قم: پنج ویژگی مهم اصحاب امام حسین(ع)

حجت‌الاسلام والمسلمین میرباقری، در اولین شب عزاداری حسینی در دهه اول محرم الحرام 1393 در مدرسه فیضه قم با طرح این سؤال که «اجابت دعوت سید الشهداء علیه‌السلام در روز عاشورا به چه آمادگی‌هایی نیاز دارد؟»، به تبیین پنج ویژگی اصحاب امام حسین علیه‌السلام پرداختند.     پنج ویژگی «سبقت و سرعت در همراهی، پیش از گذشتن فرصت ها»، «عبور از دنیا و انس با مرگ»، «بدهکاری در برابر معصوم به خاطر اجازه همراهی به جای طلبکاری»، «عبور از خود و رسیدن به مقام شیدایی و محبت» و «سیر با بلای سید الشهدا» لازمه همراهی با امام حسین علیه‌السلام است.

ایشان ویژگی اصحاب سید‌الشهداء در زیارات مأثور از ائمه را بالغ بر  17 صفت شمرده و اظهار داشتند: مثلا در زیارت روز عرفه، اصحاب امام حسین علیه‌السلام را «اولیاء الله و احبائه»، «اصفیاء الله و اودائه» و «انصار دین الله» نامیده‌اند. در زیارت روز عید فطر و اضحی، «الذابون عن توحید الله» نامیده شده‌اند. در زیارت شب‌های قدر، «صدیقون» و «شهداء» و «صابرون» و در زیارت نیمه شعبان، «الطاهرین من الدنس» و «مهدیون» و در زیارت نیمه رجب، «شهداء» و «سعداء» و «فائزون فی درجات العلی» و ... نامیده شده‌اند.

استاد عالی حوزه علمیه قم، اولین ویژگی اصحاب امام حسین(علیه السلام) را سبقت و سرعت اصحاب سید‌الشهداء معرفی و گفت: یکی از خصوصیات بارز اصحاب حضرت «بذلوا مهجهم دون الحسین علیه‌السلام» است. ما بعضی شیعیان و دوستان حضرت را می‌بینیم که برای حضرت جنگیدند و شهید شدند ولی نتوانستند خونشان را پیش‌روی حضرت تقدیم ایشان کنند. این تأخیر ناشی از اشکالی است که مانع سبقت و سرعت ایشان شده است. باید بدانیم که فرصت‌ها منتظر آماده شدن ما نمی‌شوند. بلکه ما باید از قبل خودمان را آماده کنیم و با پیش‌بینی فرصتها و قرار گرفتن در مسیر و معرض رحمت از آنها استفاده کنیم.

رییس فرهنگستان علوم اسلامی با اشاره به اینکه معنی «سرعت و سبقت» در آیات و روایات به معنای جلوگیری از سبقت گرفتن فرصتهایی مثل جوانی و سلامت و دوران توانگری و از مومنین است، ادامه داد: هر توجیهی که مانع قرار گرفتن در کنار ولی خدا شود شیطانی است. کسانی که مثل طرمّاح و دیگران به بهانه رسیدگی به خانواده و ... از یاری حضرت باز ماندند اهل سرعت نبودند. آنها که اهل سرعت بودند توانستند خون خود را پیش روی حضرت بدهند. این سرعت مقدماتی داشته که از عوالم قبل، آن مقدمات را مهیا کرده بودند. خیلی از کسانی که در حادثه عاشوراء توفیق حضور نداشته‌اند به خاطر این بوده که در عوالم گذشته اهل سبقت نبوده‌اند. در روایت، یکی از عوامل افضلیت پیامبر اکرم(ص) بر همه مخلوقات سبقت ایشان در عهد توحید دانسته شده است. همچنین عامل «اولوا العزم» شدن انبیای اولوالعزم، ثبات و سرعت آنها در عوالم قبل بر قبول ولایت ائمه علیهم السلام و سر سپردن به ولایت یک یک آنها تا امام زمان علیه‌السلام دانسته شده است. اما بعضی انبیاء، درنگی کردند که خدای متعال می‌فرماید: «وَ لَقَدْ عَهِدْنا إِلى‏ آدَمَ مِنْ قَبْلُ فَنَسِیَ وَ لَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْما»(طه/115) البته ما نمی‌دانیم که این درنگ چه بوده که در مقام عالی حضرت آدم هم راه داشته است.

حجت‌السلام والمسلمین میرباقری در ادامه دومین ویژگی اصحاب سید‌الشهداء را عبور از دنیا، رهیدن از آن و انس با مرگ معرفی و گفت: دومین خصوصیتی که در اصحاب حضرت به چشم می‌خورد، عبور از دنیا و بزرگتر شدن از دنیا و انس گرفتن با مرگ و عوالم بعد از آن است. کسی که بیش از دنیا را تجربه نکرده و به آن انس نگرفته باشد، بعید است که بتواند به راحتی و در صحنه‌های سخت در کنار ولی خدا بماند. امام حسین علیه‌السلام در مورد اصحابشان می‌فرمودند: «من ایشان را آزموده‌ام. آنها با مرگ مأنوس‌تر هستند تا طفل با سینه مادرش» آخرین دامی که بر سر راه دوستان ولی‌الله می‌گذارند تا او را از همراهی باز بدارند دنیاست و کسی که از دنیا گذشته از همه دام ها رهیده است.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه همراهی بدهکارانه به جای طلبکاری از امام، سومین ویژگی اصحاب سید الشهداء می‌باشد، افزود: اصحاب حضرت، فوز و رستگاری خود را تنها در همراهی با حضرت می‌دیدند و حتی تصور راهی غیر از همراهی با حضرت را نداشتند. بلکه فوز را منحصر در همراهی او می‌دانستند. لذا با هیچ مشکلی راهشان را عوض نمی‌کردند و به همین خاطر هیچگاه احساس خسارت نیز نمی‌کردند و هرگز خود طلبکار حضرت نمی‌دانستند. آنها همراهی با امام را به معنای گذاشتن بار خود بر دوش امام می‎دانستند و دریافته بودند که جز امام هیچ‌کس در عالم بار دیگری را به دوش نمی‌کشد بلکه فقط امام است که با مهربانی بار همه دوستانش را برمی‌دارد. بنابراین تنها راه فوز و خلود این است که با امام باشیم که «شفیع دار البقاء» است. یعنی تنها جایی است که انسان را به بقاء و «وجه الله» شدن می‌رساند و تنها وادی رهایی از هلاک است: «کُلُّ شَیْ‏ءٍ هالِکٌ إِلاَّ وَجْهَه» (قصص/88) اگر کسی مستغرق در امام که «وجه الله» است نباشد فانی و هالک است.

