تهران: موسیقی نخستین هنر اسلامی است

سرویس دریچه: محمد رجبی دوانی، پژوهشگر و نویسنده در مراسم رونمایی از مجموعه کتاب های " الفبای نوای دل " که عصر دیروز در خانه کتاب برگزار شد، گفت: تمام فلاسفه امتیاز انسان را به فکر دانستند. انسان موجودی است که تفکر می کند، تفکر انسان به زبان جاری می شود. نطق به معنای فکر و هم به معنای سخن است. سخن در واقع مشخص کننده انسان و حیوان است، در سخن کلمه داریم و صدا.

رجبی دوانی ادامه داد: دو جور سخن داریم که یکی عبارت و دیگری اشارت است. عبارت همان حرف زدن است. اشارت آوایی است که معنادار است. کسی که جیغ می کشد، می رساند که چیز دردناک و وحشتناکی اتفاق افتاده است با اینکه حرفی نزده است. کسی که آه می کشد، بدون حرف منظور را می رساند،.اینها اشارت است. آوا می تواند معنادار باشد. ترکیب آواهای معنادار موسیقی است. موسیقی دو نوع است. موسیقی ای که با حنجره انسان بیان می شود و یا موسیقی ای که با ساز بیان می شود.

وی با بیان اینکه کلمه چند نکته دارد، بیان کرد: یکی معنایش است، بین معنا، معنای عمیق، سطحی، بزرگ و کوچک داریم، چیدن معانی مختلف در کنار هم به طور زیبا شعر می شود، خود لفظ هم صدا دارد. صدای الفاظ بر روی مخاطب اثر می گذارد، وقتی کلام تاثیرگذار را موزون کنیم زیبایی ویژه پیدا می کند که می شود شعر کلاسیک فارسی. اگر این شعر با موسیقی ترکیب شود تاثیرش بسیار بسیار بیشتر است.

این نویسنده و پژوهشگر خاطرنشان کرد: دو سه سال پیش در ماه مبارک رمضان در خانه هنرمندان سخنرانی ای با عنوان اولین هنر اسلامی داشتم، همه تصورشان این بود که اولین هنر اسلامی خطاطی است در صورتی که اولین هنر اسلامی نه خط است و نه معماری بلکه موسیقی است. پیامبر اکرم (ص) قرآن را با صوت می خواندند. قرآن خودش ریتم دارد. پیامبر اکرم (ص) و همه ائمه اطهار (ع) قرآن را با آواز می خواندند. صدای امام سجاد (ع) بسیار زیبا بود، دوست و دشمن اذعان داشتند که صدای ایشان مسحورکننده است. وقتی امام سجاد (ع) قرآن می خواندند، مردم دور خانه ایشان جمع می شدند. از حضرت سجاد (ع) پرسیدند صدای شما زیباتر است یا جد شما، ایشان فرمودند "اگر جدم آنطور که در خلوت برای خدا می خواند برای مردم بخواند روح در بدن کسی باقی نمی ماند".

رجبی دوانی اظهار داشت: تا دوره قاجار رسم بود وقتی نامه یا حکمی می خواندند آن را با صوت می خواندند. تا 40-50 سال پیش منبری های ما از ابتدای سخن تا آخر منبر با صوت می خواندند. انسان کشف کرده است که اگر کلام علاوه بر معنای خوب با آواز خوانده شود، بیشتر حقیقت معنا را روشن می کند. ما برخی وقت ها از طبیعت انسانی خارج می شویم .برخی می گویند چرا آواز؟ زحمتی که بیات علیا کشیده است، این است که در طول 32 سال هم آموزش دیده و هم تحقیق کرده است. بیات علیا 720 گوشه از موسیقی ایران را درآورده است، یعنی 720 نوع می شود خواند. مقام معظم رهبری فرموده اند" این چه جور مداحی است که من تا نگاه نکنم به تلویزیون نمی دانم برای عید می خوانند یا برای عزا. باید ببینم دست می زنند یا سینه تا متوجه شوم". این فاجعه است. در غدیر یک جور می خوانند، در عزا جور دیگر، در نیمه شعبان طور دیگر می خوانند، اذان را یک جور می خوانند و دعا را جور دیگر. عبدالحسین نوشین که کمونیست بود و در هنر مطالعه داشت در یکی از آثارش می گوید" اگر روضه خوانان نبودند موسیقی ایران مرده بود" ما چطور این میراث عظیم را کنار می زنیم و منکر آثارش می شویم.

