اختلاف قطر و ۴ کشور عربی پابرجا خواهد ماند

به گزارش حلقه وصل، وزیر خارجه کویت در ۱۴  آذرماه در اطلاعیه‌ای از نزدیک شدن چهار کشور عربستان سعودی، امارات، بحرین و مصر با قطر برای حل بحران سه ساله میان خود خبر داد. اما محالفل سیاسی و رسانه‌ای عربی، به اندازه وی در این خصوص خوشبین نیستند.

وبسایت الخلیج الجدید، در گزارشی به این مسأله پرداخته و نوشته است که در ابتدا باید گفت که این موفقیت را صرفا باید به پای تلاش‌های کویت نوشت و اینکه برخی برای «جرد کوشنر» داماد و مشاور ترامپ نیز نقشی قائلند، کاملا اشتباه و دور از واقعیت است.

نویسنده این مطلب تأکید کرد که آمریکا و جرد کوشنر در این سال‌ها هیچ کاری جز دمیدن بر آتش اختلافات نکردند و افزود: «همان‌طور که رکس تیلرسون وزیر خارجه سابق آمریکا گفته بود، جرقه ابتدایی بحران خلیج [فارس] از کاخ سفید آغاز شد. همچنین ترامپ کاری جز شعله‌ورتر کردن این اختلافات نکرد و در این باره کافی است تا فقط نگاهی به توئیت‌های سابق او انداخت.»

الخلیج الجدید سپس نوشت که سخن گفتن از پیروزی و پایان بحران در شرایط کنونی اشتباه است و طرف‌های بحران هنوز اجماعی در خصوص شروط ۱۳ گانه‌ای که در ابتدای بحران چهار کشور، علیه قطر وضع کرده بودند، ندارند و صرفا در خصوص چارچوب مذاکرات به تفاهم رسیده‌اند و چهار کشور موضع یکسانی نسبت به دوحه ندارند؛ همان‌گونه که قطر نیز به آن‌ها به یک چشم نمی‌نگرد.

روشن است که سعودی‌ها انگیزه بیشتری برای بازسازی روابط با قطر دارند و در این خصوص باید به منافع آن‌ها در ارتباط با روی کار آمدن «جو بایدن» نگاه کرد. به نوشته الخلیج الجدید، جو بایدن نه‌تنها به ماه عسل میان ریاض و واشنگتن که در دوره ترامپ برقرار بود، خاتمه خواهد داد، بلکه درصدد بازگشت به توافق با ایران است که منبع نگرانی بزرگی برای سعودی‌هاست.

این وبسایت قطری در ادامه افزود که بیم و هراس دولت سعودی از بهبود وضعیت اقتصادی ایران و کاهش تحریم‌ها، موجب شده است تا دولتمردان ریاض در اولویت‌های سیاست خارجی خود بازبینی کنند و در این مورد نه تنها بحران با قطر، بلکه تنش با ترکیه نیز باید پایان یابد و مدتی است که مشاهده می‌کنیم سعودی‌ها به سمت مصالحه با ترکیه رفته و محافل رسانه‌ای از عادی‌سازی روابط دو کشور در آینده نزدیک سخن می‌گویند.

بنابراین سعودی‌ها آماده رفع محاصره قطر هستند، اما امارات آماده چنین اقدامی نیست و حداقل تا زمانی که دوحه ۱۳ شرط را برآوره نکند، ابوظبی حاضر به مصالحه نیست. شروطی که در واقع با این هدف بیان شده‌اند که هیچ وقت برآورده نشوند و چهار کشور مذکور نیز می‌دانند که هیچ کشوری حاضر نیست چنین شروطی را در هیچ توافقی بپذیرد یا به گفته برخی منابع سیاسی، امارات و مصر حداقل بر دو شرط قطع روابط دوحه با اخوان‌المسلمین و کاهش روابط با ایران، کشوری که میدان گازی مشترک با قطر دارد، اصرار دارند.

