خوانیم:

-با یک نگاه جامعه‌‏شناختى نسبت به جوامع پیشین ملاحظه می‌شود که در طول تاریخ افراد هر جامعه‌‏اى در طول تاریخ، افرادش را در دو گروه خواص و عوام تقسیم شده است و در واقع، همین دو گروه هستند که منشأ تحولات تاریخى در دوره‌‏هاى مختلف بود‌ه‌‏اند؛ به‌گونه‌‏اى‌ که هر پدیده تاریخى، حاصل نوع عملکرد این دو گروه و تعامل آن‌هاست. اکنون با توجه به مرجعیت خواص براى عوام و تأثیرپذیرى گروه پیرو از گروه پیشرو، توجه به عملکرد و نوع تفکر این دو دسته در انعقاد و شکل‌گیرى فرایندهاى تاریخى، امرى دارای اهمیت است؛ زیرا نوع عملکرد آنهاست که مى‏‌تواند جامعه و حتى تاریخ را سعادتمند کند و یا به تباهى و انهدام بکشد. عنصر اصلى در این امر، خواص هستند. 

در یک تقسیم‌‏بندى مى‏‌توان خواص دوره امام حسین(ع) را به چند دسته تقسیم کرد:

1. برخی از اصحاب پیامبر(ص) از مهاجر و انصار که در قید حیات بودند مانند: جابر بن‌ عبدالله انصارى، ابن عباس، سهل‌ بن‌ ساعدى و انس‌ بن‌ مالک؛

2. بزرگان و خواص شیعه مانند: محمد حنفیه، مختار، سلیمان‌ بن‌ صرد خزاعى، هانى‌ بن‌ عروه، مسیب‌ بن‌ نجبه فزارى و ابراهیم اشتر؛

3. شخصیت‌های با نفوذی مانند: عبدالله‌بن‌عمر و عبدالله‌بن‌زبیر؛

4. متنفذان قبایل قحطانى در سرزمین عراق شامل بزرگان و رؤساى قبایل قحطانى مانند: شمر، محمد‌بن‌اشعث و عمروبن‌حریث؛

5. کارگزاران بنى‏‌امیه از قبیل عمارة‌ بن‌ عقبة‌ بن‌ ولید و ابن‌ زیاد؛

اکنون با توجه به عملکرد خواص دوره امام حسین(ع) در قبال حادثه عاشورا، مى‌‏توان آن‌ها را به دو گروه عمده تقسیم کرد:

الف: کسانى که از همکارى با امام(ع) به علل و دلایلى بازماندند و توفیق حضور در رکاب او را نیافتند؛

ب: کسانى که زمینه‌ساز حادثه عاشورا بودند و آتش جنگ را علیه امام(ع) دامن زدند.

وجود متنفذان و خواصى که کارشان جعل حدیث بود، یکى دیگر از عوامل پیدایش حادثه عاشورا به شمار مى‏‌آید. آنان که به نفع دستگاه حکومتى اموى جعل حدیث مى‏‌کردند، نه تنها قیام امام حسین(ع) را غیر مشروع جلوه مى‏‌دادند و آن را خروج بر خلیفه مسلمانان قلمداد مى‌‏کردند، بلکه عوام را نیز به دنبال خود کشیده، آنها را تحریک به جنگ علیه امام مى‏‌کردند. فضاى سیاسى بیمار کوفه نیز چنین نغمه‌‏هاى شومى را پذیرا مى‏‌شد و به همین علت بود که از عوام تا خواص، از رعیت تا اشراف و سران قبایل از جنگ با فرزند رسول خدا مضایقه نکردند.

نقش عوام در حادثه عاشورا به اجمال از دو منظر قابل ملاحظه است: نخست از حیث نظرى و فکرى؛ زیرا عوام حاضر در لشکر کفر از حیث اعتقادى پیرو خواص و بزرگان و سران خود بودند؛ دوم از حیث عملى، یعنى همه آن‌ها به پیروى از سران خود و به دستور آنان، زینت‌‏دهنده لشکر عمر سعد علیه امام(ع) بودند.

علاقه‌مندان برای تهیه این فصلنامه می‌توانند به اداره محصولات این مرکز واقع در قم خیابان شهداء کوچه 37 پلاک 16 مراجعه و یا از ساعت 11 الی 14 با شماره تلفن 02537737217 تماس حاصل کنند.