این پژوهشگر با بیان اینکه آلمان کشور موسیقی است، یادآور شد: مدتی رایزن فرهنگی در آلمان بودم. در آلمان از دوره دبستان موسیقی را به طور علمی یاد می گیرم، در صورتی که ما موسیقی را نمی شناسیم لذا موسیقی می شود مطربی. آلمانی ها موسیقی را گوش می دهند اما ما هنگام موسیقی با هم حرف می زنیم و یا ورجه وورجه می کنیم. بدبختانه در کشور ما می خواهند از روحوضی های کشورهای دیگر تقلید کنند.

وی ضمن تشکر از مسجدجامعی بیان کرد: ای کاش مسئولانی چون مسجدجامعی زیاد داشتیم که هم به فرهنگ و هم به امور سیاسی، هنری، اجتماعی و سیاسی اشراف داشته باشند. من از پیش از انقلاب با آقای مسجدجامعی آشنا هستم .ایشان هر جا بودند موفق بودند. آقای مسجدجامعی هرجا بودند، یک قدم جدید برداشتند. نمایشگاه قرآن، موزه قرآن و بسیاری از نمایشگاه های دیگر یادگار ایشان است، این تهران گردی که شروع کردند را هیچ یک از اعضای شورای شهر در برنامه نداشتند.

رجبی دوانی عنوان کرد: ترکیب معانی اگر در الفاظ ظاهر شود، می شود ادبیات و اگر موزون باشد ،شعر کلاسیک فارسی می شود. اگر معانی با آوا باشد، موسیقی است که یا آوازی است و یا سازی. موسیقی یک زبان است که باید آن را شناخت. در فرهنگ ما اینطور بوده است که نثرمان را با آواز می خواندیم. آواز تاثیر معنا را زیاد می کند. هر شعر و هر معنایی را نمی شود با هر آوازی خواند.

وی ضمن تشکر از بیات علیا اظهار داشت: استاد بیات علیا 32 سال زحمت کشیده و پژوهش های کتابخانه ای و میدانی انجام داده است. بیات علیا توانسته 70 گوشه از موسیقی ایران را درآورد این یعنی هر کس ته صدایی دارد می تواند، گوشه ای انتخاب کند و بخواند. ایشان مداحی را از آواز جدا کرد. مداحی کشش زیاد دارد اما آواز اینطور نیست. استاد بیات علیا دعاخوانی، قرآن خوانی، مناجات خوانی، شعرخوانی، مولودخوانی، ترحیم خوانی و تعزیه خوانی را درآورده و مجزا کرده است. بیات علیا با هزینه خود 4 جلد کتاب " الفبای نوای دل " را چاپ کرده است. مسئولان همتی کنند و حداقل وامی به او بدهند تا بتوانند مجلدهای دیگر این مجموعه را چاپ کند.

این نویسنده و پژوهشگر خاطرنشان کرد: تعجب نکنیم که جوانان ما سرگردان و خودمان افسرده هستیم. خیلی از عناصر که می توانست ما را آرام کند از ما گرفته شده است. ما اینها را تحلیل نمی کنیم و بعد می گوییم چرا همه عجول، عصبی و یا افسرده شده اند. نمی شود چیزی را که جزو طبیعت انسان است از او گرفت و در خلق و خوی انسان تغییری حاصل نشود. مجموعه کتاب های " الفبای نوای دل " همچون کوه یخی است که قسمت اعظم آن زیر آب است و کمی از آن بیرون آمده است. قطعا این مجموعه می تواند اثرگذار باشد.