تهران: دست عنایت خدا روی سر گناهکار نیست

به گزارش حلقه وصل،  متن زیر مشروح درس اخلاق آیت الله مظاهری در تاریخ ۲۵ اسفند ماه است که از نظر می گذرد؛

بسم الله الرّحمن الرّحیم

رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی وَ یَسِّرْ لِی أَمْرِی وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسانِی یَفْقَهُوا قَوْلِی‏

بحث ما ان‌شاءالله برای بعد از عید باشد و امروز مقداری دربارۀ عید نوروز و وظایف عید نوروز صحبت کنیم.

عید نوروز یک عید ملّی است و همین مقدار که نهی از آن نشده است، امضاست و ما می‌توانیم عید بگیریم به نام عید ملی، و اشکالی هم ندارد.

مرحوم محدث قمی در مفاتیح سر و سامان شرعی به این عید می‌دهند، که علاوه بر اینکه عید ملی است، اسلام آن را امضا کرده است و عید شرعی نیز هست. مرحوم محدث قمی از معلی بن خنیس و او از امام صادق«سلام‌الله‌علیه» نقل می‌کنند که روز عید نوروز غسل عید نوروز کن و لباس نو بپوش، مثل مردم که لباس نو می‌پوشند و روزه باش برای اینکه نزدیک به خدا شوی. بعد از ظهر چهار رکعت نماز بخوان و بعد از نماز به سجده برو و دعایی را نقل کردند و در وسط دعا این جمله آمده: «وَ بَارِکْ لَنَا فِی یَوْمِنَا هَذَا الَّذِی فَضَّلْتَهُ وَ کَرَّمْتَهُ وَ شَرَّفْتَهُ وَ عَظَّمْتَ خَطَرَهُ»[۱]

در عید فطر به نام عید آمده: «أَسْأَلُکَ فِی هَذَا الْیَوْمِ الَّذِی جَعَلْتَهُ‏ لِلْمُسْلِمِینَ‏ عِیداً»[۲]

و در اینجا این‌طور آمده که خدایا این روز، روز با شرافتی است و روزی است که تو این روز را گرامی داشتی و روزی است که برای این روز عظمت قائل شدی.

روایت گرچه در مفاتیح مرسل است، اما مرسل هم نیست. بعضی در معلی بن خنیس ایراد کردند از نظر سند و ما معلی بن خنیس را در رجالی که نوشتیم توثیق کردیم.[۳] لذا روایت هم معتبر است.  اگر کسی روایت را معتبر نداند، قانون تسامح در ادلۀ سنن، ‌روز عید نوروز را عید می‌کند. لذا بر روی هم می‌توانیم بگوییم که روز عید نوروز از اعیاد ملی است که شارع مقدس امضا کرده است.

از نظر اهل‌بیت«سلام‌الله‌علیهم» وقتی عید است که ما در آن روز گناه نکرده باشیم. امیرالمؤمنین«سلام‌الله‌علیه» می‌فرمایند: «وَ کُلُّ یَوْمٍ لَا یُعْصَی اللَّهُ‏ فِیهِ‏ فَهُوَ یَوْمُ‏ عِید»[۴]

مفهومش هم اینست که «کلُّ یومٍ فیه یعصی الله فهو یومٌ‌ عزا». این نهج‌البلاغه انصافاً‌ مثل خود امیرالمؤمنین چقدر عظمت و فصاحت و بلاغت دارد. لذا این عید ملی ما در این چند روز برای ما عید است، اگر گناهی در این عید نشود و اتّفاقاً در این چند روز خیلی گناه می‌شود و سال را نامبارک می‌کند. قرآن می‌فرماید اگر می‌خواهی عاقبت‌به‌خیر شوی: «وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقین‏»[۵]

عاقبت به‌خیری به سه معنا. اگر می‌خواهی ذلّت بعد عزّت پیدا نکنی، تقوا داشته باش. اگر می‌خواهی شیطان برون و شیطان درون ذهن تو را نبرد و شبهات راجع به اسلام عزیز برایت پیدا نشود و برای بچّه‌هایت پیدا نشود، تقوا داشته باش. اگر می‌خواهی دم مرگ راحت و آسوده بروی در خدمت امیرالمؤمنین در وادی‌السّلام، تقوا داشته باش. اگر می‌خواهی از راهی که گمان نداری، یک زندگی پرنشاط و یک زندگی رفاهی و یک زندگی منهای گره برایت پیدا شود، تقوا داشته باش: «وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً ، وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لاَ یَحْتَسِبُ»[۶]

گناه زندگی را تباه می‌کند و سال را خراب می‌کند. آنگاه دست عنایت خدا روی سر گناهکار نیست. امنیّت دل و امنیّت ظاهر برای او نیست: «فَأَی الْفَرِیقَیْنِ أَحَقُّ بِالْأَمْنِ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ»[۷]

چه کسی شایستگی امنیّت دارد؟ امنیّت دل و اینکه زندگی بدون غم و غصّه و دلهره و اضطراب‌خاطر و زندگی منهای دشمن و امنیّت ظاهری داشته باشد. بعد خدا جواب می‌دهد که: «الَّذینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إیمانَهُمْ‏ بِظُلْمٍ أُولئِکَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ»[۸]

کسی که گناه در زندگی او نباشد. ظالم به خود و ظالم به دیگران نباشد. قرآن دوباره تکرار می‌کند و می‌فرماید: «أُولٰئِکَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ».

