وقتی واعظی اشتباه روحانی را «تکرار» کرد

به گزارش حلقه وصل، دو روز مانده به مراسم تحلیف جو بایدن رئیس‌جمهور جدید ایالات متحده، محمود واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهور، موضع دولت در قبال مسئله برجام در دولت آینده آمریکا را اعلام کرد. واعظی همانطور که پیشتر نیز حسن روحانی اعلام کرده بود، شرط بازگشت آمریکا به برجام را بازگشت به قبل از ژانویه ۲۰۱۷(زمان روی کار آمدن ترامپ) اعلام کرده است.

حسن روحانی نیز پیشتر در جلسه هیئت دولت اعلام کرده بود که ایران و آمریکا هر دو می‌توانند تصمیم بگیرند و اعلام کنند که به شرایط ۲۰ ژانویه ۲۰۱۷ برمی‌گردند. رئیس‌جمهور با بیان اینکه ما به شرایط ۲۰ ژانویه ۲۰۱۷ برمی‌گردیم، هم آمریکا به ۲۰ ژانویه ۲۰۱۷ برگردد، می‌گوید:‌ این می‌تواند حل بزرگی برای بسیاری از مسائل و مشکلات باشد و مسیر و شرایط را کاملا تغییر بدهد و بعد مراحل بعدی را می‌شود در بخش‌های مختلف ادامه داد؛ گره اصلی با یک اراده و تصمیم می‌تواند باز شود.

اگرچه ترامپ با خروج از برجام و اعمال تحریم‌های شدید اقتصادی، رسماً برجام را از موضوعیت ساقط کرد اما بازگشت به ژانویه سال ۲۰۱۷ یعنی پذیرش تحریم‌هایی که اوباما بعد از امضای برجام بر ایران اعمال کرد. برجام معاهده‌ای تعهد آور میان ایران و ۶ کشور بود که در سال ۲۰۱۵ به امضا رسید با اینحال دولت اوباما -که جو بایدن معاون اول آن دولت بود- با اعمال تحریم‌های جدید اقدام به نقض آن کرده بود و تعهدات خود را اجرا نمی‌کرد.  

کنگره آمریکا در نوامبر ۲۰۱۶ به صورت اجماع آرا با ۴۱۹ رأی موافق و یک رأی مخالف در مجلس نمایندگان آمریکا و ۹۹ رأی موافق از ۹۹ فرد حاضر در سنای آمریکا، قانون تحریم ایران(ISA) معروف به مادر تحریم‌های ایران را تمدید کرد در حالی‌که در پیوست ۲ برجام، به صراحت توقف، لغو یا عدم تصویب تحریم‌های مندرج در این قانون طی حداکثر ۸  سال پس از اجرای برجام درخواست شده بود.

همچنین نیاز به اخذ ویزای مجدد آمریکا برای کسانی که در پنج سال منتهی به سال ۲۰۱۵ به ایران سفر کرده‌اند نیز در زمان امضای برجام به تصویب رسیده بود لذا بازگشت به سال ۲۰۱۷ یعنی زمانی که آمریکا هیچ تعهدی در برجام انجام نداده و ایران تعهدات خود را بصورت کامل انجام داده بود، بازگشت به متن برجام نیست بلکه بازگشت به لاشه‌ی برجام است!

این در حالی است که اگر هم قرار است بازگشتی به برجام صورت بگیرد، باید با لغو تمام تحریم‌ها و اجرای تعهدات آمریکا همراه باشد. از سوی دیگر تاکید زیاد ایران بر کلمه برجام و اصرار به اینکه بایدن به برجام (آن‌هم برجامِ ژانویه ۲۰۱۷) برگردد، موجب می‌شود تا طرف مقابل به‌جای لغو تحریم‌ها به امتیازخواهی بیشتر و بازی با لفظ برجام روی بیاورد و در حقیقت اینگونه صحبت‌ها از سوی روحانی و مسئولان دولت سیگنال غلط دادن به طرف آمریکایی است که به فکر حفظ تحریم‌ها باشند و ایران را نیازمند به بازگشت به اسم برجام ببینند. 

جو بایدن با ترامپ در اصل فشار وارد کردن به ایران اختلافی ندارد بلکه او همانطور که پیشتر هم اعلام کرده بود، سیاستش «سخت‌گیری هوشمندانه‌تر» علیه ایران است و بازگشت به برجام را برای ایجاد محدودیت و مهار ایران از جمله در برنامه هسته‌ای و سایر زمینه‌ها می‌خواهد. 

بایدن برجام را بهترین چارچوب برای ورود و مذاکره بر سر مسائل موشکی و منطقه‌ای می‌داند و گفته بود: «صحبت‌های زیادی درباره موشک‌های هدایت دقیق و همه مسائل دیگری که منطقه را بی‌ثبات می‌کنند مطرح می‌شود ولی بهترین راه برای ایجاد قدری ثبات در منطقه، تعامل در چارچوب برجام است.»

بایدن در حالی حرف از بازگشت به برجام می‌زند که صحبتی از لغو تحریم‌ها نمی کند و بالعکس معتقد است: "گزینه بازگرداندن خودکار تحریم‌ها همیشه در اختیار آمریکاست و ایران به این مسئله واقف است."

لذا دولت روحانی به‌جای آنکه بر اصل بازگشت به برجام تکیه کند، باید تمرکز را روی  رفع تحریم‌ها و اجرای تعهداتی که طرف مقابل برعهده داشت بگذارد. در حقیقت کلید واژه‌ی "بازگشت به ژانویه ۲۰۱۷" پیامی امیدوارکننده به بایدن است که بتواند با بازگشت خشک و خالی به اسم برجام، اهدافی که برای اعمال فشار بیشتر بر ایران درنظر گرفته اعمال کند.