بسته فرهنگی «17 شهریور 1357» منتشر شد+معرفی کتاب، فیلم و آثار گرافیکی

حلقه وصل: واقعه 17 شهریور که به «جمعه سیاه» معروف شد، به واقعه کشتار تظاهرکنندگان در میدان ژاله (شهدا) و محلات فقیرنشین جنوب تهران از سوی نیروهای نظامی ارتش شاهنشاهی گفته می‌شود که در هفدهم شهریور 1357رخ داد. در حقیقت بعد از این جنایت بود که آحاد مردم و حتی صاحبنظران به این نتیجه رسیدند که هیچگونه راهی برای تعامل با رژیم و اصلاح آن وجود ندارد و تنها راه تغییر هرچه سریع‌تر حکومت پهلوی است. ادامه ناآرامی ها و تظاهرات بعد از جمعه سیاه تا بهمن 57 به پیروزی انقلاب مردم ایران انجامید.
تنها چندروز پس از واقعه آتش‌سوزی سینما رکس آبادان در 28 مرداد 1357، دولت جمشید آموزگار که با شعار دولت فضای باز سیاسی روی کار آمده ‌بود، مجبور به استعفا شد و در روز 4 شهریور، محمدرضا پهلوی از جعفر شریف امامی که فرزند فردی روحانی و رئیس مجلس سنا بود و به برخی مخالفت‌ها با دولت هویدا مشهور بود، دستور داد تا دولتی با شعار آشتی ملی تشکیل دهد.
اندکی بعد و در روز سیزدهم شهریور، راهپیمایی بزرگ عید فطر در تپه‌های قیطریه تهران، تبدیل به تظاهرات بر ضدّ حکومت شاهنشاهی شد. به دنبال این تظاهرات، ناآرامی‌های دیگری نیز بوقوع پیوست تا روز شانزدهم شهریور که تظاهراتی میلیونی به وقوع پیوست و رژیم در سحرگاه روز 17 شهریور حکومت نظامی اعلام کرد.
از اولین ساعات صبح روز جمعه، مردم برای شرکت در راهپیمایی و نماز جمعه راهی میدان ژاله شدند و اکثرا غافل از آن بودند که از ساعت 6 صبح، حکومت نظامی توسط فرماندار تهران ارتشبد اویسی در حال اجرا و اجتماع حتی بیش از سه نفر هم ممنوع بود. اعلام دیرهنگام حکومت نظامی (ساعت 6 صبح همان‌روز) از دلایل شلوغی این تظاهرات بود.
حدود ساعت ۸:۱۵ فرماندهان نظامی در میدان ژاله، ابتدا چندبار با بلندگو از مردم خواستند که متفرق شوند و وقتی با بی‌تفاوتی مردم روبه‌رو شدند. بین ساعت ۹:۱۵ تا ۱۰ صبح، گلوله‌باران توسّط نظامیان آغاز می‌شود و به سوی آنان شلیک مستقیم کردند که برای چند دقیقه بیشتر به طول نینجامید. پس از شلیک ارتش، درگیری‌های خیابانی گسترده‌ای درگرفت و در طول روز به دیگر نقاط بخصوص شرق پایتخت کشیده شد.
این روز و این رویداد در میان رویدادهای سال آخر حکومت پهلوی، اهمیت بسیاری داشت. در حقیقت با این کشتار، راه مخالفان و مبارزان برای همیشه از حکومت جدا شد و امکان هرگونه آشتی میان حاکمیت و مردم سلب شد. احساسات مردمی نسبت به ضدیت با شاه، بیش از پیش تحریک شد و موقعیت میانه‌روهایی که به دنبال نوعی مصالحه و سازش بین انقلابیون و سلطنت‌طلبان بودند، تضعیف شد؛ به گونه‌ای که عملاً مردم به دو گروه «انقلابی بنیادی» یا «ضدانقلاب نظامی» تقسیم شدند. از سوی دیگر حمایت‌های بعدی ایالات متحده آمریکا از شاه، سیاست دوگانه آمریکا در قبال ایران را که با تبلیغات سیاسی فشار آمریکا بر شاه برای گسترش فضای باز سیاسی به کلّی منافات داشت، نشان داد.
مشاور امنیت ملی آمریکا، زبیگنیف برژینسکی، درباره این رویداد گفت: «رویداد میدان ژاله چنان خونین و مرگ‌بار بود که کشمکش‌های گذشته میان دولت و مخالفان را از یاد برد. این رویداد، پایان شورش‌های پراکنده و مقطعی و آغاز انقلاب واقعی بود.»
از جمله پیامدهای قیام 17 شهریور می‌توان به بی اثر شدن فضای ارعاب و خفقان اعمال شده از سوی نیروهای نظامی و ساواک و تردید و تزلزل در اراده رژیم در رویارویی با ملت، تزلزل ارتش بخصوص در میان بدنه آن که توان روحی سرکوب و کشتار مردم را نداشت، پایان دوره تفکر امکان ایجاد اصلاحات در رژیم پهلوی و مصالحه از طریق مذاکره، قطع امید روشنفکران از آمریکا به خاطر اعمال سیاست‌های حمایت آشکار از سرکوب و کشتار مردم انقلابی اشاره کرد.

هشتاد و هشتمین بسته فرهنگی «حلقه وصل» به معرفی آثار مکتوب و تصویری مرتبط با روز «17 شهریور»، این واقعه مهم تاریخ انقلاب اسلامی پرداخته است.

کتاب‌ها

آثار نمایشی و مستند

ویدیو و نماهنگ:

«یوم الله 17 شهریور مبدا پیروزی»؛ بیانات امام خمینی(ره) (1358)

«اگر مسائل 17 شهریور واقع نمی‌شد»؛ بیانات امام خمینی(ره) (1360)

گزارش خبری «قیام 17 شهریور؛ خط سرخ انقلاب»

گزارش خبری «17 شهریور؛ جمعه سیاه»

مستند قصه‌های انقلاب (ابرهای سیاه - واقعه ۱۷ شهریور)؛ مهدی شامحمدی

مستند خبری واقعه 17 شهریور (حاوی صوت مکالمات جلسه شورای امنیت ملی)

مستند مرور خاطرات تنها عکاس میدان ژاله از کشتار ۱۷ شهریور

مستند «یکی میان ما» روایت ماجرای ثبت عکس‌های واقعه ۱۷ شهریور؛ مهدی قربان‌پور

مستند «در برابر طوفان»؛ روایتی از 17 شهریور57؛ مهدی نقویان

مستند «رزم آهنگ - 17 شهریور»؛ محمدجواد رجب‌بیگی

آهنگ «جمعه برای جمعه» (به مناسبت 17 شهریور)؛ فرهاد مهراد

پوستر و آثار گرافیکی