تمام اینها مفهوم دارد و اینکه اگر متّقی نباشیم و اگر در زندگی ما گناه باشد، امنیّت نداریم. دست عنایت خدا روی سرمان نیست و زندگی توأم با غم و غصّه و چه کنم چه کنم و دلهره و اضطراب‌خاطر است و اتّفاقاً در این عید نوروز گناه می‌کنند. مجالس ما مجالس دینی نیست و اختلاط زن و مرد هست و زن آرایش کرده و مرد چشم چران و در میان هم بنشینند و با هم بگو و بخند کنند.

گناه اینها خیلی بزرگ است، اما در پیش ما کوچک شده است. یک طلبه آمد خدمت امام صادق«سلام‌الله‌علیه»‌ و گفت من یک مجلس زنانه دارم و اجازه دهید بروم و برای زن‌ها حرف بزنم. امام صادق«سلام‌الله‌علیه» فرمودند کار خیلی مشکل است. گفت یابن رسول الله می‌توانم کار کنم. فرمودند برو! امّا مواظب خودت باش. راوی می‌گوید من مدت‌ها رفتم و برای زن‌ها درس می‌گفتم. یک روز من شوخی خنده‌داری کردم و همه خندیدند. مثل اینکه امام صادق«سلام‌الله‌علیه» برای او جاسوس درست کرده بودند و این جاسوس به امام صادق«سلام‌الله‌علیه» گفت.

آقا او را خواستند و فرمودند شنیده‌ام در مجالس با نامحرم خنده و شوخی داری؟ بعد امام صادق«سلام‌الله‌علیه» فرمودند: اگر این تکرار شود،  دین جایی نیست و دینت را می‌برد. مجلسی که با هم مختلط باشند، نمی‌توان گفت این مجلس حضرت زهراست و مجلس زهراپسند و امام صادق پسند است. اما اتّفاقاً در اعیاد ما هرچه عید بزرگ‌تر است گناه فراوان شده است.

شیطان خیلی بدجنس است و خوب بلد است انسان را جهنّمی کند. لذا مثلاً شب پانزدهم شعبان و شب قدر که حکیمه خاتون می‌گوید وقتی من نرجس خاتون را در بغل گرفتم شروع کردم سورۀ انا انزلناه بخوانم و آقا امام زمان در دل با من همراهی می‌کردند.[۹] در روایات هم داریم که آن شب قدر است؛[۱۰] امّا این شب قدر به اندازه‌ای گناه  می‌شود که یکی از بزرگان به من می‌گفت شب پانزدهم شعبان من قبل از نماز شب خواب امام زمان را دیدم و آقا امام زمان آمدند، امّا عصبانی و ناراحت بودند.

گفتم آقا کجا بودید؟ فرمودند شب جشن من است و آمدم در جشن‌ها سری بزنم و از بس کشیده به صورتم زدند،‌ فرار کردم! نباید ساده از اینها بگذریم. این ایام عید بد ایامی شده است. کوچه ها بدتر از منزل‌ها و منزل‌ها بدتر از کوچه‌ها شده است. بی‌حجاب‌ها و بی‌عفت‌ها که هیچ، اما می‌بینیم خواص هم مراعات نمی‌کنند و چادری‌ها هم مراعات نمی‌کنند. می‌بینیم با اختلاط بین زن و مرد در مجالس گناه می‌شود. این یک مصیبت است و مصیبت هم بزرگ است؛ اما ما آن را  کوچک می‌کنیم و اسلام به این حرف‌ها راضی نیست.

مطلب مهم‌تر از این و گناه بیش از این، مسائل سیاسی است. غیبت‌ها زیاد است و شایعه پراکنی‌ها زیاد است و تهمت‌ها و توهین‌ها زیاد است و عام البلوی هم هست و این هم در میان مردم و هم در میان ما طلبه‌ها هست. تا پیش هم می‌نشینند می‌گویند عید شما مبارک و بعد می‌گویند چه خبر و شروع می‌کنند به گفتن. گاهی شایعه‌پراکنی می‌کنند و نود درصد این حرف‌ها شایعه‌پراکنی است. امام صادق«سلام‌الله‌علیه» می‌فرمایند: «کَفَی‏ بِالْمَرْءِ کَذِباً أَنْ یُحَدِّثَ بِکُلِّ مَا سَمِعَ»[۱۱]

