اولین مدرسه تلویزیونی در ایران کی راه افتاد؟

 به گزارش حلقه وصل، تازه انقلاب شده بود و مردم داشتند شیرینی آن را مزمزه می کردند که یکباره اعلان جنگ شد. آن هم درست 31 شهریورماه و زمانی که از فردا قرار بود بچه ها به مدرسه بروند.

در مدت زمان کوتاهی و با به پرواز درآمدن هواپیماهای بعثی بر فراز ایران، آرامش مردم مختل شد و با توجه به حمله های هوایی و موشکباران مدرسه ها هم تق و لق شدند. از طرفی هم برخی به ویژه ساکنان شهرهای مرزنشین غرب کشورمان به دلیل شرایط بحرانی پیش آمده به شهرهای دیگر مهاجرت کرده بودند و مدرسه این شهرها تعطیل شده بودند.

**راه اندازی مدرسه مجازی در دوران جنگ

آن روزها امکانات و وسایل ارتباطی هم به شیوه امروز گسترده و در دسترس نبود. تنها 2 شبکه تلویزیونی داشتیم و رادیو که بیشتر وظیفه اعلام شرایط جنگ را بر عهده داشت. در چنین شرایطی بود که تلویزیون تصمیم گرفت مدرسه مجازی را تجربه کند.

در پی این تصمیم شبکه دو سیما مسئول این امر شد و برای مدتی برنامه های آموزشی ویژه محصلان در تلویزیون راه اندازی شد. حالا بیش از 35 سال از آن زمان می گذرد و دوباره و با شیوع بیماری کرونا که منجر به تعطیلی مدارس شده، باز هم تلویزیون پای کار آمده تا این بار با امکانات بیشتر به بچه های امروز آموزش دهد و شبکه هفت سیما این ماموریت را بر عهده گرفته است.

اما جالب اینجاست که امروز خیلی ها به خاطر ندارند که در دوران دفاع مقدس این برنامه ها چگونه تهیه و تولید می شدند و با چه فرایندی روی آنتن می رفتند. حتی مدیران تلویزیون هم خیلی در  جریان نیستند. جوان ترها که آن زمان نبودند و مسن ترها هم که بازنشسته شده اند. در این میان یک نفر بیشتر از بقیه می تواند به ما کمک کند. آن هم کسی نیست جز «مهدی ارگانی» که در آن زمان مدیریت شبکه دو سیما را برعهده داشته است. اتفاقا برنامه های بسیاری در زمان او ساخته شده که پای ثابت خاطرات دهه شصتی هاست و از جمله آنها می توان به محله بروبیا، همسران، در پناه تو، زی زی گولو و ... اشاره کرد. حتی سریالهای اوشین (سالهای دور از خانه) و هانیکو (داستان زندگی) هم در دوران او پخش شده اند.

**آموزش تلویزیونی چگونه شکل گرفت؟

ارگانی ماجرای تولید و پخش برنامه را کامل به یاد دارد و در این رابطه می گوید: ماجرای آموزش از طریق تلویزیون قبل از اینکه ما بخواهیم وارد فاز درسی بشویم، از طریق وزارت آموزش و پرورش پیگیری میشد. آنها آن زمان چند دوربین 16 یا 8 میلیمتری وارد کرده بودند که دوربین های بسیار با کیفیتی به شمار می رفتند. ساختمانشان هم واقع در میدان بهارستان بود. همین ساختمان مجلس فعلی. یک تابلوی بزرگ هم داشت که رویش نوشته بود تلویزیون ملی ایران. قصدشان هم این بود که یک تلویزیون آموزشی راه بیاندازند که هیچ وقت محقق نشد. 

وی ادامه می دهد: دهه شصت ما 2 شبکه تلویزیونی بیشتر نداشتیم.شبکه یک در دل خود اصطاحا شبکه روستا و جنگ و اقتصاد و اینها را جا داده بود و شبکه دو هم بیشتر رویکرد آموزشی داشت. وقتی جنگ شروع شد، به یکباره وضعیت کشور به هم ریخت. مخصوصا در حوزه آموزش و مدارس. چون عده ای مهاجرت کرده بودند و خواه ناخواه شهر و دیارشان را ترک کرده بودند و بقیه هم که گاهی به خاطر حملات موشکی تعطیل می شدند. این نابسامانی ها ما را وارد فاز جدید کرد که به فکر دانش آموزان بیافتیم تا از کلاس و درس و مدرسه عقب نیافتد.

