به گزارش حلقه وصل، از ۲۶ ژانویه ۲۰۱۱ با شروع بحران سوریه فصل جدیدی در تاریخ این کشور و منطقه آغاز شد و تاکنون تحولات زیادی در منطقه و علی الخصوص سوریه اتفاق افتاده است. این بحران برآمده از ریشه‌های داخلی و خارجی متعددی بود که یکی از مهم‌ترین آن‌ها خارج کردن سوریه از محور مقاومت بوده است. در صورتی که بشار اسد با غربی‌ها همکاری می‌کرد و از همراهی با ایران، حزب‌الله لبنان و گروه‌های مقاومت دست برمی‌داشت خیلی از این مشکلات در سوریه پیش نمی‌آمد.
در حال حاضر و با گذشت سال‌ها از آغاز جنگ سخت و طاقت فرسایی که درایت فرماندهان محور مقاومت مانع آن شد تا کشورهای غربی و هم پیمانان منطقه‌ای آن‌ها در زمینه نظامی به اهداف خود دست پیدا کنند، غربی‌ها که از ایجاد تغییرات با استفاده از قدرت نظامی ناامید شدند به سمت استفاده از تحریم‌های اقتصادی و در کنار آن نفوذ نرم خود حرکت کردند. این رویکرد در بستر سیاست کلانی با نام ملت‌سازی با هدف توسعه نفوذ آمریکا سال‌هاست که توسط این کشور در سطح دنیا دنبال می‌شود. بازوی اصلی آمریکا در انجام این راهبرد، آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده آمریکا (USAID) است که در کشورهای مختلف به توسعه نفوذ نرم و نیمه سخت می‌پردازد و درحال‌حاضر در بیش از ۱۰۰ کشور فعال است.
*نگاهی به تاریخچه و فعالیت های آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده
آژانس توسعه بین‌المللی ایالات‌متحده که سابقه آن به اجرای طرح مارشال یعنی بازسازی اروپا پس از جنگ جهانی دوم می‌رسد، در سال ۱۹۶۱ به‌منظور کمک به توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورهای جهان ایجاد شد. آژانس توسعه بین‌المللی ایالات‌متحده به‌عنوان آژانس همکار با وزارت امور خارجه و وزارت دفاع ایالات‌متحده، برنامه‌ریزی، بودجه‌بندی، مدیریت دیپلماسی و فعالیت‌های توسعه‌ای را برای دستیابی به اهداف خود، به‌عنوان بخشی از دکترین اجرایی‌اش در کشورهای حوزه هدف جای داده است. این نهاد، یک آژانس مستقل و فدرال است که دفتر مرکزی آن در واشنگتن قرارگرفته است و با بیان ادعاهایی مانند بهبود زندگی در کشورهای درحال‌توسعه به پیشبرد منافع ایالات‌متحده می‌پردازد. آژانس توسعه بین‌المللی ایالات‌متحده امکاناتی را برای توسعه اقتصادی، اجتماعی، و ارائه کمک‌های بشردوستانه در سراسر جهان به منظور حمایت از اهداف سیاست خارجی ایالات‌متحده فراهم می‌کند.
از نظر سازمانی این آژانس در طول معاونت‌های وزارت امور خارجه آمریکا قرار دارد و به‌عنوان بازوی اصلی این وزارتخانه غالباً در امور فرهنگی و اقتصادی در حوزه بین‌الملل فعالیت می‌کند. آژانس توسعه بین‌المللی ایالات‌متحده بدون محدودیت با دولت‌ها، نهادها، جوامع مدنی و بخش خصوصی در کشورهای مختلف همکاری می‌کند و امکان ارائه خدمات توسط متخصصین آمریکایی را در کشورهای دیگر به‌منظور ارتقای سطح توسعه و استانداردهای زندگی مردم فراهم می‌نماید.
با وجود اینکه این آژانس زیرمجموعه وزارت خارجه آمریکا است اما از نظر شرح وظایف، مستقل از آن عمل می‌کند. به‌بیان‌دیگر این مجموعه بودجه خود را از وزارت امور خارجه دریافت می‌کند اما نسبت به وزیر لزوماً پاسخگو نیست و ریاست آن که با هماهنگی رئیس‌جمهور تعیین می‌شود به شخص رئیس‌جمهور پاسخگو است. این امر نشان‌دهنده اهمیت آژانس در زمینه فعالیت‌های برون‌مرزی ایالات‌متحده است.
این آژانس آمریکایی مغز متفکر فعالیت‌های ایالات‌متحده در اکثر کشورهای منطقه است. کشورهایی از جمله عراق، افغانستان، سوریه، یمن، اردن و ترکیه محل‌های فعالیت این آژانس هستند. در شکل شماره یک فعالیت‌های این آژانس در کشورهای همسایه سوریه نشان داده شده است.