حجت‌الاسلام والمسلمین میرباقری در ادامه با اشاره به اینکه ویژگی چهارم اصحاب سید‌الشهداء، رسیدن به مقام «محبت» و عبور از «خود»، بود، ادامه داد : اصحاب امام حسین(علیه‌السلام) به مقام «محبت» حضرت رسیده بودند و از مرتبه عبادت «تجار و عبید» گذشته بودند. آنها از خودشان هم عبور کرده و به مقام «احرار» رسیده بودند. بعضی گمان کرده‌اند که انسان به هر مقام و مرتبه‌ای از محبت و عبادت که برسد باز به خاطر خودخواهی و میل به کمال خود، قدم بر می‌دارد. معنای این کلام این است که انسان نمی‌تواند از شرکِ خودخواهی رها شود. اما بر خلاف این گمان، انسان می‌تواند به اخلاص در محبت برسد به این معنا که حتی خود را نیز برای خدای متعال دوست بدارد یا مثل ابراهیم(علیه‌السلام) صادقانه ادعا کند که پیامبر اکرم(ص) را بیش از خود دوست دارد.

وی در ادامه افزود: اصحاب حضرت آن قدر به حضرت گره خورده بودند که خود حضرت برایشان موضوعیت داشت نه رسیدن به بهشت و ...، حتی اگر می‌بینیم که «بریر» در شب عاشورا مزاح می‌کند و می‌گوید: «این مزاح به خاطر این است که تا بهشت فاصله‌ای نمانده»، نباید گمان کنیم که بریر مشتاق رسیدن به حور و قصور بوده؛ بهشت بریر، رسیدن به جوار حضرت و خود سیدالشهداء بوده است. لذا اصحاب حضرت، مُحبند؛ بدون هیچ طلبکاری‌. به مقام شیدایی و اِخبات رسیده‌اند. مُخبِت و شیدا (که در زیارت امین‌الله از مقامات شیعیان شمرده شده است) همه هستی‌اش را به پای محبوب می‌دهد و خود را بدهکار می‌داند، مانند سعید بن عبدالله که وقتی خود را سپر نماز سیدالشهداء علیه‌السلام قرار داد، باز نگران است که نکند به وظیفه‌اش وفا نکرده باشد و می پرسد که آیا به وظیفه ام وفا کردم؟ محب حقیقی به فکر بقاء خود هم نیست تا به خاطر میل به بقاء در ذیل محبوب قرار گیرد.

رییس فرهنگستان علوم اسلامی در پایان سیر سیدالشهداء را ویژگی پنجم اصحاب امام حسین علیه‌السلام برشمرده و گفت: صفت دیگری که در اصحاب حضرت دیده می‌شود این است که در وادی قرب، با بلای حضرت سیر می‌کردند.

ایشان در پایان با ممکن دانستن ملحق شدن به اصحاب امام حسین(علیه‌السلام) گفت: انسان می‌تواند به اصحاب سیدالشهداء ملحق شود و به همین خاطر است که در زیارت عاشورا، از خدای متعال این گونه می‌خواهیم که: «فَأَسْأَلُ اللَّهَ الَّذِی أَکْرَمَنِی بِمَعْرِفَتِکُمْ وَ مَعْرِفَةِ أَوْلِیَائِکُمْ وَ رَزَقَنِی الْبَرَاءَةَ مِنْ أَعْدَائِکُمْ أَنْ یَجْعَلَنِی مَعَکُمْ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ أَنْ یُثَبِّتَ لِی عِنْدَکُمْ قَدَمَ صِدْقٍ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَة» یا در سجده قربی که در انتهای زیارت، برای انسان حاصل می‌شود عرضه می‌داریم: «اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی شَفَاعَةَ الْحُسَیْنِ یَوْمَ الْوُرُودِ وَ ثَبِّتْ لِی قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَکَ مَعَ الْحُسَیْنِ وَ أَصْحَابِ الْحُسَیْنِ الَّذِینَ بَذَلُوا مُهَجَهُمْ- دُونَ الْحُسَیْنِ ع صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِین» به خاطر همین نکته است که حضرت رضا علیه‌السلام به «ریّان بن شبیب» می‌فرمایند: اگر می‌خواهی به ثواب یاران امام حسین علیه‌السلام برسی، هر وقت حضرت را یاد کردی، احساس «خسارت»، «پشیمانی» و «رغبت در یاری» ایشان را داشته باش و عرضه بدار: «یا لیتنی کنت معکم». بنابراین باید خود را آماده کنیم تا فرصت همراهی با حضرت را از دست ندهیم.

منبع: نسیم