ارگانی البته دوره این کلاس های تلویزیون را کوتاه مدت می داند و اضافه می کند: همان زمان خیلی سریع برنامه ریزی صورت گرفت و مشخص شد که چه روزهایی چه درس هایی پخش شوند. البته درباره انتخاب درس ها چون به اندازه امروز امکانات نبود، ترجیح بر این بود که درس هایی که سخت تر هستند و نیاز به آموزش دارند، پخش شوند. مثل عربی، فیزیک، ریاضی و ... موضوع دیگر هم هماهنگی با وزارت آموزش و پرورش بود. خیلی سریع بهترین معلم ها انتخاب شدند و کار ضبط آغاز شد.

**انتخاب بهترین معلم ها برای آموزش سراسری

این مدیر پیشکسوت رسانه ملی البته در میان سخنانش همچنان بر انتخاب بهترین معلم ها تاکید می کند، و در پاسخ به این پرسش که تفاوت آموزشی معلم ها در چه بود؟ می گوید: در همه شغل ها آدم های متفاوتی حضور دارند. بالاخره بعضی ها به بعضی دیگر به خاطر تبحر و تجربه ارجح تر هستند. این نکته در موضوع آموزش خیلی اهمیت دارد. شما فکر کنید، اوایل انقلاب هنوز نقاط محروم بسیاری داشتیم، در کنار آن جنگ هم شده بود و شرایط سامان نداشت. در این اوضاع یک معلم زبده می تواند اثرگذاری بسیاری داشته باشد و دانش آموزان در همه جای کشور از آموزش یک معلم درجه یک بهره می بردند.

ارگانی درباره اینکه به یاد دارد معلم ها چه کسانی بودند نیز گفت: واقعیت این است که آن زمان برای این موضوع فردی در شبکه حضور داشت به نام آقای باغچه سرا که الان فوت کرده اند. ایشان آدم بسیار دقیق و منظم و مرتبی بودند که کار هماهنگی معلم ها و پیگیری ضبط دروس و ... را برعهده داشتند.

او همچنین در ادامه سخنانش راجع به وجه آموزشی شبکه دو نیز توضیح می دهد: آن اوایل شبکه دو، شبکه ای آموزشی بود. چون مثل امروز نبود که ما چندین شبکه داشته باشیم. ما هم تلاش می کردیم موضوعات مهم را در دستور کار خود قرار دهیم. همین آموزش دروس نیز تجربه متفاوتی بود. ما با افرادی مواجه بودیم که بسیار پیگیر بودند و با تلفن و نامه هایشان متوجه می شدیم که برنامه ها مخاطب خوبی دارد اما اینکه آیا به اندازه مخاطبان اثرگذاری هم داشتیم یا خیر، نمی دانم.

او در پایان این گفت و گو، تاکید داشت: بعدها که تلویزیون گسترده تر شد و تب و تاب جنگ هم خوابید، ما کم کم رویکرد شبکه دو را از آموزشی به فرهنگی تغییر دادیم و در ادامه هم شبکه آموزش راه اندازی شد که در این شبکه هم در ابتدای راه آموزش درسی وجود داشت، حتی بخشی برای بیسوادها بود و کتاب های نهضت سوادآموزی را به مخاطبان ارائه می کرد، اما کم کم این رویکرد هم شکل و شمایلش تغییر کرد.

**احمدی: با امکانات به روز تلویزیون را مدرسه کرده ایم

 همان طور که اشاره شد، حالا با پیدا شدن سر و کله ویروس کرونا و تعطیلی مدارس، باز هم تلویزیون تصمیم گرفته آموزش را سرلوحه کار خود قرار دهد و این ماموریت را به شبکه هفت (آموزش) سپرده است. «مسعود احمدی افزادی» مدیر شبکه آموزش هم اشاره ای به تجربه دوران جنگ تحمیلی دارد و دراین باره می گوید: این موضوع که ما امروز بحث آموزش را در تلویزیون دنبال می کنیم، یک بار دیگر هم در دوران دفاع مقدس تجربه شده است. اما شرایط بسیار متفاوت با امروز بود. آن زمان تلویزیون ضریب نفوذ کمتری در میان مردم داشت و از همه مهم تر گستردگی امروز را نداشت. هم محدودیت شبکه داشت و هم محدودیت زمان. درحالی که امروز شرایط تفاوت بسیاری کرده است. ما بعد از آن زمان دوباره برای اولین بار این موضوع را تجربه می کنیم، ولی همان طور که گفتم شرایط تفاوت بسیاری کرده تلویزیون امروز بیش از 98 درصد ضریب نفوذ دارد.

