تهران: روایتی از مصائب دختر پیامبر(ص) در کتاب «18 ساله»

به گزارش حلقه وصل، همواره چنین بوده است که تاریخ‌نگاران، تاریخ را بدان‌صورتی نگاشته‌اند که با اندیشه‌ها و عقاید و علایق خودشان در تضاد نباشد.

این شیوۀ تاریخ‌نگاری همواره با ظرافت‌هایی همراه بوده است که به‌سادگی نمی‌توان آن ظرافت‌ها را تشخیص داد و حقایق تاریخی را واقعاً آنگونه که رخ داده‌اند فهم کرد. پژوهشی سترگ می‌خواهد و چشمانی عقاب‌گونه تا از فراز آسمانِ تاریخ به نظاره بنشیند و سِرِه را از ناسره جدا کند. تاریخ اسلام نیز نه‌تنها از این شیوۀ تاریخ‌نگاری خالی نبوده است، بلکه بسیاری از غرض‌ها تلاش داشته‌اند تا بسیاری از حقایق تاریخی را آنگونه‌ که به‌ضرر خودشان نباشد حکایت کنند؛ وقتی که بدانیم اولین و قدیمی‌ترین سیره‌نگاران و تاریخ‌نویسانِ اسلام، سعی کرده‌اند تاریخِ صدر اسلام را طبق ذائقۀ فکری و عقیدتی خود روایت کنند، اهمیت پژوهش و نگاهِ عمیق‌تر به تاریخ اسلام دوچندان می‌شود.

از میان حوادثی که در صدر اسلام رخ داده است، آن واقعه‌ای که بیش از همه مورد لاپوشانی و یا حتی تحریف قرار گرفته‌ و تاریخ‌نگاران عامه همواره تلاش کرده‌اند یا آن‌را کتمان کنند و یا اینکه حوادث را ساده‌سازی‌ کرده و بگویند که هیچ اتفاق خاصی نیفتاده، جریاناتِ روزهای پس از رحلتِ شهادت‌گونۀ پیامبراعظم (صلّی‌الله علیه‌وآله) یعنی ماجرای سقیفه و هجوم به بیت حضرت صدّیقه طاهره (سلام‌الله‌علیها) و بیماری و شهادت ایشان است.

کتاب «18 ساله» اثری است عمیق و محققانه که با پژوهش و جستجو از لابلای اوراق تواریخِ مکتب خلفا، گوشه‌ای این تلاش‌ها برای کتمان و تحریف واقعیاتِ تاریخی را فاش کرده و از لابلای سخنانِ همان مورخان، تناقضات تاریخ‌نویسی‌شان را به‌تصویر کشیده و در نهایت با کمک تواریخ شیعه و روایات اهلبیت عصمت علیهم‌السلام تلاش می‌کند اصل ماجرا را فهم کرده و حکایت کند. موضوع محوری این کتاب همان واقعه‌ای است که مربوط به شهادت حضرت صدیقۀ طاهره -سلام‌الله‌علیها- می‌باشد. اسم کتاب که اشاره به سنّ آن‌ حضرت دارد، خود کنایه‌ای به آن مورخان است که حتی به سن آن‌حضرت هم رحم نکرده و سعی کرده‌اند آن‌را دستخوش تحریف کنند تا در تاریخ مکتوم بماند که آن بانو 18 سال داشته است.

نویسنده به‌اقتضای نام کتاب و با تبرّک جستن از سال‌های عمر شریف آن‌حضرت، فصول کتاب را در 18 بخش تدوین می‌کند. در هر بخش یک روایت یعنی یک موضوع از ماجرای شهادت حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها را به تحقیق و پژوهش گذاشته است. بنابراین موضوعات مطرح شده در کتاب را اینگونه می‌توان فهرست کرد: 1. کینه‌های پنهان‌شده در زمان حیات رسول‌الله(ص) و نگرانی ایشان دربارۀ پس از رحلت‌شان 2. اشک‌های فاطمه سلام‌الله‌علیها 3. اخراج ایشان از منزل خودش و ماجرای بیت‌الاحزان 4. دفن رسول‌الله (ص) 5. عظمت ملکوتی خانۀ فاطمه(س) و پژوهشی پیرامون درب خانه 6. هجوم به بیت فاطمه (س) 7. شرح ماجرای آتش‌زدن خانه 8. شهادت محسن‌بن‌علی(ع) 9. غصب فدک 10. بیماری حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها و عیادت‌ها 11. تاریخ شهادت حضرت 12. وصیت‌های آن بانو 13. آخرین وداع‌ها و حیات دوباره 14. مدینه می‌گرید 15. تدفین مخفیانه 16. غسل و تشییع شبانه 17. محل دفن 18. خداحافظی با پیکر آن بانو

نکتۀ مهم دربارۀ کتاب «18‌ساله» این است که نویسنده با تبحّر توانسته‌است دو امر را در یک اثر جمع کند: این کتاب از طرفی یک اثر پژوهشیِ تاریخی است که لابلای اوراق و سطور مورخان شیعه و سنی و احادیث اهلبیت معصوم علیهم‌السلام را جستجو کرده و تلاش‌های مورخان مکتب خلفا برای کتمان یا تحریف تاریخ را رسوا کرده و قطعات پازل را یکی‌یکی کنار هم می‌چیند و به‌خوبی تصویر روشنی از جریانات به‌دست ‌می‌دهد؛ که استفاده از 133 منبع دسته‌اول در یک اثر نه‌چندان طویل حکایت از گسترۀ پژوهشی مفصلی می‌دهد. و از سوی دیگر این پژوهش تاریخی، به‌هیچ‌وجه برای خوانندۀ ناآشنا به مباحث تخصصی ملال‌آور و خسته‌کننده نیست. سیر مطالب کتاب و چینش مطالب و ادبیات گفتاری نویسنده و نقل بیانات مورخان و... همگی به‌گونه‌ای است که مخاطب به‌خوبی و با اشتیاق کتاب را از ابتدا تا انتها دنبال می‌کند تا عطش حقیقت‌جویی‌اش را سیراب کند.

آنچه بر جذّابیت و اهمیت کتاب افزوده است، اینست که در ابتدای هر روایت، متناسب با موضوع آن روایت، با بیان ادیبانۀ نویسنده، حدیث یا احادیثی ناب از فضائل حضرت صدیقه‌طاهره سلام‌الله نقل و با شرح کوتاهی تلفیق شده است تا کتاب نقل تاریخِ صرف نباشد این موضوع بر جذابیت و غنای محتواییِ اثر افزوده است.

در نهایت این کتاب را می‌توان اثری خوب دانست که هم پژوهش تاریخی است، هم داستان وقایع تاریخی، هم بیان فضائل است و هم مقتل است و همۀ اینها با ادبیاتی زیبا و شیوا و گیرا در هم تلفیق شده اند و از این کتاب اثری ممتاز ساخته‌اند که آن را برای هر طیفی از خوانندگان و علاقمندان به تاریخ حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها از پژوهشگران و عموم خوانندگان قابل استفاده و مفید می‌نماید.

کتاب «18 ساله» با پژوهش و نگارش حمید سبحانی‌صدر در 208 صفحه توسط انتشارات مؤسسه ایمان ماندگار به‌قیمت 7500 تومان منتشر شده است.