تهران: راهی: تلاش کردم با نگارش رمان «یوما» الگویی برای زنان امروز جامعه‌ام ترسیم کنم

به گزارش حلقه وصل، دومین دورهمی کتاب کانون ادبی «بانوی فرهنگ» به نقد و بررسی کتاب «یوما» نوشته مریم راهی با حضور نویسنده و جمعی از نویسندگان و منتقدان ادبی، در محل فرهنگسرای انقلاب اسلامی برگزار شد.

این نشست با حضور مریم راهی، نویسنده رمان یوما، سید علی شجاعی، نویسنده وکارشناس ادبی، سارا عرفانی، نویسنده و کارشناس ادبی و وجیهه سامانی، کارشناس-مجری برگزار شد.

*بیان داستانی تاریخ، یوما را جذاب کرد

در ابتدای این نشست، سامانی درباره نخستین اثر تاریخی مریم راهی گفت: این اثر روایتی داستانی از زندگی حضرت خدیجه(س) مادر حضرت فاطمه(س) برجسته‌ترین بانوی اسلام، است. کتاب 7 فصل دارد که یکی در میان راوی‌ها حضرت خدیجه(س) و افراد مختلف هستند. سامانی افزود: در ادبیات داستانی ما با تخیل سر و کار داریم و در تاریخ با واقعیت. زمانی که موضوع در مورد تاریخ مذهبی باشند عده‌ای مخالف ورود داستان هستند. ولی علاقمندان به کتاب تاریخی صرف اندک هستند. به همین دلیل کتابی با بیان داستانی که تاریخ را روایت کند به ماندگاری تاریخ و خوانا کردن آن کمک می‌کند. روایت‌های تاریخی که داستانی بیان شده‌اند مثل یوما اثر را جذاب‌تر می‌کنند.

*بیش از 70 کتاب تاریخی بررسی شد

مریم راهی، نویسنده این اثر درباره انگیزه نگارش «یوما» گفت: هدفم از نگارش این رمان، معرفی حضرت خدیجه(س) به مخاطب امروز بود. تلاش کردم الگویی برای زنان امروز جامعه‌ام ترسیم کنم.

وی در ادامه افزود: یک سال و نیم از شروع تحقیق برای نوشتن کتاب تا نگارش آن و تکمیل مراحل چاپ به طول انجامید. برای تحقیق در مورد زوایای مختلف زندگی حضرت خدیجه بیشتر از 70 عنوان کتاب تاریخی بررسی شد تا چیزی از زندگانی حضرت گفته نشده باقی نماند. البته از زندگی ایشان اطلاعات زیادی در دسترس نیست.

*در رمان تاریخی اجازه نداریم تخیل کنیم

در ادامه نشست سید علی شجاعی، نویسنده و کارشناس ادبی، درباره دسته بندی ادبیات از نظر مضمونی گفت: رمان به دو دسته تخیلی و واقعی تقسیم می‌شود. در رمان تخیلی ما به ازای معروفی در واقعیت نداریم ولی در دسته واقعی رمان بر اساس بخشی از واقعیت یا شخصیت واقعی نگاشته می‌شود. در غرب وقتی رمان تاریخی نوشته می‌شود جاهای خالی تاریخی با تخیل پر می‌شود ولی در ادبیات داستانی پس از انقلاب، ما اجازه نداریم تخیل کنیم. اینگونه ادبیات نو و جدید است. اینگونه روایت چون آخر داستان مشخص است و هیچگونه تعلیق یا عنصر غافلگیری نداریم هیچ قدم اضافه‌ای نمی شود در داستان گذاشت. درکتاب یوما، نویسنده تلاش کرده است که کاملا به تاریخ پایبند باشد و در عین حال قصه برای خواننده جذاب.

وی در مورد راوی در رمان «یوما» گفت: برای بیان داستان از راوی‌های گوناگونی استفاده شده،‌ گاهی راوی از نزدیکان و کنیزان حضرت انتخاب شده است‌ گاهی از دوستان و گاهی هم از دشمنان و فصل‌هایی نیز راوی خود حضرت خدیجه هستند. منِ راوی برای معصوم استفاده نمی‌شود ولی در این کتاب منِ راوی حس را بیان می‌کند نه ایده اصلی واقعیت را. قول و فعل از حضرت خدیجه داریم و هر چه در تاریخ از ایشان آمده است در کتاب آمده و خارج از واقعیت نیست.

سید علی شجاعی در مورد تکنیک تعدد راوی ها در این کتاب گفت: وقتی از شکل کلاسیک و قالب راوی سوم شخص فاصله می‌گیریم امکانات نوشتن خیلی بیشتر می‌شود. با اضافه شدن هر راوی دنیای جدیدی روی نویسنده باز می‌شود. در بیان تاریخی با اطلاعات کم از موضوع، می‌توان جاهای خالی را با راوی‌های بیشتر و فلاش بک‌هایی در داستان پر کرد.

سارا عرفانی در مورد زبان اثر توضیح داد: به عنوان اولین کار تاریخی مریم راهی زبان اثر، زبان فاخر و پخته‌ای بود که با فضای تاریخی و احساسی اثر بسیار تناسب داشت و نویسنده به درستی از عهده زبان برآمده بود.

*درباره زندگی حضرت خدیجه تناقضاتی وجود دارد

در ادامه نشست سامانی از نویسنده درباره فضای زندگی حضرت خدیجه در خانه پیامبر(ص) سوال کرد که پز از خدم و حشم و کنیزان است در حالی که همیشه شنیده‌ایم ایشان زندگی فقیرانه‌ای داشتند و ثروت حضرت خدیجه(س) در سال‌های ابتدایی اسلام خرج کمک به تبلیغ اسلام و مسلمانان شده است؟

مریم راهی در پاسخ به این سوال گفت: طی تحقیقات به این مسئله نرسیدم. حضرت خدیجه جزو ثروتمندترین بانوان حجاز بودند که تمام ثروت خود را وقف اسلام کردند و تا زمان شعب ابوطالب نیمی از دارایی‌هایشان باقی بود و کنیزانی داشتند که بعد از کم شدن ثروت همچنان در کنار حضرت مانده بودند و به ایشان کمک می‌کردند ولی نه به عنوان کنیز. در تاریخ درباره زندگی حضرت تناقضاتی وجود دارد مانند اختلاف سنشان با پیامبر اکرم(ص) یا دعوت از زنان قریش در زمان ولادت حضرت فاطمه(س) مشخص نیست که از ترس تنهایی این اتفاق افتاده است یا به دلیل رسم و رسومات بزرگان قوم.

یکی از مخاطبان پرسید: چطور تصمیم گرفته شد که داستان، از این برهه از تاریخ یعنی زمان وضع حمل حضرت نوشته شود؟ عرفانی گفت: نویسنده قبل از شروع داستان، شاید حتی یکی دو ماه در مورد اثر فکر می‌کند، اینکه چه زاویه دیدی برای نوشتن انتخاب کند. اینکه از چه زمانی داستان را شروع کند به نوشتن تا بتواند به بهترین شکل ممکن تمام آنچه در ذهن دارد پیاده کند.