شکل ۱- فعالیت‌های آژانس توسعه بین‌المللی ایالات‌متحده در برخی کشورهای منطقه
*فعالیت های آژانس توسعه بین‌الملل ایالات‌متحده در سوریه
براساس این گزارش، از سال ۲۰۱۱ و با شروع بحران سوریه، آژانس توسعه بین‌الملل ایالات‌متحده در این کشور مشغول به فعالیت بوده و تاکنون حدود ۱۲ میلیارد دلار در این کشور هزینه کرده است. این فعالیت‌ها وکمک‌ها تحت عنوان کمک‌های بشردوستانه در مناطق شمال شرقی سوریه که تحت تسلط نیروهای دموکراتیک سوریه در بخش کردستان این کشور قرار دارد انجام شده است و شامل بخش‌های تحت تسلط دولت قانونی سوریه نمی‌شود. این کمک‌های آمیکا درحالی است که آن‌ها طی سالهای اخیر، حدود ۱۰۰ هزار بشکه در روز نفت از میادین نفتی سوریه به تاراج برده‌اند. در واقع، آن‌ها نه تنها به سوریه کمکی نکرده‌اند بلکه بیش از هزینه‌های خود در این کشور، تنها از منابع نفتی سوریه سرقت کرده‌اند.
طبق اذعان سازمان ملل متحد، مشکلات اقتصادی ناشی از جنگ در سوریه وضعیت ناگواری برای مردم این کشور علی‌الخصوص آوارگان ایجاد کرده است. سازمان ملل اعلام کرده است که بیش از ۱۱ میلیون نفر از مردم سوریه نیازمند کمک‌های بشردوستانه هستند و بیش از ۹ میلیون نفر از مردم این کشور از تغذیه ناکافی رنج می‌برند و نیازمند کمک‌های غذایی هستند. آمارها نشان دهنده وجود ۶.۷ میلیون نفر آواره داخلی در سوریه و ۵.۴ میلیون نفر آواره سوری در کشورهای همسایه این کشور است. آژانس توسعه بین‌المللی ایالات‌متحده در آخرین گزارش‌های خود از فعالیت در سوریه ادعا کرده است که ۴.۸ میلیون نفر به صورت ماهانه از کمک‌های این آژانس استفاده می‌کنند. ۲.۱ میلیون نفر نیز تحت حمایت سایر سازمان‌های آمریکایی در سوریه قرار دارند و در مجموع جمعیتی در حدود ۶.۹ میلیون نفر در سوریه تحت حمایت و کمک‌های دولت آمریکا هستند.
*پشت پرده کمک‌های آمریکا به سوریه
به گزارش فارس، اگرچه این آژانس در برنامه اعلامی خود برای تمام کشور سوریه برنامه‌ریزی نموده است ولی تاکنون فقط در بخش‌های تحت تسلط کردها و مخالفان حکومت سوریه برنامه‌های خود را پیاده کرده و در سایر مناطق فعالیتی انجام نداده است. این فعالیت‌های آژانس در سوریه در حالی است که آمریکا، تحریم سزار را بر این کشور تحمیل کرده و مانع حضور کشورهای مختلف برای بازسازی سوریه شده است.
آمریکا چند هدف کلی را در سوریه دنبال می‌کند. با تحریم سوریه به دنبال ایجاد فشار بر حاکمیت این کشور برای خروج از محور مقاومت و تغییر رفتار سوریه است. در عین حال این کشور به انجام فعالیت اقتصادی و بشردوستانه در مناطق تحت تسلط مخالفین جدایی طلب سوریه می‌پردازند تا با ایجاد اهرم فشار بر حکومت مرکزی سوریه، امتیازهایی از این کشور دریافت کنند و حتی در صورت امکان این کشور را تجزیه نمایند.
در شکل شماره دو برنامه آژانس توسعه بین‌المللی ایالات‌متحده و حتی جزئیات کمک‌ها و برنامه‌های آمریکا برای کشور سوریه آمده است که به دولتمردان سوریه این پیام را می‌رساند که در صورت همراهی با ایالات‌متحده، بازسازی و کمک به سوریه اتفاق می افتد.
شکل ۲- برنامه‌های آژانس توسعه بین‌المللی ایالات‌متحده برای سوریه
در مجموع و با توجه به برنامه‌ریزی آمریکا برای ایجاد فشار اقتصادی و نفوذ نرم در کشور سوریه و خروج این کشور از محور مقاومت از این طریق، لازم است جمهوری اسلامی ایران با نگاهی کلان و جامع به فعالیت در سوریه در ابعاد مختلف بپردازد و به همان صورتی که در دوران جنگ نظامی در کنار دولت و ملت سوریه بود در دوران بازسازی نیز در کنار آن‌ها باشد تا علاوه بر کسب منافع اقتصادی برای خود به خنثی‌سازی برنامه‌های آمریکا در این کشور بپردازد.