بس است که در عالم ملکوت به او بگویند دروغ‌گو. یعنی هرچه بشنود پخش کند. اما حرف‌های ما خیلی بالاتر است و به یکدیگر تهمت‌ها و توهین‌ها داریم. دسته‌ای به دستۀ دیگر توهین می‌کنند و بالاخره مجالس ما پر از غیبت و تهمت و شایعه و توهین است. مرحوم کلینی روایت صحیح‌السندی نقل می‌کنند که: «مَنْ‏ أَهَانَ‏ لِی‏ وَلِیّاً فَقَدْ بَارَزَنِی بِالْمُحَارَبَة»[۱۲]

روایت قدسی و صحیح‌السند می‌فرماید اگر کسی اهانت به ولی خدا کند، جنگ با خداست. امام صادق برای اینکه ما اشتباه نگیریم و ولی خدا را از اولیاء الله و از خواص نگیریم، می‌فرمایند مراد از ولی، همین شیعیان ما هستند.[۱۳] کسی که به یک شیعه توهین کند، جنگ با خداست. بنابراین خیلی باید مواظب باشیم.  این تهمت‌ها و شایعه‌پراکنی‌ها و اهانت‌ها و حرف‌های رکیک و بالاخره اهانت به یکدیگر است. یکی طرفدار کسی است و دیگران را خراب می‌کند و دیگری طرفدار کسی دیگر است و دیگران را خراب می‌کند و بر سر هم داد می‌زنند.

به قول حضرت امام که چند روز قبل مقام معظم رهبری هم می‌گفتند اگر دادی دارید بر سر دشمن بزنید. داد زدن بر سر خودتان دشمن را خوشحال می‌کند. بالاترین چیزی که به ما شکست می‌دهد، اختلاف ماست و این اختلاف در میان ما هست و در میان طلبه‌ها هم هست. همین اختلاف‌ها به جاهای باریکی می‌رسد. بعضی اوقات قربة الی الله غیبت می‌کند یا قربة الی الله تهمت می‌زند یا قربة الی الله توهین می‌کند و یک دسته را خراب می‌کند.

جرداق نصرانی در کتاب الامام علی جملۀ شیرینی دارد. می‌گوید انسان گاهی می‌رسد به اینجا که ولی خدا را در خانۀ خدا قربةً‌الی الله می‌کشد! وضع رسیده به اینجا که قربة الی الله تهمت می‌زند و شایعه پراکنی می‌کنید و قربة الی الله توهین می‌کند و قربة الی الله آبروی مسلمان را می‌برد و قربة الی الله توهینی می‌کند که جنگ با خداست.

این گناه دوم بدتر از گناه بدحجابی و بی‌حجابی است و این در میان مردم زیاد است و اگر بخواهیم عیدمان مبارک باشد، اگر بخواهیم سال با امنیتی داشته باشیم و اگر بخواهیم عاقبت‌به‌خیر شویم به آن سه معنایی که گفتم، باید این ایام عید گناه نداشته باشیم. باید ثواب‌های ما بیشتر باشد.

اول غسل روز عید عبادت است،؛ دوّم روزه بگیر؛ سوم نماز ظهر و عصر را اول وقت و با جماعت بخوان؛ چهارم اینکه چهار رکعت نماز بخوان و بگو امروز عید است و عید من را مبارک کن. سرتاپای روایت معلی بن خنیس عبادت است. مابقی اعیاد نیز همین است. مثل عید غدیر که به اندازه‌ای عمل دارد که انسان هرچه زرنگ باشد، نمی‌تواند تمام اعمال شب و روز عید غدیر را انجام دهد. در تمام مفاتیح  سفارشی که راجع به اعیاد شده رابطه با خداست. اگر رابطه با خدا نباشد این روز عزاست. حال روز عید غدیر باشد یا روز نوروز یا روز دیگری باشد. باید با عبادت و رابطه با خدا روزمان و سالمان را مبارک کنیم.

از همه التماس دعا دارم و امیدوارم پروردگار عالم همۀ شما را عاقبت‌به‌خیر کند و امیدوارم این عید برای شما و وابسته‌های به شما مبارک باشد و ان‌شاء‌الله با صحّت و سلامتی و امنیّت و دل خوش و تقوا و محبّت، این سال را طی کنید.

و صلّی الله علی محمّد و آل محمّد

[۱]. مفاتیح الجنان، ص ۲۹۹.

[۲]. من لا یحضره الفقیه، ج ۱، ص ۵۱۳.

[۳]. الثقات الاخیار من رواة الاخبار، ص ۳۷۵.

[۴]. نهج البلاغه، حکمت ۴۲۸.

[۵]. الاعراف، ۱۲۸.

[۶]. الطلاق‏، ۲و ۳.

[۷]. الأنعام‏، ۸۱.

[۸]. الأنعام‏، ۸۲.

[۹]. کمال الدین، ج ۲، ص ۴۲۸.

[۱۰]. وسائل الشیعه، ج ۸، ص ۱۰۶.

[۱۱]. معانی الاخبار، ص ۱۵۹.

[۱۲]. الکافی، ج ۲، ص ۳۵۲.

[۱۳]. همان، ص ۳۵۳.