محمد بن سلمان در سایه جنگ نفتی با روسیه و بحران کرونا متزلزل شده است / قدرت و جایگاه پادشاهی عربستان در حال افول است

سرویس جنگ نرم حلقه وصل - مؤسسه مطالعات امنیت ملی رژیم صهیونیستی در گزارشی به قلم یوئل گازانسکی پژوهشگر ارشد این اندیشکده نوشت: ویروس کرونا در زمانی حساس و پیچیده به عربستان سعودی حمله کرده است. ولیعهد محمد بن سلمان، با ادامه دادن به بازداشت اعضای بلندپایه خانواده و سایر مقامات ارشد، سعی کرده است با دقت و احتیاط بیشتری قدرت خود را حفظ کند. این مسئله، با جنگ نفتی عربستان و روسیه که موجب سقوط بازارهای جهانی نفت شده، همراه شده است. همه این‌ها به ایجاد مجموعه‌ای از چالش‌ها منجر شده که فشارهای شدیدی را بر دستگاه‌های تصمیم‌گیرنده عربستان اعمال کرده و توانایی پیشبرد اهداف ولیعهد سعودی را با مشکلاتی روبرو ساخته است.

خوانندگان گرامی، محتوا و ادعاهای مطرح‌شده در این گزارش، صرفاً جهت تحلیل و بررسی رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر شده است و ادعاها و القائات احتمالی این مطالب هرگز مورد تأیید حلقه وصل نیست.

این اندیشکده می‌نویسد: موج بازداشت‌ها، پرسش‌ها و سوءظن‌های تازه‌ای را در خصوص ثبات پادشاهی عربستان در این برهه زمانی و همچنین فرآیند تصمیم‌گیری که تحت سرپرستی ولیعهد است، ایجاد می‌کند. اگرچه رسانه‌های غیرعربستانی گزارش داده‌اند که تلاش‌ها برای سرنگونی حکومت خنثی شده است، اما این ادعا مشکوک است زیرا نظارت دقیقی بر کسانی که بازداشت شده‌اند وجود دارد. بنابراین ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که ملک سلمان، با پسرش هم‌عقیده است که هنوز گروهی اپوزیسیون در میان خانواده سلطنتی وجود دارند. ولیعهد باید پیش از مرگ پدرش که گفته می‌شود بیمار است، فعالانه و پیشگیرانه عمل کند. در اکتبر سال ۲۰۱۹ گزارش شد که در پی حمله به تأسیسات آرامکو، و افزایش شک و شبهه میان گروه‌هایی داخل خانواده سلطنتی در خصوص صلاحیت محمد بن سلمان برای رهبری عربستان در این زمان چالش‌برانگیز، انتقاداتی در خصوص وی مطرح شد.

نویسنده در ادامه گزارش خود نسبت به وقوع تنش‌هایی سیاسی در عربستان عنوان کرد: انتظار می‌رود که هنگام انتقال قدرت به محمد بن سلمان، تنش‌های شدید و حساسیت سیاسی در پادشاهی عربستان افزایش یابد. بسیاری از مخالفان او جرئت نکرده‌اند مادامی که پدرش روی تخت نشسته، در مقابلش بایستند و احتمالاً موج اخیر بازداشت‌ها، آخرین موج نخواهد بود. این دستگیری‌ها نشان می‌دهد که اخذ مشروعیت داخلی برای حکمرانی تا چه اندازه برای محمد بن سلمان سخت است، و بنابراین وی سعی دارد که از طریق تهدید و ارعاب، اقتدار خود را تضمین نماید. آنچه به طور خاص در این زمینه مشهود است، مکان نگهداری شاهزاده متعب بن عبدالله است که رهبری گارد ملی را بر عهده داشت و یکی از معتمدان محمد بن نایف به شمار می‌رود. به نظر می‌رسد که متعب در موج بازداشت‌ها دستگیر نشده است.

