تهران: رمزگشایی از یک راز/ ترجمه‌ای خواندنی از یک واقعه سیاه

به گزارش حلقه وصل، همیشه رازها جذاب هستند و آنهایی که رازی را می‌دانند در کانون توجه  قرار دارند تا بلکه بتوانند گوشه‌ای از راز آنها را کشف کنند. از این رو همیشه وقتی سخن از راز به میان می‌آید پرده‌ای از مِه در ذهن شنونده شکل می‌گیرد و شنونده را ترغیب می‌کند تا سر از راز موجود در بیاورد.

حادثه اتمی چرنوبیل که در آوریل 1986 روی داد تنها یک آتش‌سوزی (آنطور که دستگاه‌های اطلاع‌رسانی شوروی اعلام کردند) نبود هرچند سران شوروی تلاش کردند تا با مخفی کردن واقعیت روی آن سرپوش بگذارند اما به سرعت و خیلی زود همه از اصل ماجرا با خبر شدند و ابعاد فجیع این حادثه برای همه روشن شد.

کتاب «زمزمه‌های چرنوبیل» اثر سویتلانا آلکسیویچ نویسنده برنده جایزه نوبل ادبیات 2015 را باید اثری دانست که تلاش کرده راز حادثه اتمی چرنوبیل را برای خواننده بازگو کند.

از این کتاب تا پیش از برنده نوبل شدن نویسنده در ایران نامی نبود ولی پس از اعلام نام نویسنده ناشران دست به کار شدند تا آثار این نویسنده را ترجمه کنند که مشاهده شده این سرعت گاهی از کیفیت اثر می‌کاهد اما شهرام همت‌زاده عضو هیات علمی و مدیر گروه زبان روسی دانشگاه شهید بهشتی پس از گذشت یک سال و خوابیدن تب ترجمه آثار نوبلیست بلاورسی ترجمه‌ای از کتاب روسی این نویسنده را وارد بازار کتاب کرده است.

این کتاب که باید آن را یک دایرةالمعارف شوروی‌شناسی خواند (به خاطر پاورقی‌هایی که مترجم بر آن زده و توضیحاتی که پیرامون اصطلاحات به خواننده داده است) اثری است که خواننده حین خواندن آن دچار اضطراب و تشویش می‌شود و خود را در میان معرکه چرنوبیل و حتی روی قلب رآکتور چرنوبیل حس می‌کند.

این کتاب روایت با «بیل» به جنگ «اتم» رفتن است، ملتی که هیچ ذهنیتی از اتم نداشتند و تنها تصویری که از اتم داشتند بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی بود و دولت شوروی اتم خود را اتم صلح‌امیز معرفی کرده بود و از این رو مردم ساکن چرنوبیل تصور نمی‌کردند که اتم صلح‌امیز خطرناک باشد. هنگام روی دادن این فاجعه آتش‌نشانان و مهارکنندگان با بیل و وسایل ابتدایی به جنگ رآکتور رفتند.

این کتاب که حاصل بیش از 500 مصاحبه با حادثه‌دیدگان و شاهدان فاجعه چرنوبیل بوده است یک تاریخ شفاهی به معنای کامل است و نویسنده کوشیده هیچکسی را از قلم نیندازد، کودکان، معلمان، پدران و مادران، آتش نشانان، پزشکان، متخصصان، نیروهای داوطلب، اهالی چرنوبیل و روستاها و شهرهای اطراف و ... همه در این کتاب دیده‌های خود از چرنوبیل را بازگو کرده‌اند.

خواننده در این کتاب با حادثه‌ای سیاه روبرو می‌شود، «چرنوبیل واقعه‌ای سیاه است و رنگ دیگری ندارد» این تک جمله‌ای از یکی از کسانی است که عکس می‌گرفته البته این عکس‌ها برای سال‌های پس از فاجعه است زیرا در زمان این اتفاق اجازه تصویربرداری مگر جز روایت قهرمانی‌های فرزندان شوروی به کسی داده نمی‌شده از این رو تصاویر و عکس‌ها اغلب نابود شده‌اند.

پس از فاجعه چرنوبیل یک امپراتوری عظیم تَرَک برداشت و این سرآغازی بر فروپاشی امپراتوری شوروی بود. که باید آن را مهم‌ترین ضربه بر پیکره این امپراتوری دانست.

این در حالی است که امروز کمتر پیرامون این فاجعه حرف زده می‌شود و به عبارتی تاریخ چرنوبیلی‌ها را حذف کرده است و اثری از آنها در تاریخ نیست و این کتاب آنها را در تاریخ ماندگار کرده است.

این انفجار به قدری حساس بوده که در آن برهه امکان آلوده شدن گسترده اروپا را تهدید می‌کرده است: «لحظاتی بود که امکان خطر انفجار اتمی وجود داشت و باید آب‌های زیرسطحی از زیر راکتور تخلیه می‌شد تا اورانیوم و گرافیت مذاب وارد آب نشود، که در این صورت علاوه بر آب، یک بحران عظیم دیگر هم رخ می‌داد. انفجار می‌توانست سه تا پنج مگاتن باشد. در این صورت نه فقط کیِف و مینسک، بلکه قسمت اعظم اروپا هم غیر قابل سکونت می‌شد»(صفحه 305)

این کتاب که باید آن را تصویری هولناک از یکی از فجایع اتمی قرن بیستم دانست با ترجمه شهرام همت‌زاده در 500 صفحه با قیمت 32 هزار تومان از سوی نشر کتاب نیستان روانه بازار کتاب شده است.