بنابراین امارات در روزهای آتی سعی خواهد کرد تا در مسیر میانجیگری کویت کارشکنی کرده و مانع دیگر کشورها نیز برای حرکت در مسیر مصالحه شود. عربستان سعودی، قطر را رقیب خود در جهان اسلام و جهان عرب نمی‌داند، اما  امارات چنین دیدی به قطر دارد. سعودی‌ها اگر قرار به سازش با اسرائیل داشته باشند، پیش از آن ضروری است تا با ترکیه و قطر تنش‌زدایی کنند.

قطر نیز اهتمام بالایی به تنش‌زدایی با سعودی‌ها بیش از سه کشور دیگر دارد. امیرنشین قطر به خوبی می‌داند که روابطش با امارات دیگر به حالت سابق بازنخواهد گشت، حتی اگر مصالحه کنند و شورای همکاری خلیج فارس به شرایط سابق خود بازگردد. در خصوص مصر نیز باید گفت که قطری‌ها در این میان برتری دارند. هم از لحاظ حضور کارگران مصری در این کشور و هم از لحاظ قدرت رسانه‌ای بالایی که دارند.

الخلیج الجدید سپس نوشت که در خصوص بحرین نیز باید گفت که این کشور اهمیت چندانی برای قطر ندارد و منامه بیشتر اوقات تابع سیاست دیگر کشورها و عربستان سعودی است. با این حال طبق نظر کارشناسان، بحرین همزمان که به توافق میان عربستان و قطر خواهد پیوست و ضمن اینکه تلاش خواهد کرد موضعی خلاف نظر ریاض نگیرد، اما وارد عادی‌سازی رابطه خود با قطر نخواهد شد. رابطه منامه و دوحه شاهد تنش‌های جدیدی در خصوص مرز آبی بین دو کشور است و چندی پیش گارد ساحلی قطر در نزدیکی آب‌های سرزمینی این کشور، دو قایق بحرینی را مصادره کرد و وزیر خارجه بحرین این رخداد را «تخاصم نظامی قطر با هدف تحریک سیاسی» توصیف کرد.

این وبسایت همچنین مدعی شد که سعودی‌ها بیش از قطری‌ها مشتاق این مصالحه هستند و در رایزنی‌های خود با طرف کویتی و آمریکایی بر اهمیت توافق دو جانبه با قطر تأکید کرده‌اند. دوحه نیز امید دارد تا در ابتدا با سعودی‌ها به توافق برسد و پس از آن دیگر کشورها نیز بدان بپیوندند.

اما رسیدن به این توافق، پیچیدگی‌هایی نیز دارد و سه کشور بحرین، امارات و مصر به طور علنی و ضمنی بارها گفته‌اند که هرگونه مصالحه‌ای باید با نظر مساعد تمامی کشورها باشد و بنابراین هرگونه یکجانبه‌گرایی سعودی‌ها در مسأله قطر، موجب تضعیف جایگاه ریاض می‌شود و این چیزی است که سعودی‌ها تلاش دارند از آن دوری کنند و همزمان کار کویت نیز سخت‌تر خواهد شد.

همچنین برای دولت ترامپ نیز دشوار است که در مدت باقی مانده دولتش، بتواند توافق میان قطر و چهار کشور را به نتیجه برساند. واشنگتن به خوبی از اهمیت حل و فصل این مسأله آگاه است و تلاش دارد تا برای اقدامات ضد ایرانی خود، یک شورای همکاری خلیج فارس یکپارچه نزد خود داشته باشد. اما کشورهای درگیر در این بحران، رغبتی به این ندارند که با مصالحه میان خود به دولت پایان یافته ترامپ، یک هدیه بدهند و بیش از هر چیزی به این مصالحه از دریچه رو در رو شدن با دولت بایدن می‌نگرند.

الخلیج الجدید در بخش پایانی گزارش خود نوشت که بدون شک گام بلندی در مسیر مصالحه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس برداشته شده است و کویت حق این را دارد که برای این موفقیت خود جشن بگیرد؛ اما این تنها یک گام در مسیر طولانی و همراه با منافع متضاد بسیار است. علاوه بر این دیگر بعید است که این مصالحه بتواند شورای همکاری خلیج فارس را به دوره طلایی خود بازگرداند. این شورا اکنون سه محور دارد. ریاض، دوحه و ابوظبی. در حالی که پیش از این دولت سعودی تنها محور و به نوعی فصل الخطاب این شورا بود.