**ماجرایی که کرونا به آن سرعت بخشید

 وی البته در میان گفت و گویش به این موضوع اشاره می کند که این تصمیم حدود 6 ماه پیش گرفته شده که ویروس کرونا سرعت انجام آن را بیشتر کرده است.

احمدی درباره انتخاب معلمان هم توضیح می دهد: ما در این باره وظیفه رسانه‌ای و کارهای فنی را برعهده داریم و محتوا، سر فصل‌ها و معلم ها را آموزش و پرورش انتخاب می‌کند. البته آموزش و پرورش حساسیت بسیار بالایی در انتخاب معلمان دارد و بیشتر آنها را از میان مؤلفان و دبیران انتخاب می کند. معلم‌های منتخب هم بعد از اینکه در ارزیابی حد نصاب را کسب کنند می توانند به کارشان ادامه دهند و در غیر این صورت از معلم‌های جایگزین استفاده خواهد شد.

**آموزش تعاملی میان معلمان و دانش آموزان در دستور کار است

در بخش دیگری از سخنانش به راه اندازی نرم‌افزار تعاملی «هفت» اشاره می کند، موضوعی که آموزش را از حالت یک طرفه خارج می کند و از طریق آن بچه‌ها می توانند سوالاتشان را به‌صورت زنده و آنلاین و یا حتی بعد از آموزش تلویزیونی مطرح کنند و با معلم‌ها هم در ارتباط باشند. بعد از طرح سوالات هم دبیران هم زمان یا بعد از برنامه به پرسش ها پاسخ خواهند داد و تعاملی دو سویه شکل خواهد گرفت.

**طرحی که تا پس از نوروز ادامه دارد

این طرح در فازهای مختلف طراحی شده که به گفته مدیر شبکه آموزش فاز اول آن تا ۲۹ اسفند اجرایی خواهد شد و فاز دوم به تعطیلات نوروز اختصاص دارد. با توجه به اینکه حجم سفرها در نوروز امسال کمتر خواهد بود، دانش آموزان از فرصت پیش آمده برای انجام تکلیف خود استفاده خواهند کرد و البته فاز سوم هم به نیمه دوم فروردین اختصاص دارد.

احمدی درباره استقبال مخاطبان از این طرح هم گفت که خوشبختانه در همین روزهای ابتدایی خانواده های بسیاری بوده اند که از این طرح استقبال کرده اند و طی تماس با شبکه خواستار ادامه دار شدن آن شده اند.

پس از پای کار آمدن شبکه آموزش، این سوال مطرح شد که اگر دانش آموزی نتوانست سر موقع برنامه آموزشی خود را ببیند، چکار کند تا از آموزش عقب نماند؟ در همین رابطه اما صداوسیما یک راه کار دیگر را هم مد نظر قرار داده و آن استفاده از قرارگاه رسانه ای معاونت فضای مجازی رسانه ملی هم به میدان آمد و برای تکمیل چرخه آموزش به دانش آموزان، شبکه «شیران» را راه اندازی کرد.

**راه اندازی شبکه شیران در فضای مجازی

در رابطه با راه اندازی این شبکه بر بستر وب نیز محمد مهدی خاموشیان مسئول قرارگاه رسانه ای  و سرپرست اداره کل راهبری اپراتورهای معاونت فضای مجازی گفت: همان طور که می دانید، شیوع کرونا شرایط را برای همه دشوار کرده است و حالا که شبکه آموزش بناست تحصیل را به صورت مجازی پیگیری کند، ما هم تصمیم گرفتیم همزمان با شبکه آموزش سیما برنامه های آموزشی را به صورت زنده پخش کنیم.

وی درباره اینکه این کار چگونه صورت خواهد گرفت نیز عنوان داشت: شاید فردی نتواند سر ساعت مقرر پای برنامه آموزشی خود بنشیند به همین خاطر ما طبق جدول زمانبندی و در مقاطع ابتدایی، متوسطه دوره اول، متوسطه دوره دوم کلیه دروس را برای علاقه مندان بارگذاری می کنیم.همچنین مخاطبان می توانند در سامانه تلوبیون هم برنامه ها را ببینند و به آرشیو دسترسی داشته باشند. به همین منظور شبکه شیران در صفحه اصلی قرار دارد و تا به حال برای پنج میلیون کاربر هم آگهی آن ارسال شده است.