این اندیشکده صهیونیستی در بخش دیگری از گزارش خود به تحولات اخیر بازار نفت اشاره می‌کند: این عدم قطعیت‌ها در کاخ پادشاهی، با یک چالش دیگر نیز تشدید شده است. به نظر می‌رسد محمد بن سلمان قصد دارد در خصوص بازار نفت نیز اقدامات قابل توجهی انجام دهد. محمد بن سلمان در واکنش به امتناع روسیه از ادامه کاهش تولید نفت به منظور تنظیم قیمت، در یک اقدام غافلگیرانه اعلام کرد که قصد دارد میزان نفت تولیدی را به شکل چشمگیری افزایش دهد و حتی قیمت را برای مشتریان اصلی پایین بیاورد. این اقدامات موجب کاهش بیشتر قیمت نفت در بازارهای جهانی شد. چنین به نظر می‌رسد که محمد بن سلمان می‌خواهد مانع از سلطه روسیه بر کارتل شود و وزن و جایگاه نسبی روس‌ها در بازار نفت را به آنها نشان دهد، علاوه بر این ثابت کند که عربستان سعودی می‌تواند به روسیه ضربه اقتصادی وارد کند و در نتیجه روسیه را تشویق به بازگشت به مذاکرات کند. همچنین ممکن است ریاض در عین حال قصد داشته باشد تولیدکنندگان آمریکایی نفت را که حساسیت بیشتری به نوسانات بازار نفت دارند، تضعیف نماید.

گازانسکی به چالش‌های مرتبط با شیوع کرونا در این کشور پرداخت و معتقد است: علاوه بر این، عربستان سعودی نیز در حال مقابله با ویروس کرونا که فعالیت‌های تجاری جهانی را مختل کرده و تقاضای بازار انرژی را کاهش داده، است. تا به اینجا مهم‌ترین اثر گسترش این ویروس بر پادشاهی عربستان، سقوط شدید قیمت نفت بوده است. عملکرد اقتصادی عربستان حتی پیش از تأثیرات بحران کرونا نیز امیدوارکننده نبود، و احتمالاً وضعیت اقتصادی این کشور رو به وخامت بگذارد. حتی اگر عربستان سعودی از جنگ قیمت نفت سربلند بیرون بیاید، این مسئله هزینه مالی قابل توجهی به همراه خواهد داشت. شک و تردیدهایی در خصوص قابل انجام بودن پروژه‌های بلندمدت و گران‌قیمتی مانند پروژه شهر نئوم (Neom) وجود دارد که برای بسیاری از افراد، مهم‌ترین طرح ویژن ۲۰۳۰ بود که توسط محمد بن سلمان هدایت می‌شد.

عربستان سعودی با توجه به تحولات منفی بازار نفت و بحران ویروس کرونا، با یک چالش بزرگ مواجه شده است. نظام سیاسی عربستان همیشه تا حتی غیرشفاف بوده است، و بحران کرونا این عدم شفافیت را تشدید کرده است که این امر می‌تواند به نفع محمد بن سلمان تمام شود و به وی کمک کند در حالی که توجه رسانه‌ها کمتر روی او متمرکز است، اقدامات مختلفی را انجام دهد که برخی از آنها بحث‌برانگیز و جنجالی هستند. محمد بن سلمان دیر یا زود روی تخت پادشاهی خواهد نشست، آن هم در زمانی که قدرت و جایگاه پادشاهی عربستان در حال افول است و نفوذ آن بر روندهای اصلی خاورمیانه تضعیف شده است.

مؤسسه مطالعات امنیت ملی در پایان گزارش خود پیش‌بینی می‌کند: انتظار می‌رود که محمد بن سلمان به ویژه در کوتاه مدت، به حکمرانی همراه با برادرش خالد ادامه دهد. در عین حال بار دیگر با موج اخیر بازداشت‌ها ثابت شده که مخالفت‌ها با حکومت وی تمام نشده است. پنج سال بعد از روی کار آمدن محمد بن سلمان، مشخص شده است که گشایش‌های اجتماعی و فرهنگی تحت حکومت او افزایش یافته است؛ اگرچه این مسئله عمدتاً با امید به جذب سرمایه‌گذاری خارجی انجام گرفته است تا شاید موجب تقویت اقتصاد حکومت و بهبود وجهه پادشاهی شود. با این حال، ادامه یافتن بازداشت‌های داخلی و رکود اقتصادی، محقق شدن اهداف بلندپروازانه‌ای که محمد بن سلمان برای خود و حکومتش تعیین کرده است را دشوار خواهد ساخت.